مروری بر تغذیه شترمرغ
مروری بر تغذیه شترمرغ   EMU (شترمرغ استرالیایی) و شترمرغ تقریباً از همه چیز حتی از علفها برای تغذیه خود استفاده می‌کنند ولی در عین حال مواد غذایی آنها باید از مواد فیبری لازم برخوردار بوده و برای رسیدن به وزن استاندارد باید از غلات نیز استفاده گردد. دکتر پیترشارپ خاطر نشان می‌سازد که هنوز بازده غذایی شترمرغ همانند بوقلمون و مرغهای صنعتی به بالاترین نقطه خود یعنی به حد استاندارد نرسیده است. (Misset-World poultry.Vo.8-no7 1992 )   سیستم هضم غذا: سینه پهن‌ها پرندگانی که در میان سایر طیور فاقد چینه‌ دان می‌باشند. در شترمرغها و EMU ها وظیفه چینه دان را عضو فراخی چون پیش معده بعهده دارد. پیش معده در شترمرغها از دیواره ضخیمی برخوردار است. سینه پهن‌ها توانایی تخمیر غذا را دارا هستند از این رو سیستم هضم در آنها شبیه نشخوارکنندگان است. Mackie در سال 1987 با اندازه‌گیری تولید اسیدهای چرب فرار ( VFA ) در پیش معده و سنگدان این پرندگان متوجه شد که بیشتر اسیدهای چرب فرار از استات بودند که نشانه تخمیر در قسمت قدامی دستگاه گوارشی است. به دلیل تخمیر در قسمت خلفی دستگاه گوارش، سینه پهن‌ها بیشترین انرژی را نسبت به سایر طیور می‌توانند از جیره غذایی حاوی فیبر چون یونجه و علوفه خشک بدست آورند. با این وجود ارزش غذایی و میزان تولید انرژی حاصل از عمل تخمیر تا کنون اندازه‌گیری نشده است. اضافه کردن سنگ ریزه به غذا ممکن است به هضم غذا کمک نماید. البته بعضی از پرورش دهندگان معتقدند که به خاطر عضلات محکم دیواره سنگدان و جیره غذایی مناسب نیازی به این کار نخواهند بود. روده بزرگ در شترمرغ سه برابر روده کوچک آن است. سکوم نسبت به اندازه جثه پرنده طویلتر از سایر طیور نیست. میزان تولید اسید چرب فرار شبیه به نشخوارکنندگان است. مقدار سرعت عبور غذا در لوله گوارش در یک شترمرغ به وزن 5/7 کیلویی در حدود 39 ساعت است. این سرعت وقتی وزن پرنده به 50 کیلوگرم برسد به 48 ساعت خواهد رسید. از نظر آناتومی لوله گوارش EMU و شترمرغ با هم فرق دارد. سنگدان در این نوع پرنده‌ها کمی بزرگتر از پیش معده است و بخشی از روده محسوب می‌شود. سرعت عبور غذا در روده EMU ها 5/5 ساعت است.   عناصر غذایی: غذای اصلی سینه پهن‌ها را یونجه تشکیل می‌دهد که به آن ذرت، سبوس گندم، جو دوسر، پوست سویا، پس مانده خشک کارخانجات آبجوسازی اضافه می‌گردد. فرمول دهندگان غذای شترمرغها از پودر گوشت و پودر استخوان ماهی به عنوان منبع پروتئینی استفاده می‌کنند. برای تولید انرژی از چربی گیاهی و حیوانی نیز استفاده می‌شود. غذای شترمرغها توسط ویتامینها و مواد معدنی تقویت می‌گردند. مواد فیبری احتمالاً یکی از مهمترین بخش غذایی سینه پهن‌ها را تشکیل می‌دهد ولی متخصصین تغذیه مقدار نیاز مواد فیبری را تعیین نکرده‌اند. مقدار مواد فیبری مورد نیاز در غذا بیش از 6 الی 18 درصد نیست که آن هم بستگی به سن پرنده دارد. نیازهای پروتئینی سینه پهن‌ها بخوبی مشخص نشده است. بیشترین مقدار پروتئین خام موجود در غذا بین 15 تا 24 درصد است. بیشترین مقدار پروتئین در پرندگان جوان مصرف می‌شود که با بالا رفتن سن مقدار آن کاهش می‌یابد. شترمرغهای پرورشی با خوراک محتوی 15 درصد پروتئین تغذیه می‌شوند. اطلاعات بسیار جامعی از تحقیقات انجام شده در آمریکا توسط Angel در سال 1993 جمع‌آوری شده است. شترمرغهای جوان مانند سایر حیوانات قادر نیستند که چربی را بخوبی هضم نمایند. ولی در سنین 10 هفتگی بخوبی یک بوقلمون 12 هفته‌ای از عهده هضم چربی برمی‌آیند. پرندگان سینه پهن فاقد کیسه صفرا هستند. مقدار کل چربی در جیره غذایی نبایستی بیشتر از 6 الی 8 درصد باشد. ویتامین E و سلنیوم از عناصر غذایی هستند که باید کمبود آن را مد نظر قرار داد. Rae در گزارشی استحاله عضلانی در سینه پهن‌ها را در نتیجه کمبود این عنصر اعلام می‌نماید. بنظر می‌رسد وقتی جیره غذایی کمتر از 20 تا 40 واحد بین المللی در کیلو ویتامین E داشته باشد شترمرغها نمی‌تواند آن را به تخمها انتقال دهد. از این رو متخصصین تغذیه 80 واحد بین المللی به هر کیلو غذا ویتامین E اضافه می‌نمایند. به نظر چند تن از متخصصین آزمایشگاهی طیور موارد ثبت شده‌ای از بیماری Encephalomalacia وجود دارد که آنرا نتیجه کمبود ویتامین E می‌دانند. متاسفانه، با اطلاعات کمی که در مورد اثرات کمبود ویتامین E برای پرورش دهندگان و برخی متخصصین تغذیه وجود داشت، آنها اقدام به تجویز این ویتامین با دز بالا از راه خوراکی و تزریقی نمودند که با تلفات و ناقص شدن جنین‌ها همراه بود. بیشتر غذاهای صنعتی حاوی 1 الی 3 PPm سلنیوم می‌باشند که کافی بنظر می‌رسد. تا کنون در جایی به چشم نخورده است که از راه تزریق از این ماده استفاده شده باشد. آنالیز تخمها نشان داده که سلنیوم در مکملها وقتی بالاتر از حد نرمال باشد می‌تواند اثرات سمی برجای گذارد. طبق قوانین موجود در صنایع غذایی استاندارد شده در آمریکا برای این دسته از پرندگان مقدار سلنیوم را PPm 1 در نظر گرفته اند.   به هر حال با توجه به اینکه بیش از 75% هزینه های پرورش مستقیما به خوراک مربوط می باشد لذا اهمیت استفاده از برنامه های غذائی علمی و توجه به نیازهای پرنده به خوبی نمایان می گردد. مطمئن باشید که با بکارگیری یک برنامه غذائی علمی می توانید از بسیاری مشکلات و بیماری جلوگیری نموده و نتایج بسیار خوبی را در کمیت و کیفیت کسب نمائید.   هنگامیکه ما از تغذیه شترمرغ صحبت می کنیم منظور تغذیه حیوانی اهلی با یک آناتومی گوارش منحصر به فرد و در نتیجه توانائی های هضم منحصر به فرد است. شترمرغها بزرگترین پرندگان روی زمین هستند و همین جثه بزرگ توانائی های منحصر به فردی از قبیل : سازش پذیری با اقلیم های متفاوت ، مقاومت در برابر آب و هوای سرد و همچنین توانائی بالای هضم فیبر را به این پرنده میدهد. همچنین این جثه بزرگ مشخّص کننده یک ضریب رشد سریع در زندگی پرنده می باشد. با توجه به این ویژگیها بایستی جیره غذائی شترمرغها نیز همانند سایر طیور مطابق نیازها واقعی پرنده تنظیم گردد. البته با توجه به هزینه های بالائی که جهت تهیه خوراک آماده صرف می شود بهتر آن است که در تنظیم فرمولهای غذائی توجه ویژه ای به مصرف مواد قابل کشت در مزرعه خود داشته باشیم. از آنجا که معمولا بیش از دو سوم هزینه های تولید در یک دامداری مربوط به خوراک می باشد لذا تهیه جیره ای ارزان قیمت که بتواند نیازهای پرنده را تامین نماید بسیار حائز اهمیت است. جیره های غذائی که به صورت کنسانتره بکار برده می شوند گران خواهند بود و این در حالی است که استفاده از جیره های غذائی با کیفیت خوب برای رسیدن به نرخ مطلوب از رشد ضروری است. تقریبا قسمت بیشتر هزینه های خوراک را می توان بوسیله کشت مواد اولیه نظیر علوفه (شبدر و یونجه) و سایر مواد نظیر گندم ، جو ، ذرت و ... جبران نمود که این امر