پروانه فري يا كرم خراط
(Leopard moth)
Zeuzera pyrina
(Lep: Cossidae)
اين حشره به گونه‌هاي بسياري از درختان مثمر و غيرمثمر حمله مي‌كند. از درختان مثمر سيب ميزبان اصلي آن در ايران است ولي خسارت آن روي گلابي، به و گردو نيز ديده شده است. از گياهان غيرمثمر مي‌توان به افرا، بيدمشك، بيد، نارون، بوط و زبان گنجشك اشاره نمود. در دنيا 150 ميزبان براي آفت ذكر شده است. درخت سيب به اين آفت خيلي حساس و زود از پا درمي‌آيد در حاليكه گردو تا حدودي مقاوم است.
زيست‌شناسي
پروانه فري در ايران هر دو سال يك نسل دارد. زمستان را به صورت لاروهاي سنين مختلف در درون شاخه درختان ميزبان مي‌گذراند. در اواسط بهار لاروهايي كه رشدشان كامل شده تبديل به شفيره مي‌شوند و اواخر بهار شب‌پره‌ها به تدريج ظاهر مي‌شوند. حشرات ماده اصولاً هيچ نوعي تغذيه‌اي نداشته و به جهت سنگيني قادر به پرواز نيستند. پس از جفت‌گيري اغلب در مدخل سوراخ خروجي، شكاف ته و حتي روي زمين تخمريزي مي‌كنند. هر حشره ماده نزديك به هزار تخم مي‌گذارد. اين تخمها خوراك مناسبي براي مورچه‌ها هستند. به فاصله يك تا دو هفته تخمها تفريخ شده و لاروهاي كوچكي خارج مي‌شوند. تغذيه اصلي لاروها از چوب شاخه و تنه است. لاروها ضمن تغذيه فضولات نارنجي رنگ خود را از سوراخ ورودي كه در ضمن سوراخ خروجي آنها نيز خواهد بود به صورت گلوله‌هاي كوچك و مدور بيرون مي‌ريزند. اين فضولات در پاي درختان مبتلا جمع مي‌شوند و اين خود يكي از راههاي بسيار آسان تشخيص وجود پروانه فري مي‌باشد. كانالهايي كه در داخل چوب بوسيله لارو اين حشره بوجود مي‌آيد مستقيم و حدود 30 تا 40 سانتيمتر طول دارد و بستگي به گونه ميزبان دارد.
حمله اين آفت روي سيب استقرار ساير حشرات چوبخوار و مخصوصاً اسكوليت درختان ميوه و پروانه زنبور مانند را به دنبال خواهد داشت. چون دهانه خروجي دالانهاي لاروي پروانه فري محل مناسبي براي تخمريزي و در نتيجه خسارت پروانه زنبور مانند است.
لاروها با تارهايي بسيار نارك كه با غدد دهاني خود مي‌سازد از شاخه‌اي به شاخه ديگر منتقل مي‌شوند. لاروها پس از تغذيه كامل تبديل به شفيره مي‌شوند. دوره شفيرگي 20 تا 40 روز طول مي‌كشد. در كرج اين زمان به تدريج از اوايل ارديبهشت ماه شروع و تا اوايل شهريورماه نزديك به 5 ماه اوليه ادامه دارد. پروانه‌هاي كامل پس از ظهور از همان سوراخ ورودي خارج مي‌شوند.
کنتـــــــرل:
1ـ از دشمنان طبيعي اين آفت مي‌توان به مورچه‌هاي شكاري (عادت تخم‌خواري) و سن‌هاي Reduviidae (عادت لاروخواري) اشاره نمود.
2ـ رعايت اصول به زراعي، هرس و سوزاندن شاخه‌هاي خشك و آلوده از شدت خسارت‌هاي بعدي مي‌كاهد.
3- در موردي كه تعداد درختان آلوده كم باشد مي‌توان با فرو بردن مفتولي در درون سوراخهاي ورودي، لاروهاي آفت را از بين برد.
4ـ استفاده از قرص و خمیرهایی که گازهای سمی تولید می کنند.
5ـ امروزه در اكثر كشورهاي جهان از فرمون‌هاي جنسي به صورت تكنيك Mating disruption در قالب مبارزه تلفيقي عليه اين آفت استفاده مي‌شود.
6- بهترين موقع مبارزه شيميايي زماني است كه لاروهاي سن اول به قسمت‌هاي جوان گياه كه همان رگبرگها و دمبرگها و شاخه‌هاي نازك است حمله مي‌كنند در اين موقع چون عمق نفوذ لاروها هنوز چندان زياد نيست مي‌توان با استفاده از سموم نفوذي مؤثر براي از بين بردن آفت استفاده كرد.
آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2درهزار
دیازینون EC60% و 1 درهزار
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )