مطالعه عملكرد
و اجزاء آن در كشت مخلوط ذرت شيرين و لوبيا
سبز
ابراهيم نجفي1
جعفر محمدي 2
1- محقق مؤسسه
اصلاح و تهيه نهال و بذر، بخش ذرت و گياهان
علوفه اي كرج 2- عضو هيئت علمي دانشگاه زنجان،
دانشكده كشاورزي ، گروه باغباني
چكيده :
با ادا
مه روند رو به رشد جمعيت جهان، تخريب و بهم
خوردن تعادل اكولوژي ادامه مي يابد، لذا
بايد براي افزايش توليدات كشاورزي و حفظ
محيط ريست اقدام كرد. تا به حال براي افزايش
محصولات زراعي و باغي تدابير مختلفي مثل:
استفاده از تكنولوژي، ژنتيك، كود هاي شيميايي،
سموم گياهي و … اتخاذ گرديده است، ولي بكارگيري
تدابير بالا فقط توانسته است بخشي از نياز
ما را به مواد غذايي به صورت منطقه اي برآورده
سازد. باين جهت بايد تأمين مواد غذايي با
حفظ محيط زيست طبيعي در رأس برنامه هاي
ما قرار گيرد. يكي از راههايي كه ما را به
اين هدف نزديك مي سازد، كشت گياهان به صورت
مخلوط هست، زيرا به تجريه ديده شده است
كه عملكرد كشت مخلوط بيشتر از كشت انفرادي
(خالص) محصول است در كشت مخلوط ازسطح كشت
استفاده بهتري دارد در نتيجه مكان بيشتري
از خاك توسط اندامهايي هوايي و ريشه اي
گياهان پوشيده مي شود و بدين ترتيب فرسايش
وآبشوئي خاك به حداقل مي رسد. چنانچه كه
در كشت مخلوط از گياهان لگومينيوز استفاده
گردد اين گياهان نيتروژن هوا را تثبيت مي
نمايند كه مقداري از آن در همان فصل رشد
در دسترس گياه مجاور و مقداري نيز در كشت
بعدي در دسترس گياه كشت بعدي قرار خواهد
گرفت برخي از گياهان با تبديل تركيبات غير
محلول در خاك به حالت محلول باعث حاصلخيزي
خاك مي كردند براي بررسي پاسخ در اين آزمايش
از ذرت شيرين (به عنوان محصول اصلي) و لوبيا
سبز ( به عنوان محصول فرعي) در كشت مخلوط،
آزمايشاتي در سه سال (1378 تا 1380) در 6 الگوي
كشت به صورت خالص و مخلوط كشت آنها انجام
شد. در اين آزمايشات كه در مزرعه تحقيقاتي
دانشكده كشاورزي دانشگاه زنجان به اجرا
در آمد بصورت طرح بلوكهاي كامل تصادفي
در چهار تكرار در سه سال مختلف كشت گرديد
كه تيمار هاي آن شامل 6 الگوي كشت مختلف
از هر دو محصول بودنددر بين 6 الگوي كشت،سودمندي
الكوي كشت متناوب كشت ذرت شيرين رقم هبريد sw404
و لوبيا سبز رقم سا نري در خطوط مجزا (يك
در ميان) نسبت به كشت هاي خالص و مخلوط بهتر
بوده و با نتايج بدست آمده توسط فرانسيس
و همكاران در سالهاي 1984و 1985 مطابقت داشته
و به عنوان مناسب ترين الگوي كاشت مخلوط
توصيه مي گردد و لازم به ذكر است در اين
آزمايش عملكرد كليه كشت هاي مخلوط نسبت
به كشت هاي خالص بالاتر بوده و با نتايج
آزمايشات محققين ديگر همخواني داشت
است
واژه
هاي كليدي:كشت مخلوط
, تك كشتي, الگو, فنولوژي, اكولوژي, نسبت
برابري زمين, واريته, ذرت و لوبياي سبز
مقدمه
بيشتر
تحقيقات كشت مخلوط بر سودمندي عملكرد متمركز
شده است و فوايد ديگر كشت مخلوط از قبيل
كنترل بهتر علفهاي هرز، کنترل آفات و بيماريها،
استفاده بهتر از نور و منابع غذايي كمتر
مورد توجه قرار گرفته است(5و6). برخي از پژوهشگران
معتقدند كه بهره برداري از منابع در زراعت
هاي مخلوط بيشتر از زراعت هاي تك كشتي است
و اين موضوع باعث كنترل بهتر علفهاي هرز
در زراعت هاي مخلوط نسبت به تك كشتي مي شود.
ممكن است اين مطلب صحيح نباشد. اما به نظر مي رسد كنترل علفهاي
هرز در زراعت مخلوط حداقل برتر از يكي از
اجزاي مخلوط در زراعت تك كشتي است. توانايي
كشت مخلوط براي رقابت با علفهاي هرز به
عوا ملي مانند تركيب گياهان زراعي، ارقام
انتخابي، تراكم گياهي، سهم هر يك از
گياهان زراعي در كشت مخلوط، ترتيب و فاصله
قرار گرفتن آنها از يكديگر و حاصلخيزي و
وضعيت رطوبتي خاك دارد (رحماني، 1383) همچنين افزايش
عملكرد مهمترين مزيت كشت مخلوط نسبت
به تك كشتي است. در كشت مخلوط هنگامي حداكثر
عملكرد بدست مي آيد كه گياهان تشكيل دهنده
مخلوط از نظر نحوه و ميزان استفاده از منابع
طبيعي با يكديگر كاملا متفاوت باشند. اين
گونه گياهان با خصوصيات مورفولوژيكي متفاوت
چنانچه در مجاورت يكديگر كشت شوند، قادر
خواهند بود كه از عوا مل محيطي استفاده
بهينه نمايند و در نتيجه عملكرد كل در
واحد سطح افزايش خواهد يافت(4). علاوه بر
اين با توجه به اينكه در كشت مخلوط ازسطح
كشت استفاده بهتري دارد در نتيجه مكان بيشتري
از خاك توسط اندام هايي هوايي و ريشه اي
گياهان پوشيده مي شود و بدين ترتيب فرسايش
وآبشوئي خاك به حداقل مي رسد. ). چنانچه كه
در كشت مخلوط از گياهان لگومينيوز استفاده
گردد اين گياهان نيتروژن هوا را تثبيت مي
نمايند كه مقداري از آن در همان فصل رشد
در دسترس گياه مجاور و مقداري نيز در كشت
بعدي در دسترس گياه بعدي قرار خواهد گرفت
برخي از گياهان با تبديل تركيبات غير محلول
در خاك به حالت محلول باعث حاصلخيزي خاك
مي كردند. به عنوان مثال نخود و لوبياي مصري
مزان فسفر خاك را افزايش داده و چنانچه
اين گياهان با گياه مناسب ديگري كشت شوند
شرايط جذب فسفر را در خاك بهتر فراهم مي
نمايند(3). همچنين هنگا مي كه آب به عنوان
يك عامل محدود كننده مطرح باشد كشت مخلوط
از نظر مصرف آب . مزيت دارد(6)همچنين با استفاده
از كشت مخلوط مي توان مضرات ريشه اي برخي
گياهان را خنثي نمود, مثلا ريشه هاي سورگوم
باعث تضعيف ساختمان خاك مي شود، در حاليكه
سويا حالت فيزيكي خاك را اصلاح كرده و آن
را نرم نگه مي دارد. لذا كشت مخلوط اين دو
گياه در حفاظت خاك نقش مهمي دارد(3).در كشت
مخلوط حجم بيشتري از خاك مورد استفاده قرار
مي گيرد و از طرف ديگر بقاياي گياهي كه در
اين نوع زراعت در خاك باقي مي ماند بيشتر
و متنوع تر است. بنابراين هوموس و مواد غذائي
بيشتري در خاك فراهم شده و خاك حاصلخيزتر
مي شود(5).هدف از انجام اين آزمايش بررسي
كشت مخلوط ذرت و لوبياي تجارتي و مقايسه
آن با تك كشتي آنها بود
مواد و روش ها
در اين بر رسي ذرت شيرين رقمsw 404 ksc به عنوان محصول اصلي) و لوبيا
سبز رقم سانري ( به عنوان محصول فرعي) در
كشت مخلوط، آزمايشاتي در سه سال (1378 تا
1380) در 6 الگوي كشت به صورت خالص و مخلوط
انجام شد. در اين آزمايشات كه در مزرعه تحقيقاتي
دانشكده كشاورزي دانشگاه زنجان به اجرا
در آمد از طرح بلوكهاي كامل تصادفي در چهار
تكرار استفاده شد. فاصله خطوط كاشت براي
ذرت به طور ثابت 75 سانتيمتر و فاصله
لوبيا از ذرت 15 سانتيمتر در نظر گرفته شد.
طول عملي هر خط 74/5 متر با 15 چاله در هر خط
بود. مساحت هر كرت آزمايشي 6/4 مترمربع است،
در هر كرت 7 خط كاشت منظور گرديد. براي اين
آزمايش براي هر سه سال در پائيز يك بار شخم
زده شده بود كه در بهار نيز يك بار شخم سطحي،
عمليات ديسك ، تسطيح ، و ايجاد نهر نيز انجام
شد و كودهاي فسفاته و ازته به ترتيب به ميزان300و200
كيلوگرم محاسبه و قبل از كاشت به زمين
داده شد. مبارزه با علفهاي هرز در چندين
نوبت به صورت مكانيكي انجام گرديد. مبارزه
شيميايي به دليل كشت دو گياه سوزني برگ
و پهن برگ مقدور نبود .چون هدف از آزمايش
فوق بيشتر بررسي عملكرد دانه ذرت و لوبيا
در واحد سطح بود، علاوه بر آن از صفات مهم
اجزاء عملكرد براي ذرت مانند ارتفاع بوته
و بلال، تعداد و رديف دانه، قطر بلال، طول
بلال، وزن هزار دانه و غيره اندازه گيري
گرديد و براي لوبيا وزن صد دانه، متوسط
تعداد غلاف در بوته و متوسط تعداد دانه
در غلاف اندازه گيري شد. ارقام مورد استفاده
در اين آزمايش عبارت بودند از كلتيوار ذرت
شيرين هيبريد رقم Ksc
404sw كه از ارقام تجاري اصلاح شده
توسط موسسه اصلاح وتهيه نهال بذر كرج مي
باشد ولوبياي سبز رقم سا نري كه
اين رقم نيز اصلاح شده در همان موسسه ميباشد.براي
ارزيابي كشت مخلوط در اين آزمايش از نسبت
برابري زمين اشثفاده گرديد. براي انجام
محاسبات از نرم افزار Excel وMSTAT-C استفاده گرديد
در طول دوره
رشد و پس از بلوغ محصولات، يادداشت برداريهاي
لازم از صفات مورفو لوژيكي و فنو لوژيكي
رشد انجام و عملكرد محصول در الگوهاي مختلف
با استفاده از فرمول نسبت برابري زمين (LER)
محاسبه و آناليز شد.
نتايج و بحث
در بين 6 الگوي
كشت،سودمندي الكوي كشت متناوب كشت ذرت
شيرين و لوبيا سبز در خطوط مجزا (يك در ميان)
نسبت به كشت هاي خالص و مخلوط بهتر بوده
و با نتايج بدست آمده توسط فرانسيس و همكاران
در سالهاي 1984و 1985 مطابقت داشته و به عنوان
مناسب ترين الگوي كاشت مخلوط توصيه مي گردد
و لازم به ذكر است در اين آزمايش عملكرد
كليه كشت هاي مخلوط نسبت به كشت هاي خالص
بالاتر بوده و با نتايج آزمايشات محققين
ديگر (1 تا 6) همخواني دارد.
منابع
1- ابدالي شهري
، ع. 1375. بررسي كشت مخلوط ذرت و آفتاب گردان
در نسبت ها و زمان هاي مختلف. پايان نامه
كارشناسي ارشد دانشكده كشاورزي دانشگاه
تهران.
2- بغدادي ، ح.1377.
بررسي اثر تراكم ذرت و الگوهاي مختلف كاشت
در كشت مخلوط ذرت و لوبيا. پايان نامه كارشناسي
ارشد دانشگاه ازاد اسلامي واحد كرج.
3- رحماني ، آ.
(1383). بررسي تاثير کشت مخلوط سورگوم و شبدر
برسيم بر عملکرد، کيفيت علوفه و پويايي
جمعيت علفهاي هرز. پايان نامه کارشناسي
ارشد دانشگاه تهران
4-مظاهري ، د.1364.
كشت مخلوط ذرت و لوبيا. مجله علوم كشاورزي-
جلد 16. شماره 1،2،34-
5-Abraham, C.T, & S.p.
Singh. 1984. Weed management in sorghum- legume intercropping ystems. Journal of agricultural science.103:
103-115.
6-.Bandula
premalal, K.P.S., T.gemma, & H.Miura. 1993. Weed suppression under
the maize- soybean intercropping system. Res.Bill.Coihiro.
18: 125-132.
Study of
yield and yield component on sweet corn and green bean intercropping
Najafi, E. Maize
and forage department, of seed and plant improvement Institute Karaj
Iran
Mohammadi, Jafar,
Dept of Hort, Agric Collcge, Univ of Zanjan.
Azimi, M. R.
Agron Dept Agric College, Univ of Zanjan
Abstract
By
continuing of the world population growth, destruction and changing
ecological balances, it is necessary to increase the agricultural production
and conserve the environment. Till now different struggles have been
done to increase the agricultural and horticultural production including
using technology, genetic, fertilization, photo-poisons and …. Unfortunately
these struggles only managed to produce a part of our foods by conserving
the environment. However applying intercropping is one of the ways enabling
us to produce some of our foods by using the existing possibilities.
The effect of planting patterns (six patterns) on yield and yield components
of sweet corn and green beans (cv. Sun Ray) were studied in a factorial
experiment in a randomized block design with 4 replicate in a 3 years
in the experimental station of Agricultural College, University of Zanjan.
During the growth and after the maturation of the crops the yield and
yield components were collected and the data analysis was done based
on the Land equivalent Ratio (LER).The results of this study showed
that planting patterns had a significant effect on yield and yield components.
The fresh pod yields of sweet corn and green beans obtained from all
intercropping patterns were higher than those of sole crops. The LER
and gross income of the intercropping patterns except the alternate
rows of sweet corn and green bean had yield advantages over sole and
mixture cropping.
Key words: Ecological, Green beans, yield, intercropping, mixture
cropping, patterns, sweet corn, LER