نانو در
صنایع غذایی
1. فراوري
مواد غذايي
فناورينانو
علاوه بر بستهبندي، تأثير زيادي روي گسترش مواد غذايي
کاربردي و تعاملي دارد؛ موادي که به نيازهاي بدن پاسخ داده، ميتوانند
در رسانش مواد غذايي مؤثر باشند. گروههاي تحقيقاتي مختلفي در حال
کار روي ساخت مواد غذايي جديد بر اساس تقاضا هستند. اين مواد به صورت
غير فعال در بدن باقي ميمانند و مواد غذايي را در صورت نياز به
سلولها ميرسانند. عنصر کليدي اين بخش، توسعه نانوکپسولهايي است که با استفاده
از آنها در مواد غذايي ميتوان کار رسانش را به خوبي انجام داد. از
پيشرفتهاي ديگر در فرآوري مواد غذايي، افزودن نانوذرات به مواد خوراکي براي
افزايش جذب آنها در بدن است.
يکي از
بهترين نانواييها در غرب استراليا در استفاده از نانوکپسولهايي که شامل روغن
ماهي تن (منبع غني از اسيدهاي چرب
امگا 3) بودهاند؛ موفق بوده است. اين مرکز از نانوکپسولها در پرفروشترين نوع
نان خود به نامtip-top استفاده ميکند
و اين ذرات فقط هنگامي باز و شکسته ميشوند که وارد معده شوند، به اين ترتيب از
مزه ناخوشايند روغن ماهي جلوگيري ميشود.
شرکت Nutralease در رژيم
اشغالگر قدس، از فناوري ساختارهاي مايع خودآراي نانومقياس (NSSL) براي رسانش مواد غذايي
استفاده ميکند. اين ذرات به شکل مايسل (کرههاي توخالي که از چربي
ساخته شده و درون آن آب است) با قطر حدود 30 نانومتر هستند. مواد
خوراکي يا nutraceuticals داراي آب دروني
هستند و ميتوانند براي حمل موادي مانند ليکوپن، بتا-کاروتن، لوتين، فيتوسترول ها،
CoQ10 و DHA/EPA مورد استفاده
قرار بگيرند. اين ذرات به ترکيبات اجازه ميدهند که به راحتي از طريق معده وارد رگهاي
خوني شوند. بنابراين دسترسي زيستي آنها افزايش مييابد. اين فناوري را در حال حاضر
کارخانجات Shemen براي رسانش روغن
فعال Canola وارد بازار
كردهاند. اين شرکت ادعا ميکند ميتواند جذب کلسترول را در کيسه صفرا تا 14 درصد
کاهش دهد.
تعدادي از
شرکتهاي شيميايي در حال تحقيق روي افزودنيهايي هستند که بدن به راحتي قادر به
جذب آنهاست و ميتوانند عمر مفيد محصولات را افزايش دهند. سازمان بينالمللي علوم
رسانش زيستي در حال توسعه نانوحلزونهايي با ذرات پيچشي 50 نانومتري است که ميتواند
در رسانش موادي مانند ويتامينها، ليکوپن و اسيدهاي چرب امگا3 به سلولها به کار
گرفته شود، بدون اينکه در مزه و رنگ مواد غذايي تأثير داشته باشد.
صنايع غذايي
Kraft، گروهي محقق از
15 دانشگاه مختلف را تشکيل داده است تا با کمک فناورينانو در مورد غذاها تحقيق
کند. اين مورد به مصرفکنندگان اجازه ميدهد تا بين رنگها و طعمهاي مختلف انتخاب
کنند. اين مجمع همچنين روي توسعه مواد غذايي هوشمند با کمک
نانوحسگرها، که باعث آزاد سازي تدريجي موادغذايي ميشود فعاليت ميکند.
اين نانوکپسولها با مواد غذايي ترکيب ميشوند ولي تا زمان مناسب، غير فعال
باقي ميمانند. تمامي پيشرفتهاي جديد موجب ميشود مفهوم موادغذايي
کامل به واقعيت نزديک شود و انتظار ميرود تا فوايد ديگري در زمينه انرژي،
عملکردهاي تشخيصي، کاربردهاي ايمني بهتر و توسعه محصولات ضد پيري براي مصرفکنندگان
وجود داشته باشد.
امروزه از
فناورينانو در صنايع آرايشي مانند ساخت کرمهاي شفاف استفاده ميشود. شرکت Royal BodyCare، که از فناورينانو
علوم غذايي استفاده ميکند محصول جديدي با نام NanoCeuticals را وارد بازار
کرده، که امولسيوني از ذرات با قطر کمتر از 5 نانومتر است. اين شرکت ادعا ميکند
اين محصول، راديکالهاي آزاد را جمع آوري کرده، آب رساني
را بالا برده و pH بدن را تنظيم
ميکند. اين شرکت همچنين در حال توسعه نانوخوشهها و پودرهاي نانومقياسي است که
با مکملهاي غذايي ترکيب ميشوند و هنگام مصرف، قدرت جذب مواد غذايي
را در بدن افزايش ميدهند.
شرکتهاي
مواد غذايي و آرايشي در همکاري با يکديگر به دنبال
سازوكاري جديد براي رسانش ويتامينها و جذب مستقيم آنها از پوست هستند. به عنوان
مثال شرکت Nestle که 49 درصد از
سهام شرکت LOreal را داراست در
حال ساخت کرم ضدآفتاب شفافي است که ويتامين E را مستقيم به
پوست ميرساند. هدف، ساخت کرمي است که به وسيله پوست جذب شده و ويتامين
E را به آرامي
آزاد کند، بهعلاوه داراي ماده محافظ UV نيز باشد. در
حال حاضرکرمهاي شفاف ضد UV در بازار موجود
است و LOreal انتظار دارد
اين کرم با کاربردهاي بيشتري بازار را در برگيرد.
رقيبان
ديگر مانند Estee Lauder در حال ساخت
فرمولهاي ضد پيري هستند که از نانوذرات تشکيل شدهاست. شرکت آمريکايي Oilfresh محصول
نانوسراميکي جديدي وارد بازار کرده که مصرف روغن
را در رستورانها و غذاهاي آماده به نصف کاهش ميدهد. در نتيجه اين
تغيير بزرگ، از اکسيد شدن محصولات به دليل چربيهاي درون روغن
جلوگيري ميشود. مورد ديگر اين است که روغن
سريعتر داغ شده و انرژي مورد نياز براي پخت
کاهش مييابد.
اخيراً
دانشگاه واخنينگن در هلند مرکز تحقيقاتي را تأسيس کرده که در حال کار روي کاربرد
فناورينانو در صنايع غذايي است. مرکز بيوفناوري واخنينگن روي موضوعات
مختلفي ازجمله تشخيص کيفيت و سلامت غذا، پوششدار کردن و رسانش مواد غذايي، ميکرو
و نانو ابزارهايي براي پردازشهاي شيميايي و فيزيکي، زيست شناسي شيميايي، نانو سم
شناسي؛ بررسي فناوري و علم مشتري متمرکز شده است.
شرکت
آلماني Aquanova در حال توسعه
فناوري جديدي است که در آن دو ماده فعال را با هم ترکيب کرده و در کاهش چربي از
طريق نانوحاملها (کرههاي تو خالي با قطر 30 نانومتر) استفاده ميکند. اين نوآوري
ميتواند دستيابي جديدي در کنترل وزن باشد. شرکت NovaSOL Sustain از CoQ10 براي کاهش چربي اسيدهاي alpha-lipoic براي رفع
گرسنگي استفاده ميکند. همچنين اين فناوري براي توليد ويتامينهايي مانند SoluE که از دسته
ويتامينهاي E است و همچنين SoluC که از دسته
ويتامينهاي C است استفاده ميشود.
در يک
راهبرد متفاوت، شرکت Unilever در حال توليد
بستنيهاي کم چرب با کاهش ذرات امولسيون است. با اين عمل اميد است که استفاده از
اين ذرات، ميزان چربي را تا 16 درصد کاهش دهد. مرکز بينالمللي Woodrow Wilson، مؤسسه بورس
تحصيلي در آمريکا، پايگاه دادهاي از مشتريان بازار فناورينانو تشکيل داده و بهزودي
15 مورد را که ارتباط مستقيم با صنايع غذايي دارند اعلام ميکند.
اين فهرست شامل nanocetical هاي توليدي
شرکت RBC، Life Science و روغن
فعال Canola ي صنايع Shemen و نانوذرات
نقره استفاده شده در يخچالهاي شرکتLG مي باشد.
امروزه
بسياري از کشورهاي جهان به توانايي فناورينانو در صنايع غذايي
پي بردهاندو در حال سرمايهگذاري قابلتوجهي در اين راه هستند.
مؤسسه استاندارد موادغذايي انگلستان (FSA) تحقيقاتي براي دستيابي به توانايي استفاده
از فناورينانو در غذا و مشخصاً بستهبندي موادغذايي
ترتيب دادهاست. همزمان دولت اين کشور نيز بودجه بيشتري براي تحقيق و
توسعه در زمينه غذاهاي کاربردي، سيستمهاي رسانش موادغذايي
و شيوههاي بهينهسازي ظاهر غذا مانند رنگ، مزه و غلظت در نظرگرفته
است.
با افزايش
تأثيرات فناورينانو بر صنايعغذايي و ورود اين محصولات به
بازار مصرف، اهميت سلامت اين دسته از موادغذايي بيشتر مطرح ميشود.
اين نياز، پذيرش فناورينانو را در کاربردهاي حسي، قويتر خواهد کرد، و از همين
راه ميتوان به سلامت موادغذايي پي برد. مانند نوعي فناوري که نزديک بودن
تاريخ انقضاي موادغذايي را به خريداران و فروشندگان هشدار ميدهد.
پوششهاي ضدميکروبي جديد و کيفهاي پلاستيکي دفعکننده آلودگي، پيشرفت چشمگيري
در اطمينان از سلامت و امنيت غذاهاي بستهبندي داشتهاند. اگرچه توجه زيادي به
کاربرد فناورينانو در صنايعغذايي و محصولات موجود در بازار شدهاست، اما هنوز
هم تواناييهاي استخراج نشده بسياري مانند آنچه قبلاً در بحث دستکاري ژنتيکي عنوان
شد وجود دارد.
مؤسسه علوم
و فناوري غذايي انگلستان، در گزارشي نشان داده است كه دادههاي
مطمئن بيشتري مورد نياز است تا بتوان نانوذرات را به مواد غذايي
اضافه کرد. اين گزارش اشاره ميکند که قوانين جاري، شرکتها را براي
برچسبزدن روي اقلامي که شامل نانوذرات است مجبور نميکند، بنابراين بعيد است
مشتريان بتوانند از وجود اين مواد در اقلام غذايي مطلع شوند. گفته ميشود
براي ارزيابي سلامت اين دسته از مواد غذايي بايد به تأثيرات
اندازه ذرات در کنار نوع ترکيبات توجه شود.
گروه ETC همچنين برخي
شركتهاي مهم و دانشگاههاي فعال را به تلاش براي به انحصار درآوردن غذاهاي جديد
(از طريق ثبت اختراع) متهم كرده است؛ زيرا اين كار ميتواند براي بسياري از شركتهاي
مبتكر در كشورهاي در حال توسعه، مانع ايجاد كند.
سرانجام
روزي خواهد رسيد که موادغذايي را از ترکيبات اتمي و مولکولي بسازيم که در
اصطلاح به آن توليد مواد غذايي مولکولي گفته ميشود. امروزه برخي گروههاي
تحقيقاتي در حال بررسي اين زمينه هستند، ولي هنوز با روش بالا به پايين، استفاده
از سلولها بيش از مولکولهاست. اگرچه استفاده کاربردي از اين فناوري در آينده
دور امکانپذير است، اما انتظار ميرود اين پيشرفت بتواند راه را براي گسترش
پردازش محصولات غذايي مؤثرتر و ماندگارتر باز کند که در اين صورت
مواد خام کمتري مصرف شده و غذاهايي با کيفيت بالاتر به دست ميآيد
منبع:
مرکز مقالات
کشاورزی AKE( بزرگترین
وبلاگ کشاورزی ایران )