بایستی در هنگام ایجاد یک مزرعه حتما مورد توجه قرار گیرد. خصوصا اینکه برخی از علوفه ها را میتوان به صورت خشک یا سیلاژ نگهداری نمود. با توجه به اینکه شترمرغ تنها پرنده ای است که ادرار و مدفوع را جداگانه ذخیره و دفع می کند این امکان وجود دارد که بتوان از هر کدام نمونه های جداگانه ای را جهت تجزیه و تحلیل بدست آورد و این نتایج را جهت تهیه جیره ای مناسب و بهبود کیفیت پرورش بکار گرفت. همچنین با توجه به این که تخمیر مواد عموما در حفره های موجود در قسمت روده و روده کور پرنده انجام می گیرد لذا شترمرغها می توانند سلولز را با همان کیفیت نظیر نشخوار کنندگان هضم و گوارش کنند که این امر دست ما را در استفاده از علوفه های ارزان قیمت بازتر کرده و در نتیجه بدین وسیله می توان قیمت خوراک را تا حد زیادی کنترل کرد. البته توجه داشته باشید که شترمرغها به دلیل نداشتن دندان نمی توانند علفهای بلند یا ساقه های یونجه را به خوبی بجوند پس بهتر است که یونجه را به درستی و در قطعات مناسب خرد کرده و در دسترس پرنده قرار دهیم. همانطور که گفته شد تخمیر غذای خورده شده توسط این پرنده در روده بزرگ صورت می گیرد نه در چینه دان (شترمرغ چینه دان ندارد) که در این حالت دمای بالای موجود در حفره بدن احتمالا به تخمیر اولیه و نیز جذب اسیدهای چرب زنجیره کوتاه کمک بسیاری می نماید. همچنین سنگدان این پرنده دارای ماهیچه های قوی می باشد اما لایه داخلی آن نرم است و بدین دلیل برای سایش دانه های بسیار سخت مناسب نیست اما برای کاهش سختی فیبر نسبتا مناسب می باشد. ضریب تبدیل غذائی شترمرغ در هفته های نخستین زندگی بهترین نرخ را دارد و به همین دلیل جوجه ها جهت رسیدن به ضریب مناسب نیاز به مصرف غذائی با چگالی بالا دارند. چگالی بالا به جوجه ها این فرصت را می دهد که به نرخ حداکثر رشد دست یابند این امر خصوصا جهت تولید جوجه های کبابی (کشتار در سن سه ماهگی) بسیار حائز اهمیت است زیرا با مصرف خوراک با چگالی بالا پرنده در کوتاهترین زمان به مناسبترین وزن دست پیدا می کند اما اگر منظور از پرورش کشتار در سنین بالاتر باشد پرندگان باید برای آغاز دوره تولیدی دوم آماده گردند که در این مرحله استفاده از خوراک با چگالی بالا امری غیر اقتصادی است. برخی از پرورش دهندگان ترجیح می دهند پرنده را در سن 10 ماهگی و برخی در 14 ماهگی کشتار کنند. از آنجا که تفاوت معنی داری در کیفیت گوشت پرندگان جوان (10 ماهه) و مسن تر (14 ماهه) وجود ندارد لذا بهتر آن است که با توجه به نیاز بازار از لحاظ وجود بازار بهتر جهت چرم یا گوشت، سن کشتار را تعیین کرد. توجه داشته باشید که جهت بدست آوردن پوستهای بدون زخم و آسیب بهتر است پرندگان در سن 10 – 9 ماهگی و و پیش از شروع نزاع های دسته جمعی کشتار شوند اما اگر مقصود دستیابی به بازار گوشت است کشتار پرندگان در سنین بالاتر به صرفه خواهد بود. این نکته از آن رو حائز اهمیت است که بتوانید کیفیت و بویژه بهای خوراک مصرفی را تحت کنترل خود در آورده و بسته به نوع تولید و سن کشتار خوراکی را در اختیار پرنده قرار دهید که نظر شما را با کمترین بها و بهترین حالت تامین نماید. در خاتمه و بعنوان یک نتیجه گیری باید گفت که بهتر این است سعی کنید خود تولید کننده مواد اولیه مورد نیاز و خوراک پرندگان خود باشید و از کارخانجات تولید خوراک دوری و امتناع کنید     منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )