نبض رگ های زمین کند می زند
رودخانه ها همانند رگ های حیاتی خشکی ها هستند و همواره برای انسان اهمیت بسیار زیادی داشته اند. خصوصیت های فیزیکی و شیمیایی رودخانه ها غالباً تحت تاثیر خاک، زمین شناسی، مقدار و توزیع بارندگی، شیمی جو، رویش های گیاهی اطراف، هیدرولوژی و نحوه استفاده از زمین در حوضه آبریز قرار دارد. رودخانه ها بیشتر مناطق جهان را زهکشی می کنند. وقتی باران می بارد، بخشی از آن به صورت سطحی یا زیرزمینی جریان می یابد و سرانجام رودخانه ها را می سازد
منطقه یی از زمین که توسط یک شبـــــکه زهکشی آبگیری می شود و همه آب های سطحی به طور طبیعی به سمت یک هدف حرکت می کنند، حوضه آبخیز نام دارد. کیفیت حوضه آبخیز بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب رودخانه تاثیر دارد. تغییر در هر یک از این عامل ها می تواند سبب تغییر در خصوصیت های فیزیکی و شیمیایی آب شود، که وابسته به مکان است. می توان گفت در اثر ورود انشعاب ها به رودخانه اصلی، تغییر در نحوه استفاده از زمین در حوضه آبخیز یا ویژگی های خاک، تغییرات مکانی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب شکل می گیرد. نوسان ها و تغییر ات زمانی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب در اثر تغییرات فصلی در فعالیت بیولوژیک در حوضه آبخیز پدید می آید که این امر خود تحت تاثیر وضعیت آب و هوا و تغییر های ایجاد شده در چرخه آب و نیز تغییر در کیفیت آب زهاب های رسیده به رودخانه به وجود می آیند. در کشورهای توسعه یافته صنعتی، رودخانه های بزرگ به شدت تحت تاثیر آلودگــی آب و تغییر در چرخه آب هستند. بیشتر تفاوت های دیده شده در خصوصیات شیمیایی و بیولوژیک آب در طول رودخانه ها در اثر تاثیرات محلی ناشی از فعالیت های انسانی صورت می گیرد که سبب عدم پیوستگی یا تغییر الگوی معمول اکولوژی رودخانه می شود. از ویژگی های منابع آب موجود در طبیعت، می توان به وجود مواد خارجی (به صورت محلول یا معلق) در آب نام برد. مواد خارجی موجود در آب منشاء خارجی دارند، یا توسط باران و منابع آب های زیرزمینی در حوضه آبریز به آب افزوده می شوند، یا موجودات زنده آنها را تولید می کند. یکی از منابع تامین کننده این مواد، آلودگی ناشی از فعالیت های صنعتی و انسانی است. میزان و ماهیت مواد خارجی موجود در منابع آب از یک طرف به تشکیلات زمین شناسی، خاک، پوشش گیاهی، شیب و پستی و بلندی حوضه آبریز و از طرف دیگر به جمعیت و نوع فعالیت های صنعتی جوامع بشری ساکن در این منابع بستگی دارد. علاوه براین، قابلیت حل شدن مواد، درجه حرارت و زمان نیز از عوامل موثر بر میزان و نوع مواد خارجی موجود در آب است. در آب های سطحی بین فعالیت های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک پیوندهای استواری وجود دارد. لذا به دنبال افزایش مواد خارجی در آب، در صورت مساعد بودن شرایط فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک و نیز محیطی مناسب، واکنش های زیستی نیز آغاز می شود. در صورتی که میزان مواد شیمیایی محلول کافی بوده و شرایط فیزیکی هم در حد مطلوبی قرار داشته باشد، فعالیت های بیولوژیک می تواند بر ترکیب های شیمیایی آب تاثیر بگذارد. حال چنانچه فرصت کافی وجود داشته باشد (همانطوری که در آب های راکد در دریاچه ها و رودخانه های عمیق دیده می شود) نه تنها کنترل زیستی محیط شیمیایی برقرار می شود، بلکه تعادل پایداری از فعالیت های زیست زمین شیمیایی پدیدار می شود که ضامن بقا و تامین کننده تنوع زیستی درون و پیرامون آب خواهد بود. پساب های صنعتی محتوی مواد سمی نیز بلافاصله پس از ورود به آب تاثیرات منفی بسیار برجای گذاشته و می تواند فعالیت های زیستی را با مشکلات بسیار روبه رو سازد. قبل از پدیدار شدن هرگونه تغییر اساسی در ساختمان و عمل اکوسیستم آبی تحت تاثیر فاضلاب های صنعتی یا خانگی، تغییراتی هرچند تدریجی در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک آب پدیدار می شود. تاکنون بیش از ۱۵۰۰ نوع ماده به عنوان آلاینده در اکوسیستم های آب شیرین شناخته شده اند. از این آلاینده ها می توان به اسیدها و بازها، آنیون هایی مانند سولفیدها و سیانیدها، شوینده ها، فاضلاب های خانگی، کودهای کشاورزی، پساب های صنایع غذایی، گازهایی نظیر آمونیاک و کلرین، حرارت، فلزاتی مانند کادمیوم و روی مواد غذایی معدنی به ویژه فسفات و نیترات، نفت و فرآورده های نفتی، پساب های آلی سمی مانند فرمالدئیدها و فنل ها، پاتوژن ها (عوامل بیماری زا)، آفت کش ها و علف کش ها، بی فنیل های پلی کلرینه (PCBs) و مواد هسته یی پرتوزا اشاره کرد. برخی مواد شیمیایی معدنی توسط هوازدگی و فرسایش سطح خشکی ها وارد روان آب ها و از آنجا به رودخانه ها و دریاچه ها سرازیر می شوند. بسیاری از ترکیب های فلزی مانند سرب، نیکل، کادمیوم و جیوه به شدت سمی هستند. بسیاری از نمک های غیرفلزی مانند کلرید سدیم در غلظت های کم سمی نیستند، اما در غلظت های زیاد بر جانوران و گیاهان اثر های سمی دارند. اسیدها و بازهای تولید شده در فرآیند های مختلف صنعتی نیز از دیگر آلاینده ها هستند. به عنوان نمونه ترکیب های سولفور در اثر ترکیب با اکسیژن، اسید سولفوریک تولید می کنند که موجب اسیدی شدن آب می شود. در صنایع شیمیایی از هزاران ترکیب آلی مختلف طبیعی یا مصنوعی، برای تولید آفت کش ، پلاستیک، دارو، رنگ و دیگر محصولات مورد نیاز زندگی روزمره استفاده می شود. از آنجایی که بسیاری از این ترکیب ها در محیط از بین نمی روند یا با سرعت بسیار کنـد از بین می روند، می توانند در مقادیر بالا در جانداران تراکم یابند. به عنوان نمونه تراکم زیستی آفت کش ددت در اکوسیستم های آبی و تجمع آن در سطوح مختلف زنجیره های غذایی، یکی از مشکلات جدی زیست محیطی است. یک ترکیب آلاینده خواه ناخواه بر موجود های زنده یا جامعه اثر خواهد گذاشت، که این نیز به غلظت آن ترکیب و مدت زمان در معرض بودن آن بستگی دارد. اثر یک ماده آلاینده بر یک موجود هدف، ممکن است حاد یا مزمن باشد. اثرهای حاد آلاینده ها بسیار سریع رخ می دهند، اغلب کشنده و به ندرت قابل برگشت هستند. در مورد تاثیرات مزمن آنها نیز باید گفت که پس از قرار گرفتن موجود زنده در معرض دوزهای پایین این آلاینده ها، اثر ات ناشی از آنها در طولانی مدت گسترش یافته و در نهایت ممکن است سبب مرگ موجود شوند. دوزهای پایین تر از حد مرگ نیز موجب آسیب و تخریب فرآیند ها و مراحل فیزیولوژیکی یا رفتاری موجود زنده می شود (مانند کندی رشد یا مشکلات تولید مثلی) و روی هم رفته سلامتی موجود را با خطر مواجه می کنند. آلودگی در سطح جامعه یا اکوسیستم نیز اثرهایی دارد که از مهم ترین آنها می توان به نابود شدن برخی گونه ها، کاهش تنوع (اما نه ضرورتاً در تعداد گونه های منفرد) تغییر در تعادل فرآیند هایی نظیر شکار، رقابت و چرخه مواد اشاره کرد.
منبع: www.ake.blogfa.com منبع: www.ake.blogfa.com منبع: www.ake.blogfa.com