اکسینها Auxines
عوامل موثر
بر عملكرد هورمونها در روی گیاهان زینتی
غلظت Dosageهورمون مصرفی؛
سن
فیزیولوژیكی گیاه
اکسینها
جزء اولین گروه هورمونهای كشف شده هستند كه وظایفی همچون تسریع در ریشهزایی گیاهان و ریزش گلهای اضافی درختان میوه را بر عهده
دارند. مهمترین عاملی که روی عملکرد اکسینها تأثیر گذار بوده مقدار مصرف اکسین و
یا غلظت هورمون مصرفی است. گاهی اوقات یک اکسین معین عامل رشد و تقسیم سلولی است.
اما اگر همین ماده را در غلظت Dosage خیلی زیاد بکار
بریم، باعث مرگ و از بین رفتن گیاه میشود. بنابراین در مصرف هورمونها مخصوصاً
اکسینها غلظت مصرف اهمیت زیادی دارد. عامل دیگری که در روی عملکرد و یا وظیفه خاص
اکسین اثر گذار است سن فیزیولوژیکی گیاه مورد استفاده است. بسته به اینکه گیاهان در چه مقطع سنی قرار گرفتهاند غلظت مصرفی
اکسین و زمان القا آن به سن متغیر است و نتایج متفاوتی دارد. اما بطور کلی مهمترین
وظایفی را که برای اکسینها میشناسیم عبارتند از :
تسریع در
ریشه زایی گیاهان سخت ریشهزا 3000 ppm - 8000 ppm- مخصوصاً در سطوح بزرگ و واحدهای تولیدی
بزرگ که سرعت ریشهدار شدن گیاه و زمان آن اهمیت دارد، مصرف و کاربرد اکسینها
دارای جایگاه ویژهای است؛
عامل تُنُك
کننده در محصولات سالآور- به این طریق باعث ریزش گلهای اضافی درختان میشود.
مثلاً در درخت سیب حالت سالآوری وجود دارد. بدین صورت که در
بعضی از سالها میوه زیاد تولید میكند و در سال دیگر محصول بسیار ناچیزی دارد.
کاربرد اکسینها باعث میشود که در سالهای پر محصول تعداد گلهای قابل تبدیل به
میوه کم شود و در نتیجه عملکرد گیاه در سالهای مختلف به شکل متعادلی نگه داشته
شود.
ژیبرلینها
Giberellines
مهمترین
كاربرد ژیبرلینها GA
جایگزینی
سرما در غدهها؛
جایگزینی سرما
در بذر
دسته
نسبتاً بزرگ از هورمونهای گیاهی ژیبرلینها هستند که در سالهای حدود 1940 شناخته
شدند. کاربرد ژیبرلینها در باغبانی به درشت کردن حبههای انگور، وادار كردن غده
یا پیاز برای گلدهی و جایگزینی سرما در بعضی از بذرهای گیاهان است. بهترین و پرمصرفترین جای مصرف GA در ژیبرلینها
در Flowery culture است که غدهها
و پیازها را به کمک سرما وادار به گلدهی میکنیم، بنابراین ژیبرلینها جایگزین
سرما میشوند. با تیمار ژیبرلین دوره 3 تا 5 ماهه را که پیازها لازم دارند تا وارد
مرحله گلدهی شوند را بسیار کوتاهتر میكنند.
وظیفه دیگر
ژیبرلینها جایگزینی سرما در بعضی از بذرها میباشد. بعضی از بذرهای گیاهان زینتی نظیرانواع نسترنها نیازمند طی یک
دوره سرما قبل از جوانهزنی هستند، لذا وقتی این بذرها را با GA که مخفف
ژیبرلین اسید است تیمار کنیم آن را جایگزین یک دوره سرما کردهایم. لازم به ذكر
است که تعداد ایزومرهای ژیبرلین خیلی زیاد است از GA1- GA47 شناخته شدهاند، و در کارخانجات مواد
شیمیایی تولید می شوند اما GA3 کاربرد بیشتری
دارد. مشخص كردن نوع هورمون و مقدار آن كار بسیار دقیق و ظریفی است كه در
آزمایشگاههای تخصصی با استفاده از دستگاه HPLC صورت میگیرد.
سیتوكینینها
Cytokinines
سیتوکنینها
دستهای از هورمونها هستند که وظایف خاص و بسیار تخصصی بر عهده دارند. سیتوکنینها
وظایفی همچون کمک به تقسیم سلولی و جلوگیری از پیر شدن گلهای شاخه بریده را بر
عهده دارند كه كمیاب و گران قیمت بوده و دز مصرفی آنها كم است. نقش دیگر سیتوکنینها
جلوگیری از پیر شدن گلهای شاخه بریده Cut
flowers است. سیتوکنینها در محلول پاشیهای آبی و شیمیایی روی شاخههای
بریده شده كه برای مدت طولانی نگهداری میشوند، کاربرد بسیار خوبی دارند. انواع
سیتوکنینها عبارتست از بنزیل آمینوپورین، زآتین و کینیتین.
بازدارندههای
رشد Inhibitors
دسته چهارم
از هورمونهای گیاهی بازدارندگان رشد هستند که نقش متضاد بقیه هورمونها را
دارند.نقش سه دسته اول اكسینها، ژیبرلینها و سیتوكینینها در تشویق گیاه به رشد
و نمو است ولی ایندسته نقش جلوگیری كننده در رشد را دارند. در گیاه بنت قنسول Euphorbia Pulcherrimaصورت میتوان از بازدارندهای مثل B9 استفاده كرد. گیاهان زینتی کاربرد خوب و بسیار اقتصادی دارند
واستفاده از این بازدارندهها باعث میشود گیاهان کوتاه اما کامل از نظر ساختمان رشدی داشته
باشیم. یك پا كوتاهی دستهای دیگر از مواد بازدارنده که در گیاهان زینتی استفاده میشوند آلار SADH است، گر چه در
بعضی از مجامع جهانی منع شده است اما چون مورد استفاده آن برای گیاهان زینتی است و مصرف خوراكی ندارد همچنان قابل
استفاده است. بهترین مورد استفاده از آلار یا SADH در طولانی كردن خوشههای گل گیاه کاغذی است
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )