كشت توأم برنج -آزولا - ماهيآزولا بطور ناخواسته در چند سال گذشته وارد اكوسيستم‌هاي آبي شمال كشور شد و به سرعت پراكنش پيدا كرد. آزولا داراي مزايا و معايبي است كه در اين نوع فعاليت سعي شده است تا از مزاياي آن استفاده بهينه صورت گيرد.اين گياه كه به صورت شناور و به رنگ سبز يا قرمز (صورتي) در سطح آبهاي راكد (تالاب انزلي) يا شاليزارها به وفور ديده مي‌شوند. گياه آزولا از خانواده Salvinacea است و به عنوان كود بيولوژيك براي تثبيت ازت اتمسفر و تأمين آن براي برنج در بسياري از كشورهاي برنج‌خيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين گياه در بسياري از مناطق دنيا پراكنده است و به صورت شناور در آب استخرها, آبهاي راكد, آبگيرها و كانالهاي آبياري يافت مي‌شود. ساقه به صورت ريزدم‌هاي منشعب شناور, برگهاي آن كوچك, متناوب كه روي هم قرار دارند. ريشه آن به صورت معلق در آب با طول ۲ تا ۵ سانتي‌متر مي‌باشد. بخش رويي برگ سبز يا صورتي, گوشتي و كلروفيلي بوده و قسمت زيرين نازك و بدون كلروفيل با بافتهاي اسفناجي سفيد رنگ. گياه آزولا جمعاً داراي شش گونه است كه در آمريكا و بسياري ديگر از نقاط جهان پراكنده‌اند. آرولد معمولاً به صورت غيرجنسي و از طريق سبزينه تكثير پيدا مي‌كند. ابزار و ادوات كشاورزي, دام و انسان و ... نيز از عوامل انتشار آزولا هستند.
.در مزارعي كه گياه آزولا به عنوان علف هرز مطرح است لازم است با اقدامات زير آن را كنترل نمود: - از نشاءهاي بلند استفاده شود. - از دادن كود فسفره به مزرعه اجتناب گردد. - سطح آب كرتها بايد بسيار پائين بوده و به حد صفر نزديك باشد به همين جهت لازم است راه خروجي آب از كرتها هميشه باز, تا سطح آب از ميزان مورد نظر بالاتر قرار نگيرد.لازم به يادآوري كه تراكم گياه آزولا در سطح مزرعه در يك هفته پس از نشاء نبايد چندان زياد باشد، چون در اين صورت مي‌تواند مشكلاتي در تبادل هوا و ايجاد خفگي در نشاء به وجود آورده و خود به عنوان علف هرز عمل نمايد. آزولا يك گياه آبزي كوچكي بوده كه مقادير زيادي مواد غذايي دارد, چون مي‌تواند نيتروژن (ازت) هوا را تثبيت نموده, عمل فتوسنتز را انجام دهد, و مواد مغذي را از محيط اطراف خود از طريق شبكه‌ي ريشه‌اي خود جذب نمايد.همچنين يك غذاي عآلي براي ماهي نيز مي‌باشد.آزولا از نظر اسيد آمينه (آرژنين) غني بوده كه ممكن است نقش مهمي در رشد ماهي بازي نمايد.آزولا خيلي سريع رشد نموده, محصول زيادي توليد مي‌نمايد و براي خوردن ماهي اندازه مناسبي داشته, نياز به برداشت و خرد كردن ندارد, مي‌تواند در مزرعه برنج رشد نمايد و فوايد اقتصادي و اكولوژيكي خود را افزايش دهد.
نقش آزولا غذاي ماهي هر دو ماهي علف‌خوار و همه‌چيز آزولا مي‌خورند, كپور علف‌خوار (Ctenopharyngodon idedda) بيشتر از معادل ۶۰-۵۰ درصد وزن بدن خود در هر روز آزولا مصرف مي‌كنند. ميزان مصرف آزولا به وسيله كپور ماهي معمولي (Cyprinus carpio) با افزايش اندازه آن افزايش مي‌يابد. ضريب تبديل غذايي آزولا در ماهي علف‌خوار ۴۹ مي‌باشد. ازت موجود در آزولا،۳۰ درصد در فضولات ماهي مشاهده مي‌گردد, زيرا كه ۳۰ درصد ديگر از ازت آزولا در بدن ماهي تجمع پيدا، مي‌توان تخمين زد كه حدود ۶۰ درصد ازت آزولا به وسيله ماهي هضم مي‌شود ( ازت ممكن است همچنين به صورت ادرار، به صورت مواد دفعي از سطح بدن ماهي، به صورت فلس‌هاي ريخته شده يا به صورت مواد تغيير يافته توسط آبشش‌ها به داخل آب دفع شود). اثر روي محصول و عملكرد برنج: سيستم برنج ـ آزولا ـ ماهي براي برنج , ماهي و آزولا يك محيط عآلي رشد مهيا مي‌كند. به علت مقدار زياد كود آلي مهيا شده توسط ماهي, برنج به خوبي رشد مي‌كند و از آنجائي كه ماهي آزولا, آفات و علفهاي هرز برنج را مي‌خورد, مصرف علف‌كش‌هاي شيميايي مي‌تواند كااهش يابد. به هر صورت، محيط ايجاد شده توسط روش برنج ـ آزولا ـ ماهي همچنين موجب بقاء دشمنان طبيعي آفات برنج مي‌شود. كه دشمنان طبيعي مصرف آفت‌كشها را كاهش مي‌دهند. در روش برنج ـ آزولا ـ ماهي ميزان مصرف آفت‌كشها (سموم) كاهش و يا كاملاً حذف مي‌گردد. روش برنج ـ آزولا ـ ماهي ميزان علفهاي هرز را كنترل مي‌نمايد. حاصلخيزي خاكدر سيستم برنج ـ آزولا ـ ماهي، مواد غذايي گياه به وسيله تجزيه آزولا و فضولات ماهي تهيه مي‌گردد. اثر ماهي در اين سيستم, به ويژه نقش مواد دفعي ماهي را در بهبود حاصلخيزي و وضعيت خاك آشكار است. ماهي ميزان گودهاي معدني مورد نياز گياهان برنج را كاهش مي‌‌دهد, حاصلخيزي خاك را حفظ كرده يابهبود مي‌بخشد و يك محيط اكولوژيكي (بوم شناختي) عآلي فراهم مي‌كند. اجرا سيستم برنج ـ آزولا ـ ماهي طراحي مزرعهدو نمونه از طراحي مزرعه براي معرفي و اجراي سيستم برنج ـ آزولا ـ ماهي مي‌تواند مورد توجه قرار گيرد. روش اول كندن گودال‌ها و جويها در يك مزرعه قديمي برنج و انتقال نشاءهاي برنج بر طبق فاصله‌هاي زراعي معمولي مي‌باشد. در روش دوم, نشاءهاي برنج روي پشته‌ها انتقال داده شده و هپيها در بين جويها بين پشته‌ها رها مي‌شوند, انتخاب مزارع معمولاً براي هر دو طرح مهم مي‌باشد. در هر دو مورد, مزرعه بايستي آب كافي و شبكه و كنترل خوب آبياري و زهكشي داشته باشد.عمق گودال مابين ۱ تا ۵/۱ متر بوده و عرض ۵۰-۴۰ سانتي‌متر و عمق جويها ۵۰-۳۰ سانتي‌متر سطح اشغال شده در حدود ۵-۳ درصد كل سطح مزرعه برنج مي‌باشد. به عبارت ديگر براي برداشت بيشتر ماهي, گودال‌ها و جويها بايستي سطح بيشتري را اشغال نمايند. تركيب گونه‌هاي ماهيگونه‌هاي ماهي بايستي بر طبق بازدهي تغذيه انتخاب گردند. براي مثال, كپور علف‌خوار قادر نيست به طور كامل ديواره سلولهاي گياهان را هضم نمايد, چون لوله گوارش‌ها آنها فاقد سلولدز مي‌باشد. در نتيجه اين ماهيان باقيمانده غذاي خود را همراه با مواد دفعي به داخل آب مي‌ريزند. فضولات ماهي تكثير پلانكتونها را تحت اين شرايط كشت‌هاي خالص از هر گونه ماهي نمي‌تواند به طور مؤثر آزولا را مصرف نمايد. به هر صورت، اين مسئله را مي‌توان با كشت توأم پلي كالچر (Polyculture)، كپور نقره‌اي ۱۰۰ قطعه،كپور معمولي ۳۰۰ قطعه, كپور علف‌خوار ۷۵۰ قطعه در هكتار ، بچه ماهي انگشت قد در هكتار و رهاسازي پس از انتقال و نشاءكاري برنج در مزرعه صورت مي‌گيرد.
مديريت آبمديريت آب مهمترين عامل در سيستم پرورش برنج ـ آزولا ـ ماهي، مي‌باشد. در طول مراحل اوليه رشد برنج, ماهيان انگشت‌قد مي‌توانند به طور آزادانه در آب سطحي شنا نمايند كه براي پنجه زدن برنج زودرس خوب مي‌باشد.پس, ماهيان بزرگتر به آب عميق نياز دارند، در اين زمان درجه حرارت، آب گاهي اوقات مي‌تواند به ۴۰ درجه سانتي‌گراد برسد و لازم است آب آبياري را در عمق ۸ تا ۱۰ سانتي‌متر نگهداري نمود
منبع: وبگاه مقالات کشاورزی و کلیه گرایشهای آن