خر زهره نام علمي: Nerium oleander
نام انگليسي: Oleander
نام فارسي: خرزهره
مقدمه:
گياهاني هستند که داراي تنوع زياد از جمله علفي ، درختي و درختچه اي در حدود 300 جنس و 1500 گونه دارد. برگها ساده ، متقابل يا فراهم و به ندرت به صورت متناوب ديده مي شود . گلها داراي اجزاي 4 يا 5 قسمتي چون دو لپه اي ها مي باشند. رنگ گلها سفيد ، صورتي ، قرمز ، گل آذين به صورت گرزن دو سويه و گلها به صورت نر و ماده ، مادگي دو برچه اي که داخل هر برچه تخمک هاي زيادي وجود دارد .
خصوصيات گياه شناسي:
گياهي است درختچه اي ،پر شاخه، برگها به صورت فراهم هستند در هر گره 3 برگ خارج مي شود که تري برگ مي گويند . برگها ضخيم و به حالت کشيده و شبيه زيتون هستند . اين گياه عمدتاً حالت زينتي دارد و قسمت مورد استفاده ي آن پوست و برگها است .
پراکنش جغرافيايي:
جنوب اروپا ، شمال آفريقا ، مخصوصاً الجزيره و تونس در کنار رودخانه ها ، در آسيا ، مديترانه ، در ايران در کرمانشاه و نواحي مرزي عراق ، جنوب غربي ايران در لرستان ، کازرون ... مي رويد.
خواص در ماني:
مدر ، مقوي قلب ، تنظيم تپش قلب ، از برگها بيشتر استفاده ي خارجي مي شود در در مان بيماريهاي جرب پوستي ، کچلي ، از جوشانده ي برگ و يا خيساندن آن در آب ، تيزان بدست مي آورند . به صورت پماد يا لوسين روي پوست استفاده مي شود . گلها اگر پودر شود بعنوان دافع حشرات مثل مگس و پشه مي باشد .
ترکيبات شيميايي:
داراي ترکياتي مانند اولئاندرين در آب غير محلول ، اگر هدف استفاده از اولئازين باشد از برگ استفاده مي کنيم . از ساير ترکيبات ، ترکيبات قندي از جمله نرئين علاوه بر اين ترکيب قندي ديگر نريانتين مي باشد . يکي از خواص اولئاندرين اثر مقوي قلب اگر در غلظت بالا استفاده شود بر قلب اثر مي گذارد . يکي ديگر از خواص باعث کارکرد بهتر عضلات قلب مي شود باعث تنظيم شدن ضربان قلب مي شود دانه در حدود 15 تا 20 درصد روغن تلخ دارد که اين روغن حاوي اسيد هاي چرب مثل پالمتيک ، استئاريک (اشباع )و غير اشباع مثل اولئيک است . دليل مسموميت خرزهره اولئازين است . مصرف 8 الي 10 عدد بذر حالت کشنده دارد چون ميزان اولئازين بالا دارد0
نيازهاي اکولوژيکي:
اقليم: در برابر يخبندان زياد حساس بوده و حداقل درجه حرارت مناسب آن 10 درجه سانتي گراد و گونه هاي جنس خرزهره نياز به محلهاي کاملاً آفتاب گير دارند . در زماني که اين درختچه ها در حال رشد و نمو مي باشند به آب زياد و در موارد رکود رشد و نمو به آب خيلي کمتري نياز دارند .
خاک: خاک آن بايد خوب زهکشي شده و معمولي و نسبتاً اسيدي باشد.
تکنيک هاي زراعي:
تکثير:به وسيله بذر در بهار يا قلمه ترکه هاي نيمه رسيده در تابستان مي باشد .
آبياري: در تابستان دو بار در هفته و در زمستان هر 10 روز يکبار صورت مي گيرد.آبياري براي اين گياه در مرحله ي تشکيل شکوفه ها و نيز بعد از برداشت محصول ضروري است.
کاشت: زمان کاشت اواخر اسفند ماه و اوايل بهار مي باشد .کاشت خرزهره بصورت رديفي يا مجتمع است خرزهره در نقاط گرمسيري در باغ کشت مي شود و بصورت درخت يا بوته اي رشد و نمو مي کند . در نقاط سردسيري بصورت گياه گلداني زمستانها در گلخانه نگه داري مي شود و در فصل بهار و پائيز به خارج گلخانه انتقال مي يابد . قلمه ها را در گلخانه در بستري مرطوب و گرم کاشته تا ريشه دار شوند و سپس قلمه ها را به گلدان انتقال داده و در خاکي قوي از نظر مواد آلي کشت و کار مي کنند بعد از دو سال به گل مي نشيند اين گياه دائم سبز است و در فصل پائيز خزان نمي کند. در زمين اصلي خاک بايد به صورت مخلوطي از ماسه و خاکبرگ باشد و عمق کاشت بايد 2 سانتيمتر باشد بهترين زمان آماده سازي زمين بهار و تابستان مي باشد
عمليات داشت و مراقبت هاي زراعي :
آفات و بيماريها: اين گياه نسبت به بيماريهاي قارچي حساس مي باشد . شپشک سياه براي نخستين بار در سال 1325 در روي گياه خرزهره کشف شد . حمله ي اين آفت در روي برگ سرشاخه هاي جوان و گاهي در روي شاخه هاي قطور مي باشد .اين آفت در نتيجه ي سمپاشي هاي مکرر و منظم و سرماي سخت زمستان کنترل مي شود. همه ساله بايد درختان خرزهره را دوبار در سال سمپاشي کرد و براي سمپاشي از سم هاي فسفره ، کاربامات و غيره استفاده مي شود.
برداشت:
زمان گلدهي بهترين زمان برداشت مي باشد . زمان گلدهي اين گياه اسفند تا خرداد ماه و زمان رسيدن ميوه خرداد و تير ماه مي باشد .بهتر است که زمان برداشت گياه در ساعات اوليه ي بامداد و قبل از گرمي هوا باشد
شرايط انبارداري :
مزيت اقتصادي اين گياه اندک بودن هزينه ي نگه داري آن است . مي توان بذور را براي مدت طولاني در انبار نگه داري نمود بدون آنکه آسيبي به وضعيت رويشي و ژنتيکي آن وارد شود.
بسته بندي :
گلها را در دسته هاي 25 تا 50 تايي بسته بندي مي کنند و سپس به محل انبار گلها و بازار عرضه مي کنند.
منابع
www.ake.blogfa.com
کريمي، هادي ، انتشارات پرچم، 1381، فرهنگ رستني هاي ايران ، جلد دوم ،
موسسه ي انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، 516 صفحه.
زرگري ، علي ، گياهان دارويي ، جلد سوم ، موسسه ي انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ، 925 صفحه.
شيباني ، حسين علي ، مير بادين ، عليرضا ، دانشگاه آزاد اسلامي واحد ورامين ، درختان و درختچه هاي مناسب فضاي سبز ، چاپ اول ، بهار 76 ، 214صفحه.