ساختمان و تاسيسات در پرورش طيور
ساختمان و تاسيسات در پرورش طيور   رطوبت در سالنهاي پرورش طيور : کنترل رطوبت در سالنهاي پرورش طيور اهميت زيادي دارد زيرا اگر رطوبت سالن کاهش پيدا کند باعث افزايش گرد وخاک در سالن مي شود و همچنين اگر رطوبت افزايش پيدا کند باعث رشد ميکروب ها ، کاهش توانايي دفع حرارت حيوان ، کاهش ظرفيت تنفس طيور و در کل ناراحتي حيوان مي شود در سالن هاي مرغداري معمولا مشکل کمبود رطوبت پيش نمي آيد در صورتي که چنين مشکلي وجود داشته باشد با آب پاشي کردن و يا تبخير آب با دستگاه هاي مه پاش مي توان رطوبت را بالا برد اما معمولا مشکل بالا بودن رطوبت وجود دارد رطوبت مناسب هواي سالن به دماي هوا و شرايط پرنده بستگي دارد يعني در حدود 60 تا 70 درصد ، رطوبت مناسب بستر براي جوجه هاي در حال رشد 20 تا 40 و براي پرندگان بالغ 10 تا 30 درصد است توانايي نگهداري بخار آب رطوبت هوا در دماهاي مختلف متفاوت است و هرچه دماي هوا بالاتر باشد اين توانايي بيشتر خواهد شد . هر گاه درجه حرارت هوا کاهش پيدا کند ويا هوا با جسم سردي تماس پيدا کند بخار آب موجود در خود را به صورت مايع ازادمي کند که اين موضوع در سالن هاي مرغداري چون باعث بالا رفتن رطوبت محيط و سطوح مي شود مناسب نيست بنابراين سالن هاي پرورش طيور بايد به طور کلي بامصالحي ساخته شوند که حرارت در سطوح داخلي آنها از نقطه شبنم پايين تر نرود تا باعث تشکيل قطرات آب در سقف يا ديوارهاي سالن شود که در اين خصوص مواد با قابليت جذب حرارت بالا مثل فلزات و مواد سياه رنگ مناسب نيست به منظور جلوگيري از اين مشکل ، ديوارها و سقف را عايق مي کنند و سطح داخلي آنها را با مواد عايق و داراي رنگ روشن و براق مي پوشانند و هواي سالن را گرم مي کنند راههاي منشا رطوبت سالن عبارت است از :   1- هواي سالن : کاهش دماي هوا و تشکيل شبنم در سطوح سالن سبب بالارفتن رطوبت مي شود که براي رفع اين مشکل ميتوان ضمن استفاده از مواد عايق دماي سالن را بالا برد . 2- نفوذ رطوبت از کف سالن : براي جلوگيري از آن مي توان اقدام به عايق کاري رطوبتي کف سالن کرد. 3- ريختن آب از آبخوري : لازم است به طور مرتب آبخوري ها کنترل شود . 4- تنفس : دفع آب به وسيله تبخير تنفسي 5- دفع آب به وسيله مدفوع : اين مقدار حدود دو برابر مصرف خوراک در روز است و به عوامل متعددي بستگي دارد که در موارد زير مصرف و دفع آب در طيور افزايش مي يابد و در نتيجه رطوبت سالن بالامي رود : 1- هواي گرم 2- بالابودن نمک جيره 3- بالا بودن پروتئين جيره 4- بالابودن الياف خام جيره 5- پايين بودن انرژي جيره 6- بالابودن مواد محلول در آب 7- وجود ميکروارگانيسم در آب 8- در صورتي که خوراک به صورت پلت باشد 9- طيور دچار اسهال باشند 10- نگهداري طيور در قفس که مصرف و ريخت و پاش آب بالا مي رود . بهترين راه خروج رطوبت اضافي سالن به وسيله تهويه است .   هواي سالن هاي پرورش طيور : هواي سالن هاي پرورش طيور بر روي سلامت و آسايش حيوان تاثير فراواني دارد به علت متابوليسم بالاي طيور ضروري است اکسيژن به مقدار کافي دراختيار آنها قرار گيرد وجود بعضي گازهاي سمي که به وسيله حيوان ، وسايل گرم کننده و ميکروارگانيسم هاي سالن توليد مي شوند نيز مي تواند باعث عدم آسايش حيوان و حتي مرگ آن شود به طورعمده اين گازهاي شامل دي اکسيد کربن ، منواکسيد کربن ، متان ، سولفيد هيدروژن و آمونياک است . در جدول زير مقدار قابل تحمل و سمي هر يک از گازهاي سمي سالن بيان شده است :   مقدار حد مجاز وکشنده گازها در سالن هاي پرورش طيور   گاز       حد مجاز (درصد) مقدار کشنده (درصد) اکسیژن - کمتر از 6   دي اکسيد کربن 1 30   آمونياک 0/0025 0/05   متان 4 5   سولفید هدروژن 0/004 0/05       آمونياک مهم ترن گاز سمي موجود در سالن هاي پرورش طيور آمونياک است بالارفتن تراکم گاز آمونياک در سالن باعث حالت تهوع و سوزش چشم کارگران مي شودو به طيور آسيب مي رساند ميزان گاز آمونياک بر اساس قسمت در ميليون بيان ميشود و براي اندازه گيري آن از کاغذهاي معرف استفاده مي شود بهاين ترتيب که آنها را مرطوب مي کنند و در سالن نگه مي دارند تغيير رنگ آن از نارنجي تا آبي بيانگر ميزان غلظت آمونياک در سالن است غلظت آمونياک تا 15 PPm قابل حس نيست اگر به 20 PPm تا 25 برسد قابل حس خواهد شد در غلظت 30 PPm تا 50 باعث تحريک وسوزش چشم ها ودر غلظت 50 PPm تا 100 باعث عوارض تنفسي مي شود و رشد و توليد کاهش مي يابد و اگر غلظت آن به 100 PPm برسد باعث ايجاد تاول روي سينه و اگربه 500 PPm برسد باعث مرگ حيوان مي شود به طور کلي ضروري است که غلظت آمونياک در سالن از 25 قسمت در ميليون بيشتر نشود آمونياک از تجزيه اسيد اوريک و ساير مواد حاوي نيتروژن مدفوع طيوربه وسيله ميکروارگانيسم هاي بستر توليد مي شود افزايش دفع مواد حاوي نيتروژن به وسيله طيور ، بالارفتن رطوبت بستر ،گرماي محيط ، وجود ميکروارگانيسم ها در بستر وقليايي بودن بستر مي تواند باعث افزايش توليد آمونياک در سالن شود براي کاهش غلظت گاز آمونياک در سالن مي توان موارد زير را رعايت کرد . 1- افزايش تهويه سالن 2- تعويض بستر و خشک نگه داشتن آن 3- تنظيم جيره و کاهش دفع پروتئين ، نيتروژن و آب به وسيله طيور 4- کاهش PH بستر به کمتر از 7 ، براي اين کار ميتوان از 2 ليتر فسفريک يا يک کيلوگرم سوپر فسفات براي هر مترمربع بستراستفاده کرد .   تهويه هواي سالن هاي پرورش طيور براي تامين اکسيژن ، دفع رطوبت ، آمونياک ونگهداري درجه حرارت مناسب بايد به طور مرتب جريان داشته باشد حرکت هوا در سالن بايد در تمام نقاط آن يکنواخت باشد و جريان هوا نيز هميشه به يک سمت باشد اين کار با انجام تهويه در سالن هاي پرورش طيور تشکيل مي شوداين دو جز بايد به صورتي تنظيم شوندکه در زمان استفاده اثر يکديگر رااز بين نبرند و خنثي نکنند . سيستم هاي تهويه سالن هاي پرورش طيور : برحسب مکانيسم ، سيستم هاي تهويه به انواع زير تقسيم مي شوند . 1- تهويه طبيعي ( آزاد ) : در اين نوع تهويه از نيروهاي طبيعي و آزاد نظير صعود هواي گرم و جايگزين شدن آن با هواي سرد وهمچنين جريان طبيعي هوا (باد) استفاده مي شود و به اين ترتيب هواي آلوده و کثيف سالن به خارج هدايت مي شود به منظور تهويه معمولا از دريچه هاي سقفي يا پنجره در سالن استفاده مي کنند مساحت اين دريچه ها بايدطوري طراحي شود که تهويه به ميزان مناسب انجام گيرد چگونگي تهويه دراين روش بستگي به جهت قرار گرفتن سالن و پنجره هاي آن و جهت وزش باشد دارد در اين نوع تهويه نبايد پنجره هاي دو طرف سالن روبه روي هم باشند و براي بهبود کيفيت تهويه معمولا پنجره هاي جنوبي سالن را نزديک سقف درنظر مي گيرند و ضروري است دراين حالت نسبت سطح ورودي هوا به خروجي آن کمتر از 2 به 1 باشد اين روش تهويه براي سالن هاي با عرض زياد وپرورش صنعتي طيور چندان مناسب و کارآمد نيست و کمتر مورد استفاده قرار مي گيرد . 2- تهويه مصنوعي با فشار منفي ( مکنده ) : در سيستم تهويه با فشار منفي يا سيستم مکنده ، خروج هواي سالن از راه هواکش ها صورت مي گيرد ودر اثر کاهش فشار هواي داخل سالن ، هواي تازه به درون سالن مکيده مي شود در اين سيستم با در نظر گرفتن ميزان هواي مورد نياز نبايد منافذ ديگري در سالن وجود داشته باشد از طرفي بايد راه هاي ورود هوا طوري تعبيه شود که هيچ گاه مانعي در مسير جريان هوا وجود نداشته باشد مزيت اين سيستم اين است که هواي الوده و کثيف ميتواند به راحتي از سالن خارج شود و فرصت نفوذ به قسمت هاي مختلف و محوطه مجاور را پيدا نکند ولي عيب آن اين است که چون هواکش ها به طور مستقيم با هواي سالن درتماس هستند دراين صورت امکان کثيف شدن و کاهش مدت زمان بهره دهي آنها وجود دارد . 3- تهويه مصنوعي با فشار مثبت ( دمنده ) : در سيستم تهويه با فشار مثبت يا سيستم دمنده ، هواي تميز به وسيله هواکش ها به طور مستقيم به داخل سالن هدايت مي شودکه در اثر اين عمل يک فشار مثبت ولي خفيف ايجاد مي شود و با اين روش از ايجاد کوران در اثر وجود منافذ احتمالي جلوگيري مي شود و امکان توقف حرکت هوا در سالن از بين مي رود مزيت روش بالا اين است که هواي آلوده به گازهاي سمي ، رطوبت و گرد و خاک سالن به طور مستقيم با هواکش ها درتماس نيست و از طرف ديگر هواي ورودي مي تواند قبل از ورود بر حسب نياز گرم ، سرد ، خشک ويامرطوب و ضد عفوني شود امامشکل آن اين است که در اثر فشار زياد ، هواي سالن ميتواند به محوطه هاي مجاور ، منافذ و مصالح ساختماني نفوذ کند و باعث ايجاد رطوبت و تخريب شود . 4- تهويه مصنوعي با فشار مساوي : در اين نوع تهويه هم ورود و هم خروج هوا به وسيله هواکش ها انجام مي گيرد و مزيت ها و مشکلات دو روش قبل در خصوص اين روش هم وجوددارد .   روش هاي تهويه سالن هاي پرورش طيور با توجه به نوع سالن و شرايط اقليمي روش هاي تهويه به شرح زير وجود دارد :   1- تهويه عرضي : در اين روش تهويه ، هواکشها و هواده ها در ديوار طولي سالن نصب مي شوند و به اين ترتيب تهويه بصورت عرضي انجام مي گيرد اين روش مناسب تهويه به صورت عرضي انجام مي گيرد اين روش مناسب تهويه ، سالن هاي با عرض 8 تا 12 متر است زيرا اگر عرض سالن از 12 متر بيشتر باشد امکان تهويه مناسب سالن مقدور نخواهد بود در اين روش ضروري است هواکش ها و هواده ها رو به روي هم نباشد تا نقطه کور و کوران هوا بوجود نيايد . 2- تهويه طولي : در اين روش دريچه هاي ورود هوا در انتهاي يک طرف سالن در منتهي اليه ديوارهاي طولي و هواکشها در انتهاي ديگر سالن در منتهي اليه ديوارهاي طولي قرار دارند اين نوع تهويه در سالنهاي با طول کمتر از 60 متر قابل اجرا است چنانچه طول سالن بيشتر باشدمي توان دريچه هاي ورود هوا را در دو انتهاي سالن و هواکش ها را در وسط سالن و يا برعکس نصب کرد در هر حال فاصله هواکش ها و هواده ها نبايد بيش از 60 متر باشد اگر طول سالن بيشتر باشد ضروري است هواکش ها و هواده ها با فاصله ذکر شده در چند قسمت نصب شوند . 3- تهويه سقفي : در اين روش ميتوان دريچه هاي ورود يا خروج هوا را در سقف و ديوارها در نظر گرفت اين نوع تهويه براي منطقه هاي بسيار سرد يا بسيار گرم ويا سالن هاي با عرض بيشتر از 12 متر مناسب است در منطقه هاي گرمسير بايد هواکش ها در سقف در نظر گرفت تا هواي گرم سقف را به علت سبکي به قسمت بالا صعود ميکند براثر واکنش هواکش ها بر روي طيور جريان پيدا کند . 4- تهويه فن جت : ميتوان کانال هايي به نام فن جت در ارتفاع 30 سانتي متري از سقف در مرکز سالن نصب کرد و اين کانال ها معمولا از پلاستيک يا ورقه آهن گالوانيزه به شکل استوانه و به قطر 50 تا 100 سانتي متر ساخته مي شوند و داراي سوراخ هايي به قطر 5 تا 20 سانتي متر در اطراف بدنه هستند انتهاي اين کانال بسته و در ابتداي آن يک فن قوي هوا را به شدت به داخل کانال هدايت مي کند تا هواي دميده شده از سوراخ هاي کانال به طرف کف سالن خارج شود و باعث جريان هواي گرم زير سقف به طرف پايين شود مزيت روش بالا اين است که هواي ورودي در صورت لزوم گرم ، سرد ، ضدعفوني يا مرطوب مي شود و تهويه در کل سالن به صورت يکنواخت صورت مي گيرد .   منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )