تاسیسات
گلكاری
تعریف گلخانه: گلخانه یاGreen
house به فضای محدودی اطلاق میشود كه قابلیت كنترل شرایط محیطی مناسب را
برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یك سال
داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملكرد گلخانه، فراهم كردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز
محصولی معین است.
گلخانه ها بر حسب اینكه چه نوع مصالح ساختمانی در
آن‌ها بكار برده شده است به نوع ثابت و متحرك تقسیم‌بندی میشوند. گلخانه های ثابت و متحرك بنا بر نیاز در موقعیت
معین، در جایی كه مدنظر ما است احداث میشوند.
گلخانه های ثابت، به گلخانههایی گفته میشود كه مصالح ساختمانی بكار
رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده
كرد. بنابراین نكاتی در ساخت گلخانههای ثابت باید در نظر
گرفته شود.
نكات مهم
در احداث گلخانه های ثابت
1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف؛
2. كیفیت
آب از نظر سختی؛
3. وجود
بازارهای فروش محلی؛
4. دسترسی
به كارگران متخصص.
انواع گلخانه های ثابت
گلخانه یكطرفه: از یك جهت از نور كامل آفتاب بر
خوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گلخانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتاً دشوار
بسیار مطلوب است. در مناطقی كه سرمای شدید یا یخبندان‌های طولانی وجود دارد، ساخت
این گلخانهها به صرفه می‌باشد.
گلخانه دو طرفه: از دو جهت بطور كامل از نور آفتاب
بهرهمند است. این گلخانه برای كشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایدهآل
و مناسب است. زیرا از جهت نور و درجه‌ی حرارت بطور كامل از نور خورشید بهره می‌برد.
گلخانه نیمه دو طرفه: از یك جهت بطور كامل از نور
آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر
از جنس شفاف (شیشه) است.
گلخانه های سه گانه هر كدام برای یك اقلیم معین
مناسب می‌باشند. اما بطور كلی برای مناطق مختلف ایران گلخانههای دو طرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند. چرا
كه در كشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصاً در زمستان می‌توان در مصرف
سوخت صرفه جویی بسیار خوب و با ارزشی داشت.
عوامل قابل
كنترل در گلخانهها
1.درجه
حرارت؛
2.نور؛
3.رطوبت؛
4. مقدار
گاز كربنیك(Co2).
هر كدام از
عوامل قابل كنترل در گلخانهها جداگانه توضیح داده میشوند.
درجه حرارت
در گل خانه ها
تنظیم درجه
حرارت در گلخانهها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنههای مختلفی دارد. بعضی
از گیاهان درجه حرارتهای بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارتهای
كمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو میكنند، مانند گیاهانی كه از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر
پامچال كه در جنگل‌های شمال دیده میشود.
اما چگونگی
تنظیم درجه حرارت در گلخانهها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها
یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. اما دو شرط اولیه
موجود در عامل گرم كننده عبارتند از:
1- توان
توزیع یكنواخت دما در سطح گلخانه را دارا باشد؛
2- فاقد
اثرات مخرب زیست محیطی باشد.
نیاز نوری گیاهان
همه گیاهان به یك اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی
از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به
نور كمتری نیاز دارند. بنابراین گیاهان را از نظر نیاز نوری
به سه گروه بزرگ تقسیم میكنیم:
گیاهان روز بلندLDP : Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند،
مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و
میمون.
گیاهان روز كوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری كمتر از 12 ساعت دارند. كه در
نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.
گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری
در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا كه حساسیتی نسبت به طول روز
ندارند و در تمام طول سال گل دارند.
به گل بردن گیاهان روز كوتاه در طی ساعات روشنایی، طولانی به
موضوع كنترل نور بر میگردد. در كشور ما با توجه به اینكه روزهای آفتابی خیلی زیاد
است باید نیاز نوری گیاه شناخته شود تا گیاه در طی روزهای بلند بخوبی از رشد رویشی
برخوردار باشد. لذا گیاهان روز كوتاه را به وسیله‌ی پایین آوردن ساعات
روشنایی، بوسیله یك پرده تیره رنگ، و اصطلاحاً ایجاد شبهای طولانی به گل میبریم.
نور در گلخانه ها
در گلخانهها مقدار نور را به وسیله‌ی پوشاندن شیشهها
با حصیر، پاشیدن گل و یا رنگ‌های قابل شست و شو و یا با استفاده از
چادرهای الكترونیكی، كنترل میكنیم.
كنترل رطوبت در گلخانهها
تأمین رطوبت یكی از پارامترهای مهم در گلخانهها است. برای رشد و نمو گیاهان، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعضی از گیاهان به رطوبت‌های خیلی بالا نیاز دارند و بعضی دیگر به رطوبت كمتری نیاز دارند، مثل گل كاغذی. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانههای خاص خود جایگزین میكنیم یعنی همه گیاهان در یك نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر
گلخانه برای یك محصول و یا تعدادی محصول مشابه با
نیازهای یكسان در نظر گرفته میشود.
راه‌ها و
روش‌های مختلفی برای تأمین رطوبت گلخانهها وجود دارد كه عبارتست از:
1. آبیاری؛
2. پاشیدن
آب به سقف و كف و جدار گلخانه؛
3.كاربرد
دستگاه‌های بخار ساز.
گاز كربنیك
در گلخانهها
كاربرد Co2 تقریباً معادل
استفاده از مواد غذایی، كاربرد پیدا كرده است. در كشور ما كه گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان
با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول
را نیز بالاتر برد.
وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واكنش شیمیایی منجر به
تولید محصول سبز یا عملكرد گیاه میشود . در این واكنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی میشود.
فرمول
فتوسنتز
6 CO2 + 6 H2O à C6H12O6 + 6 O2
گلخانههای ایزوله و با شرایط استاندارد دارای Co2هستند. لذا گلخانههایی كه ارتباط كمتری
با فضای خارج دارند و یا گلخانههایی كه تبادل گازی
كمی دارند و در معرض رفت و آمد‌های مكرر و متوالی نیستند برای مصرفCo2 مناسبتر هستند.
عوامل مؤثر
در میزان مصرف Co2
1. فصل و
موقعیت زمانی: در فصل‌های گرم و پر نور سال مقدار مصرف Co2 بیشتر است؛
2.نوع
محصول: بسته به نوع محصول نیاز به Co2 نیز
متفاوت است؛
سن گیاه: گیاهان مختلف در سنین مختلف نیازهای متفاوتی به Co23.دارند.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )