نحوه آغاز يک پروژه پرورش شترمرغ
نحوه آغاز يک پروژه پرورش شترمرغ   1- اولويـت استانها طبق بررسي هاي انجام شده توسط کارشناسان داخلي و خارجي و همچنين تجارب بدست آمده از مزارع فعال در مناطق گوناگون کشور در سالهاي اخير، هم اکنون به جرات مي توان گفت که تمامي نقاط ايران جهت پرورش شترمرغ مناسب بوده و اين پرنده با کليه نقاط کشور سازگار است. اما به هر حال مناطقي وجود دارند که شروع پرورش در آنها مستلزم صرف هزينه هاي کمتر بوده و به دليل سازگاري بهتر پرنده با آب و هواي آن نقاط احتمال توليد بيشتر و بهتر وجود دارد که اين امر به خودي خود باعث کاهش هزينه هاي توليدي و افزايش توان رقابتي توليدکننده خواهد بود. به طور کلي شترمرغ ها سازگاري بهتري با آب و هواي گرم و نيمه خشک دارند و به همين دليل نقاط کويري و يا حاشيه کوير مناسبترين مناطق جهت احداث مزارع عنوان مي گردند. لذا توصيه ما به کليه علاقه مندان اين است که جهت انتخاب مکان مناسب توجه بيشتري را به نقاط گرمسير کشور معطوف دارند. علاوه بر مطالب فوق دلايل ديگري هم مي توانند در اولويت بندي مناطق گوناگون موثر باشند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره نمود: 1- تراکم مزارع موجود در منطقه: تراکم بيش از حد احتمال انتقال بيماريها را افزايش داده و تراکم کمتر از حد معمول موجب رشد کم سرعت منطقه و کمي امکانات موجود خوهد شد. 2- امکانات در دسترس: هرچه امکانات موجود از قبيل: کارخانه خوراک دام، کشتارگاه، صنايع فرآوري و تکميلي و ... بيشتر باشد سرمايه گذاري شما ريسک کمتري خواهد داشت. 3- دوري يا نزديکي به راه هاي ارتباطي مناسب: هرچه امکانات شما جهت رساندن محصول توليدي به بازار مصرف بيشتر باشد سرمايه گذاري شما نيز مطمئن تر خواهد بود. 4- نزديکي به بازار مصرف: اين امر سبب مي گردد تا محصول شما زودتر و با هزينه کمتري به دست مصرف کنندگان برسد که اين مسئله به نوبه خود موجب افزايش توان رقابتي شما خواهدشد. با توجه به موارد گفته شده و عنايـت به نکاتي از قبيل: نزديکي به بازار مصرف، وجود امکانات زيربنائي مناسب و تراکم مناسب مزارع موجود مي توان تا حدودي اولويت استانهاي گوناگون را به شرح زير تعيين کرد:   1- استان سمنان. 2- استان مرکزي 3- استان اصفهان 4- استان قزوين 5- استانهاي شرقي مانند استان خراسان 6- مناطق مرکزي کشور شامل استانهاي: کرمان، يزد، شيراز 7- استان تهران 8- استان زنجان   و در انتها استانهاي شمالي و جنوبي کشور به دليل وجود رطوبت بالا و تاثير منفي آن بر روي کميت و کيفيت توليد و همچنين بالا بودن هزينه هاي توليدي اين مناطق نسبت به مناطق ديگر کشور، جز اولويت هاي آخر تقسيم بندي مي شوند. 2- انتخاب زمين جهت انتخاب زمين مناسب براي اجرا بايستي مواردي از قبيل: در دسترس بودن امکانات رفاهي مانند جاده هاي ارتباطي مناسب، نزديکي برق، آب و ... را مد نظر قرار داد و حتي الامکان سعي نمود تا زمين مورد نظر به گونه اي انتخاب گردد که سرمايه گذار جهت آماده سازي آن و تهيه امکانات کمترين هزينه را متحمل گردد.ضمن اينکه مکان مورد نظر بايستي داراي حداقل ضوابط جهاد کشاورزي جهت اجراي پروژه باشد که برخي از اين ضوابط عبارت اند از:   الف) داشتن حداقل فاصله يک کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان گوشتي ب) داشتن حداقل فاصله دو کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان داشتي ج) داشتن حداقل فاصله دو الي سه کيلومتري با مناطق مسکوني و مواردي از اين قبيل که جهت احراز استعلام مثبت و صدور اجازه فعاليت از سوي سازمانهاي ذيربط لازم مي باشد. 3- نحوه گرفتن مجوزهاي قانوني مراحل گوناگون جهت اخذ مجوز صنعتي پرورش شترمرغ کاملاٌ شبيه ديگر رشته ها و به صورت زير است:   1- تهيه طرح توجيهي فني با رعايت کليه ضوابط فني و قانوني 2- تهيه نقشه جانمائي ساختمانها و تاسيسات 3- مراجعه به واحد امور دام شهرستان و ارائه درخواست به همراه مدارک فوق و تشکيل پرونده 4- ادامه باقي مراحل طبق دستور و نظر واحد امور دام جهاد کشاورزي شهرستان 4- انواع مديريت به طور کلي سه سيستم مديريت در شترمرغ وجود دارد که عبارتند از :   الف- سيستم بسته يا متمرکز entensive. ب- نيمه بسته يا نيمه متمرکز semi intensive. ج- باز يا غير متمرکز intensive.   در سيستم هاي بسته شترمرغ ها در فضايي محدود نگهداري و با غذاي آماده تغذيه مي گردند اما در سيستم هاي باز پرندگان در مراتع وسيع آزادانه پرورش مي يابند. سيستم نيمه بسته که تلفيقي از دو سيستم فوق مي باشد در شرايط صنعتي کار آمدتر بوده و با استقبال بيشتري از سوي پرورش دهندگان مواجه است. البته بايستي دقت داشت که انتخاب نوع سيستم بستگي تام به شرايط موجود از قبيل: آب و هوا، اقليم امکانات بالقوه و بالفعل، ميزان سرمايه گذاري، تعداد پرندگان و ...خواهد داشت.به طور مثال در آفريقا به دليل وجود مراتع گسترده و حالت نيمه سنتي سيستم اعمالي به صورت باز و در اروپا به دليل محدوديت زمين سيستم بسته مي باشد. بايستي توجه داشت که صرفنظر از نوع سيستم اعمالي در تمامي مزارع هدف توليد گوشت و چرم و ساير محصولات اين پرنده مي باشد لذا در هر مزرعه تعدادي پرنده بعنوان پرندگان مادر جهت توليد تخم نگهداري شده و از جوجه هاي بدست آمده از اين پرندگان جهت پرورش تا سن کشتار (14-9 ماهگي) و استحصال گوشت و پوست و ... استفاده مي گردد. در ايران بدليل نوع خاص آب و هوايي شرايط موجود سيستمهاي مديريتي نيمه بسته داراي اقبال بيشتري مي باشند. به طور کلي در اين سيستم ها فضاهايي جهت سايبان و پناهگاه، محلهاي تخمگذاري محل تغذيه و گردشگاه هايي ويژه جهت پرندگان در نظر گرفته مي شود. در هر صورت و صرفنظر از نوع مديريت اعمال شده در هر مزرعه بايستي توجه داشت که جهت بازدهي بيشتر و افزايش بهره وري نيروي انساني شاغل در مزرعه، تقسيم کار و مسئوليتها به گونه اي انجام گيرد که علاوه بر مشخص بودن حدود وظائف و مسئوليتهاي هر شخص کمترين تداخل را در امور افراد مختلف با يکديگر شاهد باشيم. در يک مديريت پويا و موفق حدود مسئوليتها و اختيارات هر شخص کاملاً معين بوده و از تداخل وظائف افراد به خوبي جلوگيري مي گردد علاوه بر اينکه ايجاد يک فضاي صميمي و دوستانه که هر شخص را مجاز به ابراز عقيده و ارائه راه کار جهت حل مشکلات احتمالي موجود مي نمايد موجب بروز جوي صميمانه و حالت پويا در سيستم خواهد بود. بديهي که در اين حالت در صورت وجود هرگونه مشکل احتمالي امکان يافتن راه حلي مطمئن و سريع بسيارراحتتر خواهد بود و با وجود تقسيم وظائف و روشني حدود اختيارات و وظائف مي توان از بروز مشکلات جدي اجتناب نمود.   5- طراحي ساختمان و تاسيسات در طراحي ساختمانها و تاسيسات يک مزرعه عوامل گوناگوني تاثيرگذار هستند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره کرد: 1- نوع آب وهوا و اقليم منطقه. به طور مثال در مناطق سرد نورگيري سالنها و تامين گرما از عوامل مهمي در طراحي هستند اما بالعکس در مناطق گرم که ميزان تابش آفتاب و دماي محيط بيش از حد معمول است، داشتن فضاي بيشتر سايبان بهتر خواهد بود. 2- نوع مصالح در دسترس. مسلماٌ استفاده از مصالح موجود در منطقه موجب کاهش هزينه هاي حمل و نقل، سازگاري بيشتر سازه ها با اقليم منطقه و در نتيجه استهلاک کمتر و ... خواهدشد. 