راهنماي کاشت کلزا (بخش اول، کاشت)
انتخاب مزرعه و تناوب زراعي:
کلزا در محدوده وسيعي از خاک ها رشد مي کند، ولي مناسبترين اراضي براي رشد کلزا، خاک هايي با بافت متوسط، زهکشي مناسب، مواد آلي کافي و PH حدود 5/6 مي باشد. کلزا در شرايط ايستابي، سيلابي و زهکشي ضعيف زمين و PH پايينتر از 5/5 نبايد کشت شود. کلزا در تناوب هر محصولي که اجازه تهيه بستر مناسب بذر را داده و از توسعه عوامل بيماري زاي خاک زي جلوگيري کند، رشد مي نمايد. به ويژه در تناوب با غلات، عکس العمل مطلوبي نشان مي دهد. اين تناوب باعث کنترل بيماري هاي، آفت و علف هاي هرز کلزا مي گردد. تحقيقات نشان داده که عملکرد گندم پس از کلزا حدود 27 درصد بيشتر از عملکرد گندم پس از آيش بوده است.
کشت متوالي کلزا در يک زمين يا کشت ان در تناوب با ساير گياهان جنس براسيکا باعث تشديد بيماري هاي کلزا مي گردد، چرا که در اين حالت عامل بيماري زا مي تواند در سالهاي متوالي در خاک و روي گياه ميزبان باقي بماند و جمعيت خود را افزايش دهد. بنابراين هنگام انتخاب يک منطقه براي توليد کلزا، توجه به تناوب زراعي منطقه بسيار مهم است. زراعت هاي متعددي هستند که بيماري مشترک با کلزا دارند.
ليست زراعت هاي عمده و فاصله زماني بين توليد آنها با کشت کلزا محصول تناوب سال
ملاحضات
گندم، يولاف، جو 0 هيچ بيماري مشترکي وجود ندارد. اين گياهان مي توانند قبل يا بعد از کلزا کشت گردند. دقت شود باقي مانده علف کش کشت را به تعويق مي اندازد.
ذرت و سورگوم 1 در مناطقي که آترازين براي کنترل علف هرز استفاده مي شود.
0 اگر باقي مانده علف کش قابل ملاحضه نباشد.
سيب زميني، شبدر، لوبيا و پنبه 1 بيماري مشترک ريزوکتونيا و فوزاريوم ريشه
يونجه و سويا 2 بيماري مشترک ريزوکتونيا، فوزاريو ريشه و پوسيدگي اسکلروتينيايي ساقه.
آفتابگردان و کلزا 3 بيماريهاي مشترک ريزوکتونيا، فوزاريوم ريشه، و وسيدگي اسکلروتينيايي ساقه، براي جلوگيري از افزايش بيماري ها، آفات و علف هاي هرز، کلزا نبايد بيش از يک مرتبه در يک دوره چهارساله کشت گردد.
از موارد مهم ديگر که بايد به آن توجه کرد علف هاي هرز و علف کش هاي مصرف شده در زراعت هاي قبلي مزرعه است. هميشه بايد قبل از کشت کلزا يا هر محصول حساس ديگر به برچسب علف کش هاي مصرفي توجه نمود.
ليست علف کشهاي مشترک و دوره انتظار آنها علف کش محدوديت (ماه) علف کش محدوديت(ماه)
Accent 10 ماه در PH کمتر از 5/6
18 ماه در PH بيشتر از 5/6 Lorox 4
Ally 18 Lorox Plus 18
Atrazine 12 Pinnacle 5/1
Beacon 18 Princep 12
Canopy 18 Pursuit 26
Classic 15 Reflex 18
Command 16 Salute 12
Devrinol 12 Scepter Commence 18
Dual 18 Sencor 12
Glean 18 Squadron 18
Harmony Extra 2 Tornado 18
Lexone 12 Tri-Scept 18
Turbo 12
انتخاب رقم:
ارقام کلزا از نظر تيپ رشد با توجه به ريخته ارثي به سه گروه عمده تقسيم مي شوند.
ارقام کلزا با تيپ رشد بهاره(Spring): اين ارقام براي به گل رفتن به درجه حرارت حدود 3 درجه سانتي گراد به مدت يک هفته نياز دارند.
ارقام کلزا با تيپ رشد بينا بين (Intermediate): اين ارقام جهت بهاره سازي يا شروع رشد زايشي به درجه حرارت حدود 3 درجه سانتي گراد و کمتر به مدت يک ماه نياز دارند. تيپ رشد بينابين نيز به دو زير گروه تيپ رشد بينابين زودرس و بينابين متحمل به سرما تقسيم مي شود.
ارقام کلزا با تيپ رشد زمستانه (Winter): اين گروه تحمل به سرماي بسيار خوبي داشته و جهت شروع رشد زايشي به درجه حرارت حدود 3 درجه سانتي گراد و کمتر به مدت يک و نيم ماه نياز دارند.
آماده سازي زمين:
مجموعه شرايطي که سرعت جوانه زني و ايجاد پوشش سريع و يکنواخت را فراهم مي سازد باعث بهبود کنترل علف هاي هرز و افزايش مقاومت به سرما و عملکرد دانه مي شود. بستر بذر بايد نسبتا هموار باشد و تا عمق مناسبي رطوبت کافي داشته باشد. ساختمان سطح خاک بايد داراي دانه بندي خوبي بوده و حاوي 30 تا 45 درصد ذرات ريز و مقداري کلوخه کوچک جهت جلوگيري از فرسايش باشد. اگر بستر بذر حاوي دانه هاي ريز زيادي باشد، رطوبت خاک از دسترس خارج مي شود، بستر بذر سله مي بندد و سطح بسيار محکمي را ايجاد مي کند که اين موضوع باعث استقرار ضعيف گياهچه ها و اتلاف رطوبت مي گردد. بنابراين جهت تهيه بستر بذر مناسب ضمن دقت در انتخاب مزرعه معمولا عمليات آماده سازي زمين شامل شخم، ديسک و ماله انجام مي شود.
پس از شخم عميق براي از بين بردن کلوخه هاي خاک، دوبار ديسک عمود بر هم ضروري مي باشد. در اين مرحله مي توان علف کش پيش از کاشت مانند ترفلان را نيز با خاک مخلوط نمود، همچنين از کودهاي شيميايي پايه مورد نياز استفاده کرد. جهت استفاده از علف کش ترفلان، تهيه زمين و بستر کاشت بايد به نحو مطلوبي انجام پذيرد. در زمين هايي که داراي کلوخه هستند و يا خشکه کاري مي شوند، اين علف کش تاثير لازم را خواهد گذاشت. زيرا اين علف کش در مرحله جوانه زني، علف هاي هرز را کنترل مي کند. بنابراين بايد خاک تا حدي مرطوب بوده و علف کش در عمق 10 سانتي متري خاک قرار گيرد. پس از ديسک زدن، از ماله نيز جهت تسطيح زمين و کمک به سبز شدن يکنواخت مزرعه استفاده مي گردد.
تاريخ کاشت:
جهت پوشش مناسب مزرعه و رشد مطلوب و افزايش تحمل به سرما، کلزا بايد در تاريخ مناسب کشت گردد. به طور کلي کلزا بايد 6 هفته قبل از شروع اولين يخبندان (دماي کمتر از -4 درجه سانتي گراد) کشت شود. کاشت زود هنگام باعث جذب مقدار زيادي آب و مواد غذايي در طول فصل پاييز و در نتيجه رشد زياد بوته ها مي شود که اين مسئله بقاي گياه در زمستان را کاهش مي دهد. از طرف ديگر کاشت با تاخير نيز باعث کوچک ماندن گياه و عدم ذخيره کافي مواد غذايي شده و اين مسئله نيز خطر سرمازدگي را افزايش مي دهد. چنانچه قبل از شروع زمستان، بوته 8 برگي، قطر طوقه 8 ميلي متر، طول ريشه عمودي گياه 15 تا 20 سانتي متر و وزن خشک بوته 6 تا 8 گرم باشد، درجه حرارت -18 تا -22 درجه سانتي گراد براي بوته قابل تحمل است و اگر بوته قبل از شروع زمستان در مرحله 4 برگي با قطر طوقه 5 ميلي متر و طول ريشه عمدي 7 تا 9 سانتي متر باشد. درجه حرارت -13 تا -17 درجه سانتي گراد را تحمل مي نمايد.
تاريخ هاي کاشت زير براي اقليم هاي مختلف توصيه مي شوند:
اقليم گرم و مرطوب: گيلان (10 تا 25 مهر)، مازندران(15 مهرماه تا 15 آبان ماه)، گلستان(30 مهر تا 15 آبان)، در منطقه گنبد به دليل خشکي اول فصل و عدم وجود سرماي شديد زمستانه، تاريخ کاشت 10 تا 30 ابان توصيه مي گردد.
اقليم گرم و خشک: خوزستان(1 تا 20 آبان)، جيرفت(نيمه اول ابان)، زابل(20 مهر تا 10 آبان)، ارزوييه کرمان(نيمه دوم مهر تا نيمه اول آبان)، ايران شهر(10 تا 20 آبان)، برازجان(10 تا 30 آبان)، سرپل ذهاب( 1 تا 15 آبان)، داراب(20 مهر تا 10 آبان)، حاجي آباد(1 تا 15 آبان) و بم (نيمه اول آبان).
اقليم معتدل سرد: تهران(20 تا 30 شهريور)، زرقان فارس(20 شهريور تا 15 مهر)، قزوين(15 تا 30 شهريور)، اصفهان(15 تا 30 شهريور)، اسلام آباد غرب(15 تا 30 شهريور) و نيشابور( 20 شهريور تا 10 مهر).
اقليم سرد: همدان(10 تا 20 شهريور)، مشهد(نيمه دوم شهريور)، شهرکرد(نيمه دوم شهريور)، اروميه(نيمه دومشهريور)، اراک(نيمه دوم شهريور)، شاهرود(نيمه دوم شهريور) و مياندوآب(نيمه دوم شهريور).
ميزان بذر و تراکم بوته:
کلزا در دامنه وسيعي از تراکم بوته سازگاري دارد. بدين معني که مصرف 4 تا 10 کيلوگرم بذر در هکتار، تفاوتي در عملکرد دانه ايجاد نخواهد کرد. تراکم بوته 60 تا 80 بوته در متر مربه ايده آل مي باشد. تراکم بوته کمتر از 20 بوته در متر مربع باعث افزايش خوابيدگي و حساسيت به سرما و نهايتا کاهش عملکرد دانه مي گردد. اگر مزرعه کلزا در زمستان با خسارت سرما مواجه شده باشد، بايد قبل از نابود کردن و شخم زدن مزرعه، 10 تا 20 بوته سالم کلزا وجود داشته باشد، بوته ها مي توانند با افزايش شاخه دهي، فواصل بين خود را پر نمايند. در اين حالت، عملکرد دانه اين مزرعه 60 تا 70 درصد عملکرد مزرعه اي است که 60 تا 80 بوته در متر مربع داشته باشد. با اين حال تراکم بوته پايين مزرعه باعث ايجاد پوشش تنگ مي شود که اين مسئله، تراکم علف هاي هرز و رقابت آنها را افزايش مي دهد و همچنين باعث ايجاد ساقه هاي محکم و قطور مي گردد و برداشت مزرعه با مشکل مواجه مي شود. ترا کم بوته مطلوب باعث زودرسي و يکنواختي در رسيدگي مي گردد و ساقه هاي نازک ايجاد شده، راحت تر برداشت مي شوند. به هر حال تراکم هاي بوته بالا نيز نه تنها عملکرد دانه را افزايش نمي دهند، بلکه ممکن است خطر وقوع ورس و بيماري را افزايش دهند. علاوه بر اين باعث ضعيف و کوچک شدن بوته ها و نهايتا موجب افزايش خطر سرمازدگي در زمستان مي شوند.
ميانگين تعداد بذر در يک کيلومتر کلزا حدود 250هزار عدد است. بنابراين يک کيلوگرم بذر کلزا با اندازه متوسط، تراکمي حدود 25 بوته در متر مربع ايجاد مي کند. با توجه به شرايط خاک، کيفيت بذر و روش کاشت، درصد جوانه زني متفاوت خواهد بود. براي تعيين مقدار مناسب بذر جهت کاشت، بايد بر چسب کيسه بذر را براي اطلاع از وزن هزار دانه و درصد خلوص بذر مطالعه کرد. ميانگين ميزان بذر مصرفي در صورت وجود بستر بذر مناسب، 5 تا 7 کيلوگرم در هکتار در روش کشت رديفي و 7 تا 9 کيلوگرم در هکتار در روش دست پاش.
عمق و ابعاد کشت:
بذر کلزا را بايد به دليل ريز بودن بايد در عمق کم کشت کرد. عمق کاشت معمولا بين 1 تا 3 سانتي متر با توجه به نوع رقم، بافت و ساختمان خاک، رطوبت خاک و اقليم منطقه در نظر گرفته مي شود. بذرهاي کوچک کلزا در شرايط ايده آل بايد به خاک پوشانده شوند، اما در مناطق خشک لازم است بذر کمي عمق تر کاشته شود تا با اطمينان بيشتري با رطوبت خاک در تماس باشد. حفظ رطوبت براي جوانه زدن سريع لازم است. بنابراين بهتر است يک غلظت سبک براي فشردن خاک پس از کاشت زده شود.البته اين عمل در خاک هاي سنگين توصيه نمي شود. عمق کاشت بيش از 4 سانتي متر، جوانه زني را به تاخير انداخته، بنيه بذر را ضعيف نموده و تکامل گياهچه را در پاييز به تعويق مي اندازد.
فاصله خطوط کاشت مي تواند بر روي کنترل علف هاي هرز، حساسيت به خوابيدگي، ميزان مصرف آب و کود ازته و در نهايت عملکرد دانه اثر داشته باشد. فاصله خطوط 15 تا 35 سانتي متر که در اغلب بذر کارهاي غلات دانه ريز قابل تنظيم است، براي کشت کلزا نيز مناسب مي باشد. فاصله بوته ها روي رديف هم 3 تا 4 سانتي متر در نظر گرفته مي شود.
روش کاشت:
کلزا را به دو روش دست پاش و مکانيزه مي کارند. در کشت دست پاش به ميزان بذر بيشتري نياز خواهد بود. در اين روش، بستر بذر بايد کاملا صاف شود و پس از پخش بذر، يک ديسک يا غلطک بسياز سبک زده شود تا تماس کافي بين بذر و خاک ايجاد گردد. آبياري بايد با دقت زياد انجام شود تا از شسته شدن بذر و عدم يکنواختي در بستر مزرعه جلوگيري گردد.
در روش کشت مکانيزه هم مي توان با خطي کار غلات و هم بذرکار پنوماتيک، عمل کاشت را انجام داد. در هنگام استفاده از بذرکار غلات بايد تنظيم دستگاه را با توجه به عمق مناسب کاشت و ميزان بذر مطلوب تغيير دارد. اين عمل کمي مشکل است زيرا که بذر کلزا نسبت به بذر غلات ريزتر بوده و عمق کاشت آن سطحي تر مي باشد. همچنين مي توان از موزع مخصوص کلزا و تثبيت کننده عمق در اين دستگاه ها استفاده نمود. از آنجايي که شرايط فيزيکي خاک در همه مناطق کشور مناسب نبوده و تمامي بذور کلزاي کشت شده قادر به سبز شدن نمي باشند، بنابراين استفاده از دستگاه پنوماتيک به جز در مناطق خاص کشور توصيه نمي شود.
در روش کشت مسطح، بهتر است فاصله خطوط کشت 30سانتي متر در نظر گرفته شود و در روش کشت رديفي ، فاصله رديف ها 60 سانتي متر و در روي هر رديف، دو خط کشت در نظر گرفته مي شود. در اين شرايط بهتر است از بذر کار برزگر همداني استفاده شود که در اين صورت، توجه به نکات زير ضروري است:
1-دريچه روي مخزن بذر و زير موزع ها در کمترين مقدار ريزش بذر قرار گيرد
2-زبانک زير موزع ها با موزع ها مماس شود.
3-قسمت کشويي يا قسمت دنده اي موزع ها در حداقل تماس با بذر باشد.
4-براي استمرار ريزش بذر(رعايت فاصله بذر روي خط)، درجه دنده روي 70 تا 90 باشد.
5-خطي کارهاي اضافه روي پشته حذف گردد، به اين ترتيب که دريچه سقوط بذر را بسته، به وسيله طناب بالا کشيده و به شاسي دستگاه متصل کرد.
6-در صورت تنظيم دقيق دستگاه و مصرف بذر با ميزان توصيه شده، مي توان بدن بستن يک در ميان لوله هاي سقوط مشابه کشت گندم عمل کرد.
در هر روش کاشت، استفاده از لولر قبل از کاشت از اهميت ويژه اي برخوردار است و عامل مهمي در سبز يکنواخت و آرايش مناسب بوته ها مي باشد.
منبع: راهنماي کلزا، وزارت جهاد کشاورزي/سازمان تحقيقات و آموزش کشاورزي/معاونت آموزش و تجهيز نيروي انساني
منبع مقالات کشاورزی ، مقالات باغبانی ، مقالات گیاهان داروئی مقالات زراعت مقالات ماشین های کشاورزی مقالات بیماریهای گیاهی مقالات حشره شناسی مقالات دامپروری و جدیدترین تحقیق های کشاورزی عکس های کشاورزی و... www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com