دنیای شگفت انگیز قارچ ها
دنیای شگفت انگیز قارچ ها   قارچها یکی از امید بخش ترین موجودات زنده ای هستند که در تحقیقات زیست فناوری مورد استفاده قرار می گیرند. در حال حاضر، قارچها به معنای کلی خود، نقش مهمی در صنعت ، پزشکی و کشاورزی ایفا می کنند و در واقع صنایع مرتبط با قارچ ، یکی از مهمترین و سودآورترین صنایع در سطح جهانی است.           قارچها یکی از امید بخش ترین موجودات زنده ای هستند که در تحقیقات زیست فناوری مورد استفاده قرار می گیرند. در حال حاضر، قارچها به معنای کلی خود، نقش مهمی در صنعت ، پزشکی و کشاورزی ایفا می کنند و در واقع صنایع مرتبط با قارچ ، یکی از مهمترین و سودآورترین صنایع در سطح جهانی است. با توجه به اهمیت روزافزون و رو به گسترش قارچها در صنایع مختلف ، پژوهشگران گروه زیست فناوری قارچهای صنعتی جهاد دانشگاهی مشهد هم طی چند سال تحقیق و بررسی موفق شده اند دانش فنی تولید قارچهای خوراکی دارویی را کسب کنند. البته کارهای پژوهشی این گروه به این بخش خلاصه نمی شود و باید استخراج رنگ از قارچها را هم به دستاوردهای ارزشمند آنها اضافه کرد. زیست فناوری (Biotechnology) ابزاری است که از زمان پیدایش خود یعنی اواخر دهه ۱۹۸۰ تحولی شگرف در تمامی علوم کاربردی بویژه کشاورزی و پزشکی به وجود آورده است ، اما باید توجه داشت که امروزه زیست فناوری یک فن صرفا آزمایشگاهی نیست ، بلکه موجب ایجاد صنایع بزرگ و تجارت بین المللی در عرصه های غذا و دارو شده و اقتصاد جهانی را به طور محسوسی تحت تاثیر قرار داده است. در این میان ، قارچها(Fungi) یکی از امید بخش ترین موجودات زنده ای هستند که در تحقیقات زیست فناوری مورد استفاده قرار می گیرند. در حال حاضر، قارچها به معنای کلی خود، نقش مهمی در صنعت ، پزشکی و کشاورزی ایفا می کنند. در واقع صنایع مرتبط با قارچ ، یکی از مهمترین و سودآورترین صنایع در سطح جهانی است.قارچهای خوراکی در صنایع غذایی (و چندین صنعت دیگر وابسته به آن)، قارچهای دارویی در صنایع داروسازی و قارچهای مولد رنگ در صنایع شیمایی (رنگ ، آرایشی ، بهداشتی و غیره) کاربردهای فراوانی دارند و همگی جزو قارچهای صنعتی محسوب می شوند. به گفته حمید رضا پوریان فر،عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی مشهد، هنگامی که از قارچهای دارویی صحبت می شود، منظور فقط قارچهای خوراکی که نقش دارویی نیز دارند، نیست ، بلکه هدف اشاره به تمامی قارچهایی است که ترکیبات مفید دارویی تولید می کنند. پوریان فر می افزاید: قارچهای دارویی خوراکی و غیر خوراکی یکی از مهمترین و با ارزش ترین منابع دارویی هستند که در بسیاری از کشورهای آسیای شرقی و همچنین جوامع غربی روی ترکیبات دارویی آنها کار می شود.   ● عصاره های دارویی از لحاظ پیشینه ، قارچهای دارویی (بویژه قارچهای بزرگ کلاهدار) به مدت طولانی نقش موفقیت آمیزی در درمان نقصهای ایمنی بویژه در طب سنتی چین داشته اند. در فارماکوپه های چین ، استفاده از بیش از ۱۰۰ گونه از این قارچها برای درمان بسیاری از بیماری ها تشریح شده است. در حال حاضر، بسیاری از فرآورده های دارویی به دست آمده از این قارچها توسط شرکتهای بزرگ دارویی در ژاپن ، کره و چین تولید می شوند. با این وجود، تاکنون این داروها کمتر در جهان پزشکی غرب مورد استفاده قرار گرفته اند که این امر به دلیل ساختار پیچیده و نداشتن خلوص دارویی قابل قبول آنهاست. برخی از عصاره ها و ترکیباتی که بتازگی از قارچهای دارویی بدست آمده اند، امید زیادی را به لحاظ داشتن خواص تعدیل کننده ایمنی ، ضد سرطان ، قلبی عروقی ، ضد ویروس ، ضد باکتری ، ضد انگل و محافظت کننده در برابر هپاتیت و بیماری قند به وجود آورده اند. مطالعات علمی درخصوص قارچهای دارویی ، طی دو دهه گذشته به طور فزاینده ای گسترش پیدا کرده است. این مطالعات ابتدا در ژاپن ، کره و چین و سپس در امریکا توسعه پیدا کرد. همچنین گزارش های علمی مربوط در مجلات معتبر پزشکی و علمی به چاپ رسیده است. لذا در آینده ، صنایع دارویی توجه ویژه ای به این منابع داشته و خواهند داشت. یکی از مهمترین قارچهای دارویی ، قارچ شی تاکه (نام عمومی: Shiitake، نام علمی: (Lentinula edodes) است. تولید جهانی این قارچ در رتبه سوم و پس از قارچهای دکمه ای و صدفی قرار دارد، اما در برخی از کشورها مانند ژاپن ، چین و کره جنوبی ، حجم قابل توجهی از تولید سالانه قارچ را شامل می شود. این محصول به طور اعم همانند هر قارچ خوراکی دیگر، نقش مهمی در تامین نیاز غذایی جامعه بشری و به طور اخص ، کاربردهای بسیاری در حفظ سلامت و درمان بسیاری از بیماری ها دارد. به گفته پوریان فر قارچ شی تاکه یک منبع عالی پروتئین ، عناصر معدنی (ریزمغذی ها) ویتامین های D و B و دارای چربی و کالری کم است. همچنین مصرف این قارچ به کاهش کلسترول خون کمک می کند. از سوی دیگر، تولید و پرورش قارچ شی تا که موجب استفاده بهینه از ضایعات کشاورزی موجود در کشور می شود. لذا ضروری بود تا روی تهیه اسپاون (مایه تلقیحی قارچ) و به دست آوردن دانش فنی تولید و پرورش این قارچ ، پژوهش های جدی صورت گیرد. قارچها دارای رنگدانه هایی هستند که در موجودات دیگر یافت نمی شوند یا به میزان بسیار ناچیز وجود دارند بنابراین ، از حدود ۲ سال گذشته ، در گروه زیست فناوری قارچهای صنعتی جهاد دانشگاهی مشهد، مجموعه ای از طرحهای پژوهشی تدوین و سازمان یافت.   هدف اولیه آن بوده است که امکان تولید اسپاون قارچ شی تا که با استفاده از مواد متفاوتی چون خاک اره ، ضایعات چوب و دیگر ضایعات بخش کشاورزی و سپس امکان تولید میوه این قارچ در بسترها و شرایط محیطی متفاوت مورد مطالعه و بررسی دقیق قرار گیرد و درنهایت بهترین شرایط برای پرورش آن معرفی شود. مسوولیت این طرحها به عهده دکتر مجید عزیزی از اعضای شورای علمی این گروه و استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد است. در حال حاضر و شاید برای اولین بار در کشور، دانش فنی تولید میسلیوم خالص ، تولید اسپاون و تولید و پرورش اندام میوه دهی این قارچ به صورت علمی توسط این گروه گزارش شده است. این در حالی است که به رغم تولید رو به افزایش جهانی این قارچ ،تاکنون در کشورما اطلاعات منسجم ومنتشر شده ای در مورد تولید این قارچ وجود نداشته وموارد بسیار نادری از تولید آن گزارش شده است.   ● رنگهایی استثنایی از جنس قارچ از زمانهای بسیار قدیم رنگهای طبیعی همواره مورد توجه بشر بوده است. رنگهای طبیعی به دلیل بالا بودن درجه ایمنی آنها همیشه نقش مهمی در رژیم غذایی بشر داشته اند و برای نسلهای متمادی با ایمنی استفاده شده اند. با گذشت زمان و نیاز روزافزون صنایع (نساجی ، غذایی ، آرایشی و غیره) به رنگهای بیشتر، انسان ناچار به تهیه و تولید انبوه رنگها به روشهای صنعتی و اکثرا مضر برای سلامت انسان و محیط زیست شد. این درحالی است که تولید و مصرف این رنگها موجب آلودگی هوا، سفره های آبهای زیرزمینی و آبهای جاری و همچنین آلودگی زمینهای کشاورزی و مراتع و در صنعت غذایی موجب نگرانی عمیق درباره میزان ایمنی مواد رنگ کننده شیمیایی یا مصنوعی در سلامت بدن می شود. به همین دلیل متخصصان غذایی مانند گذشته های دور به دنبال استفاده مجدد و علمی تر از مواد رنگ کننده طبیعی هستند. دراین میان قارچها منابع ارزشمندی برای رنگدانه های طبیعی و ایمن هستند. تعداد رنگدانه های متنوع موجود در قارچها بیش از ۱۰۰۰ عدد است. احتمالا مهمترین خصیصه این رنگدانه ها، تنوع زیاد آنهاست. قارچها دارای رنگدانه هایی هستند که در موجودات دیگر یافت نمی شوند یا به میزان بسیار ناچیز وجود دارند. قارچ موناسکوس پورپورئوس یکی از مهمترین منابع قارچی برای تولید رنگ است. لذا در این گروه ، قارچ موناسکوس پورپورئوس به یکی از اهداف مهم تحقیقاتی در کشور ما تبدیل شده است. با توجه به اهمیت این نوع قارچها پژوهشگران گروه زیست فناوری قارچهای صنعتی طی یک طرح پژوهشی به مسوولیت مهندس صابری از اعضای شورای علمی این گروه موفق به کسب دانش فنی کشت این قارچ و تولید رنگ قارچی از آن شدند.    طی این طرح ، کشت پرگنه و تولید رنگ از این قارچ در شرایط آزمایشگاهی بهینه سازی و دانش فنی آن به صورت علمی گزارش شد. پوریان فر کاربرد این قارچ و رنگهای حاصل از آن را در صنایع داروسازی ، غذایی ، نساجی ، آرایشی و بهداشتی می داند و می افزاید: در حال حاضر این نوع قارچ به منظور استفاده در صنایع از خارج از کشور وارد می شود، ولی در نظر است در آینده نزدیک روی تولید نیمه تجاری رنگهای حاصل از این قارچ کار شود. به طور کلی فعالیت گروه پژوهشی زیست فناوری قارچهای صنعتی ، در عرصه قارچهای خوراکی ، دارویی و مولد رنگ است و ماموریت آن ، رشد و توسعه صنایع مرتبط با عرصه های مذکوراست. پوریان فر در پایان می گوید: انتظار می رود با توجه به قابلیت های زیست فناوری ، این دانش بتواند از سه طریق اصلی کمک در جهت بهبود ژنتیکی صفات کمی و کیفی قارچهای خوراکی ، افزایش بازده استحصال تجاری ترکیبات دارویی وافزایش بازده تولید تجاری پیگمان های رنگی بر توسعه صنایع مرتبط با قارچ تاثیر داشته باشد.      منبع:     www.ake.blogfa.com     منبع:     www.ake.blogfa.com     منبع:     www.ake.blogfa.com