3- نوع مديريت اعمالي در گله. در سيستمهاي مديريتي باز نوع طراحي کاملاٌ متفاوت با انواع بسته و نيمه بسته خواهد بود. 4- ارزاني و استهلاک پائين سازه انتخابي   علاوه بر نکات گفته شده موارد موثر ديگري نيز وجود دارند که در آينده بيشتر مورد بررسي قرار خواهيم داد.   6- انتخاب و خريد گله مادر صرفنظر از نوع روش انتخابي جهت شروع يک پروژه مهمترين گام جهت آغاز کاري موفق تهيه پرندگاني مناسب با ذخائر ژنتيکي مطلوب جهت تشکيل گلة مادر مي باشد. انتخاب يک گلة مادر به عوامل مختلفي از قبيل: نوع آب و هواي منطقه، ميزان زمين و تاسيسات موجود، هدف توليد و نوع و ميزان سرمايه گذاري بستگي دارد. بطوريکه هنگام تهيه پرندگان بايستي دقت داشت که شرايط اقليمي مزرعه مبداء و مقصد تا حد امکان بيشترين تشابه را به يکديگر داشته باشند که اين امر مطمئناً تاثير مطلوب تري را در سازگاري سريعتر پرنده با محيط جديد خواهد داشت از طرف ديگر تاسيس مزرعه تنها توليد تجاري گوشت و پوست و ساير محصولات را بعنوان هدف اصلي در نظر بگيريم پرندگاني مناسب خواهند بود که داراي توانايي هاي بيشتر در توليد مي باشند اما اگر هدف اصلاح نژاد و توليد پرندگان اصلاح شده با ذخاير ژنتيکي بالا جهت فروش به مزارع مادر مي باشد بايستي پرندگاني مد نظر قرار گيرند که داراي شناسنامة ژنتيکي کاملاً مشخص و توانايي هاي ژنتيکي بالا باشند بايستي مد نظر داشت که در حالت اول کميت و کيفيت توليد مورد نظر بوده و سعي مزرعه دار همواره بر آن است تا علاوه بر توليد بيشتر کيفيت مطلوب تر نيز حاصل آيد اما در حالت دوم بيشترين توجه بر روي کيفيت پرندگان توليدي متمرکز مي باشد و در اين مزارع سعي بر آن است تا پرندگان توليدي از لحاظ ژنتيکي و نژادي داراي برترين خصوصيات باشند و بتوانند اين خصوصيات را به نسلهاي بعدي خود انتقال دهند.از طرف ديگر ميزان سرمايه گذاري اوليه نيز تاثير مستقيمي بر روي انتخاب متد اوليه خواهد داشت. به طور کل جهت شروع يک پروژه سه راه مد نظر مي باشد:   1 ) خريد تخم نطفه دار و جوجه کشي 2 ) خريد جوجه در سنين مختلف 3 ) خريد پرندگان مولد   در مورد نخست علي رغم نياز به سرمايه اوليه کمتر داراي خطرات بيشتري خصوصاً براي کساني که آشنايي کافي به مسائل جوجه کشي و پرورش جوجه ندارند خواهد بود و لذا تنها در مواردي پيشنهاد مي گردد که شخص سرمايه گذار داراي تخصص و تجربه کافي در اين زمينه باشد و يا از گروه مشاور متخصص و معتمد استفاده نمايد. ضمن اينکه ميزان خواب سرمايه در اين حالت بيش از دو سال خواهد بود. روش دوم خريد جوجه هاي تعيين جنسيت شده در سنين چهار هفتگي به بالا خواهد بود . در اين روش علي رغم هزينه بيشتر نسبت به روش اول مشکلات کمتري در انتظار مزرعه دار خواهد بود زيرا شترمرغ هاي دو ماهه به بالا داراي مقاومت بيشتري در مقابل شرايط نامساعد محيطي بوده و نگهداري آنها نياز به تجربة کمتري نسبت به تخم و جوجه هاي جوان تر دارد ليکن در اين روش نيز زمان توليد با توجه به سن پرنده خريداري شده از شش ماه ( در صورت خريد پرندگان پيش مولد 5/1 ساله ) تا دو سال متغير خواهد بود. سومين روش خريد پرندگان مولد بالغ مي باشد که اين امر مستلزم صرف هزينه اوليه بالايي خواهد بود اما به توليد کننده اين امکان را مي دهد که فوراً شروع به توليد نمايد. با توجه به موارد ذکر شده پيشنهاد ما اين است که جهت شروع در صورت امکان ترکيبي از هر سه روش گفته شده بکار گرفته شود تا علاوه بر کاهش فشار مالي وارد بر سيستم ناشي از انتخاب روش سوم ريسک و خطرات احتمالي در روش اول را نيز نداشته باشيم ضمن اينکه با اتخاذ اين روش ترکيبي مدت انتظار جهت شروع توليد نيز بسيار کمتر از حالت دوم خواهد بود. در هر حال و بدون توجه به نوع سيستم انتخابي، سرمايه گذاران بايستي توجه داشته باشند که در هنگام شروع از خريد پرندگاني که داراي مراتب خويشاوندي بالا و پتانسيل ژنتيکي پائيني هستند خودداري نمايند و خريد از مزارع معتبري را که ضمانتهاي کافي و مستند را ارائه مي دهند در اولويت قرار دهند و بدين نکته توجه داشته باشند که صرفه جويي در اين زمان و خريد پرندگان ارزان قيمت و بي کيفيت ضررهاي غير قابل جبراني را در آينده در پي خواهد داشت         منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )