کاتوس جزو گروه علفهای هرز چندساله است ودر بسیاری از نقاط جهان در مزارع و باغات مشکل ایجاد نموده است. اثر دوره های غرقاب بر روی جوانه زنی این علف هرز تحت شرایط گلخانه آزمایش شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 6 تیمار(دوره های غرقاب از 0 تا 21 روز) و4 تکرار در موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی و در بخش علفهای هرز انجام شد. نتایج نشان داد افزايش دوره غرقاب، بر روی درصد جوانه زنی تأثيری نداشت. در حاليکه وزن تر وطول هيپوکوتيل وريشه چه تحت شرايط غرقاب نسبت به تيمار شاهد کاهش پيدا کرد. بذور در شرايط غرقاب بمدت 3 روز بيشترين وزن تر و پس از 21 روز غرقاب کمترين وزن تر را داشتند. طول هيپوکوتيل در0 و1 روز غرقاب، بالاترين ميزان و در 14 روز غرقاب کمترين ميزان خود را داشت. طول ريشه چه در 0، 1، 3 و7 روز غرقاب بالاترين و در روزهاي 14 و21 پس از غرقاب، کمترين مقدار را داشت. مقدمه مدیریت علفهای هرز در کنار مبحث بیولوژی در سالهای اخیر مورد توجه زیادی واقع شده است (3). لازمه مدیریت صحیح علفهای هرز شناسایی عوامل محیطی موثر بر بیولوژی آنها است. این دانش جهت پی بردن به پویایی علفهای هرز بخصوص پویایی بذر آنها در خاک حائر اهمیت است و بهبود فعالیتهای زراعی وباغی را سبب خواهد شد. آگاهی از اکولوژی بذر علفهای هرز می تواند در بیان طول عمر آنها در خاک مفید باشد(4). در این زمینه نتنها عوامل اکولوژیکی نقش مهمی را در زمینه تاثیر خواب ثانویه بازی می کنند، بلکه حتی باعث القاء اثر بازدارندگی در جوانه زنی می شوند. معلوم شده است که محتوای آب خاک از فاکتورهای اصلی است که جوانه زنی بذور دفن شده را محدود می کند(6). همچنين بذر ممكن است در هنگام جوانه زني به بارندگي زياد برخورد كند كه نتيجه آن حالت غرقاب است كه به ويژه در خاكهاي سنگين و همچنين وقتي از شخم حداقل ويا شخم حفاظتي استفاده شود، حائز اهميت است. در مناطقي كه آب فراوان وجود دارد مي توان از غرقاب بعنوان عاملي جهت كنترل بسياري از علفهاي هرز استفاده كرد. گروهي از محققين نشان دادند كه غرقاب باعث كاهش جوانه زني علف هرز دو دندانBidens pilosa مي شود(5). همچنين گزارشهايي در اين رابطه روي علفهاي هرز Morrenia odorata, Diodia virginiana ارائه شده است(2و 7). کاتوس ( Cynanchum acutum) علف هرزی چند ساله ومشکل ساز در سطح جهان است ودر بسیاری از نقاط ایران مانند مغان، اردبیل، آذربایجان، قزوین، کرمان، دماوند و ساوه مطرح است(1). بذور این گیاه بیضی شکل، مسطح و قهوه ای رنگ است که پس از شکافتن میوه از آن خارج و پراکنده می شود. این بذور دارای قدرت جوانه زنی بالایی می باشند که در انتشار این گیاه نقش بسزایی دارند. مطالعه روی خصوصیات جوانه زنی بذر آن مطلوب بنظر می رسید. از آنجا که در این زمینه تاکنون بررسی کاملی صورت نگرفته است، این تحقیق با هدف پی بردن به تاثیر غرقاب بر میزان و کیفیت جوانه زنی آن به اجرا در آمد. مواد وروشها اين آزمايش در مرداد و شهريور ماه سال 1383 در مركز تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي تهران، بخش تحقيقات علفهاي هرز صورت گرفت. به اين منظور بذور كاتوس از باغ كوثر قزوين جمع آوري شد. لازم بذكر است اين باغ در عرض جغرافيايي 6/ 14 ´ 19 º 32 و طول جغرافيايي 7 ´17/10 º 5 و ارتفاع 2073 متر از سطح دريا قرار گرفته است. بذور از ميوه هاي فوليكول كاتوس خارج و از اندامهاي پر مانند (coma) جدا شد و با قارچ كش كاربندازيم به نسبت يك در هزار بمدت 5-3 دقيقه ضد عفوني شد. سپس با آب مقطر شسته شد و براي مدتي در دماي اتاق قرار داده شد تا خشك شود. براي اين آزمايش 25 عدد بذر در پتري ديشهايي با قطر 9 سانتي متر كه حاوي كاغذ صافي واتمن بودند، قرار گرفت. روي بذور موجود در هر پتري به ميزان 70% عمق پتري آب مقطر ريخته شد و بعلت اينكه بذور اين علف هرز داراي دو بال در طر فين مي باشند و قادرند روي سطح آب شناور شوند، پس از اينكه آب مقطر ريخته شد، روي آن را كاغذ صافي ديگري قرار گرفت. غرقاب بمدت 0، 1، 3، 7، 14، 21 روز اعمال شد و پس از گذشت اين دوره در هر تيمار با توجه به نياز آن با آب مقطر آبياري شد. تعدادي از محققين نيز اثر غرقاب را روي بذور بعضي از علفهاي هرز طبق اين روش آزمايش كرده اند(2، 5و 7). بذوري جوانه زده در نظر گرفته شد كه ريشه چه بطور مشخص از پوسته بذر خارج شده بود. در انتهاي اين آزمايش طول ريشه چه، هيپوكوتيل، وزن تر گياهچه و تعداد بذور جوانه زده هر پتري ثبت شد. تعداد بذور جوانه زده تا پايان 21 روز، بصورت هفتگي ثبت گرديد. آناليز آماري: آزمايش بصورت طرح كاملا تصادفي با 4 تكرار صورت گرفت. براي تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها از برنامه MSTATC استفاده شد. بر روي داده هاي شمارشي پيش از تجزيه واريانس، تبديل لگاريتمي انجام شد. مقايسه ميانگين ها با استفاده از آزمون LSD صورت گرفت. نتایج وبحث درصد جوانه زني بذوز با افزايش دوره غرقاب، كاهش پيدا نكرد(جدول 1). با اينكه تفاوت معني دار نبود ولي در غرقاب بمدت 21 روز، بذور بيشتري نسبت به شاهد جوانه زدند(جدول 1). وزن تر، طول ريشه چه و طول هيپوكوتيل تحت شرايط غرقاب، نسبت به شاهد كاهش پيدا كرد و با توجه به افزايش طول زمان غرقاب، اين كاهش بيشتر شد(شكلهاي 1، 2و 3). تحقيقات روي Morrenia odorata نيز نتايج مشابهي را نشان داده است(7). در حاليكه علف هاي هرزDiodia virginiana و Bidens pilosa عكس اين حالت را نشان دادند و با افزايش طول دوره غرقاب ، جوانه زني آنها كاهش يافت(2و 5). پس رشد گياهچه بطور معني داري تحت شرايط غرقاب كمتر از حالت شاهد بود. بالاترين وزن تر گياهچه، مربوط به تيمار 3 روز وپايين ترين آن مربوط به تيمار 21 روز بود(جدول 1).بالاترين طول هيپوكوتيل در تيمار شاهد(صفر روز غرقاب) ويك روز و كمترين آن در تيمار 14و 21 روز غرقاب مشاهده شد(جدول 1). طول ريشه چه در0،1،3،7 روز غرقاب بالاترين ودر 14و21 روز کمترين مقدار را داشت. شكل 1_ تغييرات ميزان وزن تر با افزايش دوره غرقاب شكل 2_ تغييرات ميزان طول ريشه چه با افزايش دوره غرقاب شكل 3_ تغييرات اندازه طول هيپوکوتيل با افزايش دوره غرقاب جدول 1_ مقايسه ميانگين صفات اندازه گيری شده در دوره های مختلف غرقاب(روز) تعداد روزهاي غرقاب 0 1 3 7 14 21 ميانگين جوانه زني(%) (a) 25/13 (a) 50/13 (a)50/10 (a)25/14 (a) 25/12 (a) 50/14 طول ريشه چه(سانتي متر) (a) 975/3 (a) 525/4 (a) 153/4 (a)4 (b)112/2 (b)825/1 طول هيپوكوتيل (سانتي متر) (a)965/1 (a) 982/1 (b)60/1 (bc)575/1 (c)267/1 (bc)308/1 وزن تر(گرم) (ab)8/3 (ab)95/3 (a) 25/4 (ab)475/3 (b)725/2 (b)675/2 íدر هر رديف اعداد داراي حروف مشابه، از لحاظ آماري اختلاف معني داري ندارند. اين نتايج با مشاهدات مزرعه اي سازگار است.يعني كاتوس تحت هر دو شرايط خاكهاي شني عميق با زهكش خوب و خاكهاي سطحي با زهكش ضعيف خوب جوانه مي زند. اين موضوع در مورد Morrenia odorata نيز گزارش شده است(7). علت اينكه جوانه زني كاتوس با افزايش دوره غرقاب كاهش پيدا نكرد احتمالا به دو عامل مربوط است. 1) بذور كاتوس بخاطر داشتن بال در دو طرف بذر خود و سبك بودن آن، روي سطح آب شناور مي شود وغرقاب نمي تواند تاثيري را كه روي بذوري مانند Bidens pilosa كه در سطح آب شناور نيست ميگذارد، روي اين بذور داشته باشد. كه اين موضوع روي Morrenia odorata نيز قابل مشاهده است. زيرا بذور آن نيز داراي بال است وبه راحتي روي سطح آب شناور مي شود. 2) امكان دارد نياز رطوبتي بذور اين علف هرز جهت جوانه زني نسبتاً بالا باشد. بنابراين غرقاب كه از عوامل محيطي محدود كننده بسياري از گياهان از جمله بعضي علفهاي هرز مي باشد، تأثيري روي جوانه زني بذور كاتوس نداشت. پس مي توان پيش بيني كرد كه غرقاب عامل محدود كننده استقرار اين گياه در مناطق جديد كه داراي خاكهاي بدون تهويه وزهكش هستند، نمي باشد. همچنين در جاهاييكه داراي آب نسبتاً زياد هستند نمي توان از غرقاب بعنوان يك عامل مديريتي جهت كنترل آن استفاده كرد. هرچند وزن تر گياهچه، طول ريشه چه وهيپوكوتيل با افزايش طول دوره غرقاب كاهش يافت. اما اين به رشد سريع گياه ونياز تنفسي بالاي آن در اين مرحله مربوط مي شود. بنابراين احتمال مي رود علت كاهش 3 صفت فوق، كاهش اكسيژن در زمان رشد سريع گياه باشد. با افزايش طول دوره غرقاب به ميزان بيشتر از 21 روز، امكان دارد، گياهچه ها در اثر تنش بيش از حد غرقاب از بين بروند. كه دراين مورد به آزمايشات بيشتري نياز است.