خواص شیمیایی خاک :
1ـ کلوئیدهای خاک : کلوئیدهای خاک از بخشهای فعال شیمیایی خاک میباشد که شامل رس، هوموس و اکسیدهای آهن و آلومینیوم میباشند. کلوئیدها دارای بار منفی هستند و مجموع این بارهای منفی ظرفیت تبادل کاتیونی نامیده میشود. CEC مبین مقدار کاتیون ابقا شده در 100 گرم خاک (آون خشک ( میباشد که بر حسب سانتی مول در کیلوگرم (Cmol/kg) بیان میشود. جدول یک میزان CEC کلوئیدهای خاک ی آلی و برخی رسهای لایهای نشان داده شده است.
جدول 1- مقادیر CEC چند کلوئید خاک ی در مقایسه با ماده آلیهوموس (Brady، 1990)
کلوئید خاک ی
CEC (Cmol/kg)
هوموس
300
ورمیکولیت
120
اسمکتایت
90
میکای ریزدانه
25
کائولینیت
5
اکسیدهای آبدار
3
میزان جذب کاتیونی تابعی از بار، اندازه و غلظت کاتیون است. اگر دو کاتیون همبار باشند، کاتیون واجد شعاع بزرگتر، قویتر جذب میشود زیرا کاتیونهای بزرگتر، شعاع آبگیری کوچکتری دارند. CEC در تمام خاک ها تابع میزان رس، نوع رس، مادة آلی، pH و اکسیدهای آهن و آلومینیوم میباشد. علاوه بر تاثیر مواد آلی در ویژگیهای شیمیایی، از اثرات مهم این مواد تامین عناصر غذایی و برقراری توازن تغذیهای میباشد. عدم مصرف مواد آلی در اراضی زراعی باعث لطمات غیر قابل جبرانی در حاصلخیزی خاک ها میشود. متاسفانه مصرف کود های آلی در جامعه کشاورزی ما، تقریب به بوته فراموشی سپرده شده است. علیرغم دشواریهای اجرایی، وزارت جهاد کشاورزی برای نیل به کشاورزی پایدار، در نظر دارد تهیه مواد آلی را مورد توجه و حمایت قرار دهد. خوشبختانه منابع تامین کود های آلی در ایران دارای تنوع زیادی است و شامل کود های حیوانی، کمپوست حاصل از بقایای شاخه و برگ گیاه ان، کمپوست حاصل از تخمیر سبوس برنج و کلش گندم، کمپوست حاصل از ضایعات کشت و صنعتهای تولید قارچ خوراکی، از تخمیر سبوس برنج و کلش گندم، کمپوست حال از ضایعات کشت و صنعتهای تولید قارچ خوراکی، کمپوست حاصل از ضایعات کارخانجات دخانیات و چای خشک کنی، کمپوست حاصل از ضایعات کارخانجات قند، کمپوست حاصل از تخمیر زباله های شهری، شاخههای هرس شده چای، خرما، کمپوست حال از تخمیر فاضلآب شهری، کمپوست حال از ضایعات حاصل از ضایعات نیشکر، کود های آلی حاصل از ضایعات بسته و پودر استخوان و سایر مواد مشابه که علاوه بر اصلاح نسبت کربن به ازت، غلظت عناصر غذایی مورد استفاده گیاه ان زراعی را افزایش میدهد. در جدول 2 چند نمونه از مواد کود های آلی با درصد عناصر غذایی موجود در آنها گنجانده شده است.
جدول 2ـ درصد عناصر غذایی موجود در شماری از مواد و کود های آلی)بایبوردی و همکاران، 1379(
منبع کود آلی
ازت
فسفر
پتاسیم
کلسیم
منیزیم
گوگرد
کلر
لجن فاضلآب فعال شده
0/6
2/2
ـــ
5/2
5/1
4/0
5/0
خون خشک شده
0/13
ـــ
ـــ
5/0
ـــ
ـــ
6/0
آرد استخوان) خام (
5/3
0/22
ـــ
5/31
0/1
2/0
2/0
آرد پوسته کاکائو
5/2
0/1
0/3
5/1
5/0
ـــ
ـــ
آرد پنبه دانه
6/6
5/2
5/1
5/0
5/1
2/0
ـــ
پسمانده ماهی) اسیدی شده(
7/5
0/3
ـــ
5/8
5/0
8/1
5/0
پسمانده ماهی) خشک شده(
5/9
0/6
ـــ
5/8
5/0
2/0
5/1
کود زباله خانگی
5/2
5/1
0/1
5/4
5/0
4/0
3/1
آرد پوست بادام
2/7
5/1
2/1
5/0
5/0
6/0
1/0
آرد پوست بادام زمینی
2/1
5/0
8/0
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
پیت
7/2
ـــ
ـــ
0/1
5/0
0/1
1/0
آرد سویا
0/7
2/1
5/1
5/0
5/0
2/0
ـــ
کود مایع، حیوانی
0/7
0/10
ـــ
5/15
5/0
4/0
7/0
ساقه توتون
5/1
5/0
0/5
0/5
5/0
4/0
2/1
منبع: مرکز مقالات کشاورزی