آرتيشو ( کنگر فرنگی ) Artichoke
آرتيشو ( کنگر فرنگی ) Artichoke نام علمی Cynara scolymus خانواده Astraceae كليات گياه شناسي آرتیشو گیاه بومی مناطق مرکزی مدیترانه است ولی در حال حاضر در بیشتر نقاط معتدل دنیا کشت یم شود . رومی ها در حدود 2000 سال پیش این گیاه را پرورش می دادند و بعنوان سبزی در سالاد استفاده می كردند . آرتیشو در قرن شانزدهم در انگلستان و فرانسه برده شد و سپس در قرن نوزدهم در آمریکا کشت شد . اکنون کالیفرنیا و سواحل اقیانوس آرام مرکز کشت آرتیشو می باشد . کلمه Artichoke از کلمه ایتالیایی Articicco مشتق شده که بمعنی میوه کاج می باشد و آرتیشو هم مانند میوه کاج است . آرتیشو برای رشد احتیاج به آب و باران فراوان درد . آرتیشو گیاهای است چند ساله درای ساقه ای راست که ارتفاع آن بحدود یک متر می رسد . برگهای آن پهن و دراز مانند برگهای کاهو است که برنگ سبز تیره است . در انتهای ساقه میوه آن که بشکل میوه کاج یا سیب فلس در است مشاهده می شود .گلبرگهای آن ضخیم و گوشتی بوده و انتهای گلبرگها ضخیم تراست که مصرف خوراکی دارد . برای خرید آرتیشو دقت کنید که برگها با زنشده و سفت و سبز باشد . هنگامیکه برگهای آرتیشو قهوه ای است نشان دهنده کهنه بودن آن می باشد . فصل آرتیشو معمولا ماههای فرودرين و ادريبهشت ( آپریل و می )است . تركيبات شيميايي: برگهای خوردنی آرتیشو درای اینولین ، اینولاز و ماده ای تلخ بنام سینارین Cynarine می باشد . سینارین خاصی زیاد کننده ترشحات صفرارا درد و علت صفرا بری آرتیشو داشتن این ماده است . در صد گرم آرتیشو پخته مواد زیر موجود است : انرژی 14 کالری پروتئین 1/5 گرم آب 86 گرم مواد چرب 0/1 گرم مواد نشاسته ای 5 گرم کلسیم 22 میلی گرم فسفر 40 میلی گرم آهن 0/6 میلی گرم سدیم 30 میلی گرم پتاسیم 0 25 میلی گرم ویتامین آ 40 واحد بين المللي ویتامین ب 1 0/04 ميلي گرم ویتامین ب 2 0/02 میلی گرم ویتامین ب 3 0/6 میلی گرم ویتامین ث 5/2 میلی گرم خواص داروئي: آرتیشو از نظر طب قدیم ایران گرم و کمی خشک است . قسمت مورد استفاده آرتیشو برگها و قسمت سوط آن است که بنام قلب آرتیشو معروق می باشد . آرتیشو : 1) کبد را تمیز و اعمال کبد را تنظیم می کند . 2)ترشح صفرا را افزایش می دهد . 3) از جمع شده چربی در کبد جلوگیری می کند و آنهایی که کبد چرب دارند بهتر است از آرتیشو استفاده کنند 4) یرقان مزمن را درمان می کند . 5) تقویت کننده بدن است . 6) موجب دفع ادرار می شود . 7) تب بر است . 8) در درمان رماتیسم موثر است . 9) یبوست های ناشی از عدم صفرا را درمان می کند. 10) در درمان ورم روده موثر است . 11) باعث دفع سنگهای کیسه صفرا می شود . 12) نیروی جنسی را افزایش می دهد . 13) کلیه و مثانه را گرم می کند . 14) گاز و نفخ معده و روده را از بین می برد . 15) باعث هضم غذا می شود . 16) بیماریهای کبدی را درمان یم کند . 17) کلسترول خون را پائین می آورد . 18) داروی لاغری است و کسانیکه می خواهند وزن کم کنند و لاغر شوند می توانند هر روز آرتیشو بخورند . 19) سرگیجه را برطرف می کند . 20) آنهائیکه گوششان زنگ می زند اگر آرتیشو را بخورند آنرا برطرف می کند . 21) مبتلایان به بیماری قند می توانند با خوردن آرتیشو قند خود را تنظیم کنند . 22) در درمان میگرن موثر است . 23) در برطرف كردن بیماری آسم اثر مفید درد . 24) نقرس را برطرف می کند . 25) آرتیشو رگها را تمیز كرده و تصلب شرائین را درمان می کند . 26) در برطرف كردن اگزمت موثر است . 27) در درمان اکثر بیماریهای پوستی اثر مفید درد . 28) سموم بدن را دفع می کند . 29) زخم های ریه و روده را درمان می کند . 30) برای جلوگیری از ریزش مو ار برگهای آرتیشو ضماد تهیه كرده و به سر بمالید . 31) برای برطرف كردن بوی بد زیر بغل عصاره برگ آرتیشو را به زیر بغل بمالید . 32) عصاره آرتیشو را اگر به بدن بمالید خارش را برطرف می کند . 33) برای رفع آب آوردن بدن از جوشانده آرتیشو بمقدر سه فنجان در روز استفاده کنید . طرز استفاده: به مبحث نسخه پيچي گياهان دارويي براي بيماري مورد نظر مراجعه نماييد مضرات : آرتیشو چون گرم است ممکن است در بعضی از اشخاص تولید سودا کند لذا بهتر است با سرکه خورده شود ضمنا طعم آرتیشو را دوست ندارند . اینگونه اشخاص اگر بخواهند از مزایای آرتیشو استفاده کننده تنطور قرص یا کپسول آرتیشو مصرف نمایند . مشخصات ظاهری آرتیشو : گیاهی است به شکل گرز با برگهای کلفت و گوشتدار، علفی، پایا با ساقه های بزرگ و راست، شیاردار و به ارتفاع 0.2 تا 1.5 متر که کاملاً از برگهای تیغ دار و نیزه ای است. ریشه حجیم و بسیار بزرگ، تقسیم شده به قطعات نامنظم و دندانه دار دارد. سطخ رویین برگها به رنگ سبز و بدون پرز ولی سطح زیرین آن پرزدار و سفید است. غنچه آن بسیار بزرگ و شامل گلهای لوله ای، محصور در براکته هایی(براکته: هلالی هایی به شکل گلبرگ) با ظاهر متفاوت( برحسب نژادهای مختلف این گیاه) است ولی این براکته ها در نژادهای مختلف ممکن است در قسمت انتهایی، با ظاهر گرد یا نوک تیز و ... باشد. ناحیه غیر آزاد براکته های آن که به قسمت زیرین غنچه ها متّصل شده اند گوشتدار و دارای ذخایر مختلف غذایی است. نهنج ضخیم و گوشتدار آن شامل گلهای زیبایی به رنگ آبی یا آبی مایل به بنفش و میوه اش شفاف، به رنگ قهوه ای تیره و منتهی به تارهای سفید و متعددی در قسمت انتهایی است. خواص گیاه آرتیشو:کنگر فرنگی علاوه بر آنکه براکته هایش پس از پختن غنچه ها به مصرف تغذیه می رسد(از پایه برگها و قسمتهای سفید برگ به عنوان سالاد استفاده می شود و از براکته های گوشتی نوع پرورش یافته آن به عنوان سبزی لوکس استفاده میگردد)، اعضای دیگر آن به علّت طعم تلخ و مواد مؤثری که دارند( یک عصاره تلخ، سینارین، لعاب، تانن ها، اسیدهای آلی و ویتامین آ که تمام این مواد مسهل صفرا بوده و برای بیماریهای مجاری صفرا و هپاتیک مفید هستند. کلسیم،فسفر،پتاسیم،ویتامین B1,B2 و B3 و آهن از دیگر مواد فراوان موجود در این گیاه می باشند بطوریکه در هر صد گرم برگ این گیاه شش میلی گرم آهن موجود می باشد) موجب تحریک و افزایش صفرا و دفع ادرار می گردند و از این نظر در بیماریهای مربوط به این دو عضو می توانند مصرف شوند.در عین حال اثر مقوی، مدر، مقوی معده، صفرابر،تب بر و ضد رماتیسم دارند و می توان از آنها در اختلالات کبدی نظیر یبوست های ناشی از عدم دفع صفرا، وجود صفرا در خون، ورم روده، پیدایش تخمیرات و مسمومیت های ناشی از عدم دفع مواد از روده، زردی، قولنج های کبدی، سنگهای صفراوی، افزایش کلسترول خون، احتقان کبدی، بیماریهای کبدی، گرمسیری و غیره استفاده نمود. مصرف آن در بیماریهای مختلف مانند مرض قند ناشی از نارسایی اعمال کبد، چاقی، سردردهای یک طرفه، کهیر، آسم، نقرس، سنگ کلیه، تصلب شرائین، رماتیسم، کمی دفع ادرار مفید می باشد و نیز مصرف خارجی آن در بیماری هایی نظیر اگزما، التهاب و ورم پوست بدن، Prurigo و غیره اثر مفیدی دارد ضمناً در بیماری هایی مانند آنژین، گریپ و تبهای گرمسیری موجب دفع سموم از بدن بیمار از راه ادرار و بهبود بیماری می شود. طرز تهیه چای آرتیشو : برای تهیه چای آرتیشو ده تا پانزده گرم برگ خشک و بیست تا چهل گرم برگ تازه آنرا در یک قوری کوچک آبجوش دم کرده و پس از بیست دقیقه آنرا صاف کنید و هر روز یکی دو استکان آز آن بنوشید. در ضمن آب آرتیشو نیز دارای خواص درمانی بوده و شیره برگ آرتیشو یا کنگر فرنگی دارای املاح املاح معدنی مختلف و سینارین Cynarine است و مصارف درمانی فراوان دارد ولی تهیه آن امروزه چندان معمول نیست. مصرف آن اوره خون و مقدار درصد غیر طبیعی کلسترول خون را کاهش می دهد. معمولاً آب آرتیشو به آب سبزیهای دیگر برای تأثیر بیشتر بر روی کبد افزوده می شود. احتیاط : بهتر است زنان در طى دوره شيردادن از مصرف آرتيشو خوددارى كنند زيرا ترشح شير را كاهش مى دهد.                 منبع : مرکز مقالات کشاورزی