سرو ابرکوه سرسبز 5 هزارساله
خشتي ترين روياي خاک
ايران
، يزد، نگيني چند هزار ساله سبزي را در آغوش گرفته است که يادگار سالها همزيستي
با مردمان سرزميني است که مي دانند طبيعت يعني زندگي و زندگي با سرو
يعني زندگي با زيبايي.
کوير ابرکوه را که
درمي نوردي ، به پيرترين ساکن کويرهاي جهان خواهي رسيد. سرو 5هزار ساله ابرکوه را اگر مسن
ترين موجود زنده جهان بناميم ، چندان به بيراهه نرفته ايم.
به ياد مي آورم
کنفسيوس ، فيلسوف معروف چيني در جايي گفته است : «براي آسودگي يک ماه سبزيکاري کنيد.
چنانچه خواهان يک سال راحتي هستيد، برنج بکاريدو اگر مي خواهيد
عمري با آسايش زندگي کنيد، درخت بکاريد».
معماي چندين هزار ساله
يک درخت
آن هم در قلب ايران که خود نيز در مرکز ثقل جهان
واقع شده است ؛ به چه حل خواهد شد در حالي که همه سرو ابرکوه را نمادي
از ايران
و کاشته شده از سوي زرتشت مي پندارند.
در ايران
باستان ، کاشتن درخت از اهميت بسيار بالايي در طبقات مختلف جامعه برخوردار
بوده است. در نگاره ها و آثار باستاني مانند حجاري هاي دوره هخامنشي در تخت جمشيد، نماد درخت و
به طور خاص ، سرو آورده شده است.
در فرهنگ زرتشتيان
آمده است : سرو به دليل آن که درختي هميشه سبز است ، همواره در ايران
اهميت خاصي داشته است و سرو 5هزار ساله ابرقو نيز که آن را سرو زرتشت مي نامند، نمادي از
همين امر به شمار مي رود.
غير از نگاره ها و
حجاري ها در پارچه بافي ها هم به گونه اي گياه ، درخت و همان
سرو خميده که بعدها در فرهنگ ايراني ترمه ناميده شده ، ديده مي شود. سرو
ابرقو در ديگر هنرهاي ايراني نيز به چشم مي خورد.
مينياتور بهترين مجال
براي شناسايي اين درخت کهنسال است که به شکلي منحصر به
فرد در آثار هنرمندان اين مرز و بوم جلوه کرده است. سرو ابرقو، اين نگين
سبز کوير ايرانيان در تمامي جهان به عنوان نمادي از زندگي و
زيبايي معرفي شده است.
اين در حالي است که در
کشور ما بسياري حتي از وجود اين جاذبه مسلم گردشگري بي خبرند. چندي پيش ، دانشمنداني از
ژاپن و روسيه پس از بازديد از سرو ابرقو عمر آن را تا 8000 سال برآورد
کردند؛ اما الکساندر روف ، دانشمند روسي عمر اين درخت را
ميان 4000تا 4500سال برآورد کرده است.
حمدالله مستوفي هم در
کتاب نزهت القلوب که در سال 740هجري قمري تاليف شده است ، درباره اين سرو آورده است :
آنجا سروي است که در جهان شهرتي عظيم دارد. چنانچه سرو کشمير و بلخ شهرتي
داشته و اکنون اين از آنها بلندتر و بزرگ تر است.
حتي برخي مورخان پارا
فراتر نهاده و معتقدند نهال اين درخت را يافث ، پسر نوح کاشته است. اختلاف نظر بسيار و
درباره چند هزار سال سن اين زنده ترين موجود تاريخ دنيا هم نمي تواند از
اهميت اين جاذبه گردشگري کشورمان بکاهد.
پيرترين موجود زنده
دنيا با 25متر ارتفاع ؛ 18متر محيط و 5/11 متر اندازه دور تنه در قلب ايران
آرام آرام زندگي مي گذراند. با اقداماتي نظير آفت کشي و آزادسازي حريم اين سرو تاريخي
که سال گذشته از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد صورت
گرفته است اکنون سرو 5هزار ساله ابرقو براحتي مي تواند نفس بکشد.
نگين سبز کوير ايران
اين روزها به بار نشسته است تا در عين کهنسالي نشانه ديگري از زايش و باروري به نمايش
بگذارد. سرو کهنسال کشورمان نياز به مراقبت بيشتري دارد، شايد توجه
بيشتر به اين جاذبه گردشگري در دل کوير ايران بتواند روزي آن را به عنوان قلب
گردشگري تفريحي و يا حتي گردشگري علمي در ژرفاي کوير تبديل کند.
سرو چند هزار ساله
اکنون منتظر نگاه درست ميراث داران فعلي خويش است که بيش از چند سال عمر نخواهند
کرد.
با شناسائي 14 پايه درختان دير
زيست ديگرتعداد اين درختان ارزشمند در استان يزد به 38 پايه رسيد.
اين آمار بر اساس
آخرين مطالعه انجام شده از سوي گروه تحقيقات اكوفيزيولوژيكي موسسه تحقيقات جنگل و
مرتع سازمان جنگلها ، مراتع و آبخيزداري ارائه شده است .
اكثر درختان دير
زيست در استان يزد بين 800 تا 1500 سال عمر دارند كه علاوه بر اينكه جزء مهمترين ذخاير
ژنتيكي گياهي به شمار مي روند مورد توجه گردشگران داخلي و خارجي و علاقه
مندان به طبيعت محسوب مي شوند .
در سال گذشته سرو 4500
ساله شهرستان ابركوه بعنوان يكي از مشهورترين درختان
دير زيست
از سوي شوراي عالي محيط زيست به عنوان ميراث ملي و طبيعي كشور به ثبت رسيد .
از مهمترين درختان كهنسال
استان مي توان به چنار كرخنگان شهرستان خاتم ، چنار باجگان بافق ، سرو منگ آباد
مهريز ، سرو چم در شهرستان تفت ، سرو و چنار چك چك در اردكان ، سرو خرو طبس
، درختان
كنهسال بنه و زبان گنجشك در نقاط مختلف نام برد. در گزارش موسسه
تحقيقات جنگل و مرتع اعتقادات و باورهاي مردمي از دلايل حفظ درختان دير
زيست عنوان شده است بسياري از اين درختان
براي مردم
مقدس بوده و با داستان ها و افسانه هاي متعددي در آميخته است .
به عنوان مثال درخت سرو
خرو در شهرستان طبس با قدمتي حدود 4 هزار سال از تقرب خاص نزد اهالي برخوردار است
.اهالي محل شب هاي جمعه در آن چراغي مي افروزند و به آن پارچه بسته و مراد
خود را طلب مي كنند. چنار چك چك 1400 سال سن دارد و از نظر زردشتيان
بسيار مقدس است ، اين درخت تا كنون د و مرتبه تحت تاثير ريزش كوه شكسته و
مجددا روئيده است . اهالي روستاي همجوار با چنار تنگ چنار مهريز اعتقاد
دارند اين درخت هر هزار سال يكبار خود به خود
آتش مي گيرد و خاموش مي شود و براي دومين بار حدود 20 سال پيش درخت آتش
گرفته است .
درخت ارس باجگان در شهرستان بافق نيز بسيار مورد
احترام اهالي است ، در ميان مردم شايع است كه نجاري جهت
ساختن دار قالي اقدام به بريدن تعدادي از شاخه
هاي درخت نموده
كه به گفته اهالي جرم و خون كه احتمالا صمغ درخت بوده ترشح
كرده كه نجار با تداعي مقدس بودن درخت از بريدن آن صرف نظر كرده است .
سرو دربيد يزد نيز
مورد توجه مردم است و اهالي منطقه جهت بر آورده شدن حاجات خود نخ هاي رنگين به آن
آويزان مي كنند .
از چوپ چنار تلكين
آباد نيرو زبان گنجشك ميبد نيز براي ساختن تابوت بزرگي به نام نخل استفاده شده كه در
عزاداري امام حسين (ع) بهره برداري مي شود و از درختان مقدس به شمار مي رود .
بنا به اظهار
كارشناسان تعدادي از درختان دير زيست بواسطه بر هم خوردن اكوسيستم
طبيعي و مديريت نادرست در معرض خطر نابودي قرار گرفته اند .
فرو افتادن سرو فيروز
آباد صدوق با 1700 سال سن در توفان خرداد سال 1382 نمونه اي ازين دست به شمار مي رود
اين درخت
باشكوه بر اثر وزش طوفان و بواسطه عدم مراقبت صحيح و علمي از
ناحيه تنه شكسته شد و از بين رفت .
عضو موسسه تحقيقات جنگل و
مرتع سازمان جنگلها مراتع و آبخيزداري معتقد است مديريت نادرست و اجراي پروژه هاي
عمراني نظير محوطه سازي ، آسفالت و خانه سازي در مجاورت درختان دير
زيست بقاي اين درختان را در استان يزد تهديد مي كند .
دكتر سودابه كروري گفت
درختان
كهنسال طي قرن ها موانع اكولوژيك و تنش هاي نامساعد محيطي را پشت سر نهاده اند
ليكن در صورت عدم حمايت مادي و معنوي به صورت جدي تهديد مي شوند .
وي تاكيد كرد بر اساس
تحقيقات انجام شده تمام سروهاي كهنسال موجود در استان يزد از يك پايه مادي بوده
بدين معني كه از يك درخت تكثير شده اند و اين امر با تفكرات ايرانيان
باستان مطابقت دارد .
وي خاطر نشان ساخت درختان دير
زيست مانند تمام موجودات زنده روند تكاملي پيچيده اي را تا شرايط موجود طي
كرده اند كه از نظر ملي و طبيعي با حفظ ابنيه تاريخي كشور برابري مي كنند .
بر اساس پيگيري هاي انجام شده برخي از درختان
كهنسال نظير
سرو منگ آباد مهريز ، سرو خرو طبس و چنار كرخنگان شهرستان خاتم داراي پلاك ميراث
فرهنگي هستند .
در همين حال مدير كل
منابع طبيعي يزد هم از ايجاد باغ ملي درختان دير زيست در اين
استان خبر داد .
مهندس ابراهيم محيطي
گفت كار ايجاد اين باغ از سوي موسسه تحقيقات جنگل و مرتع
و با همكاري مركز تحقيقات منابع طبيعي و كشاورزي يزد در شهرستان صدوق در
حال پيگيري است .
وي گفت در اين باغ
تمامي پايه هاي دير زيست موجود جمع آوري و مراقبت مي شوند . وي همچنين از درختان دير
زيست بعنوان سمبلي از مقاومت و پايداري مردم كوير نشين در برابر شرايط
نامساعد اقليمي ياد كرد .
وي از درختان كهنسال
بعنوان يكي از جاذبه هاي طبيعي استان نام برد كه در صورت حمايت و سرمايه گذاري لازم
جلوه بي بدليلي از رابطه تنگاتنگ انسان و طبيعت را به نمايش مي گزارند .
منبع : مرکز مقالات کشاورزی