هدیه درخشان طبیعت در دل صدف
هدیه درخشان طبیعت در دل صدف   رای نخستین بار در ایران صدف مرواریدساز لب سیاه تکثیر شد مروارید طبیعی یکی از جواهرات بسیار مهم و قیمتی از دوران باستان به شمار می رود و به همین دلیل صید صدف به منظور استحصال مروارید از قرنها پیش در خلیج فارس رواج داشته است و از سودمندترین ثروت طبیعی خلیج فارس به شمار می رفته است.                       برای نخستین بار در ایران صدف مرواریدساز لب سیاه تکثیر شد مروارید طبیعی یکی از جواهرات بسیار مهم و قیمتی از دوران باستان به شمار می رود و به همین دلیل صید صدف به منظور استحصال مروارید از قرنها پیش در خلیج فارس رواج داشته است و از سودمندترین ثروت طبیعی خلیج فارس به شمار می رفته است.مروارید طبیعی در خلیج فارس تا قبل از دهه ۱۹۶۰ تامین کننده ۸۰ درصد مروارید طبیعی جهان بوده که در نوع خود از نظر کیفیت و شکل ، بالاترین شهرت را داشته است.یکی از ارزشمندترین صدف های منطقه خلیج فارس ، صدف لب سیاه است که به جهت برداشت های بی رویه در گذشته ، ذخایر آن بشدت کاهش یافته است.بر همین اساس اخیرا طی یک پروژه تحقیقاتی موسسه تحقیقات شیلات ایران اقدام به تکثیر صدف مرواریدی لب سیاه کرده است.. به گفته جهانگرد در سال ۱۳۷۶ بعد از بحرین ، بندرلنگه ایران مرکز دوم صادرات مروارید و پوسته صدف مرواریدساز در خلیج فارس بوده است طوری که میانگین قیمت صادرات در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری شمسی از بندرلنگه و جزیره کیش به حدود یک میلیون و ۵۰۰هزار روپیه می رسیده است ، که این ثروت خدادادی در استان هرمزگان (غرب) و در زیستگاه های متفاوت آن وجود دارد. ● صدف های مرواریدساز گونه های صدف مرواریدساز که در دنیا معروف هستند و در خلیج فارس پرورش می یابند ، عبارتند از : صدف مرواریدساز محار یا کلنگ یا محار صغیر ، صدف مرواریدساز محار ، صدف مرواریدساز زنی ، صدف مرواریدساز بالدار و صدف مرواریدساز محار کبیر یا لب سیاه.این صدف ها در غرب استان هرمزگان واقع در جزایر لاوان ، شتور، هندورابی ، کیش ، بندر نخیلو و بندر تبن (گاوبندی) و در شرق هرمزگان در جزایر لارک ، قشم ، هنگام و هرمز کمابیش وجود دارد. در استان بوشهر بنادر عسلویه (خلیج نایبند)، طاهری ، اختر، تمبک و بندر کنگان در گذشته دور دارای زیستگاه های متعدد از صدف های مرواریدساز بوده که متاسفانه به دلایل متعدد از بین رفته است.زیستگاه این صدف ها در اعماق ۵ تا ۱۵ متری آبهای اطراف لاوان ، هندورابی و شتور و بندر نخیلو است اما گزارش های موجود نشان می دهد که این صدف ها در عمق های ۸۰ - ۸۵ متری نیز می توانند زندگی کنند و با شرایط مختلف محیطی خود را سازش بدهند. ● صدف لب سیاه صدف های مرواریدساز لب سیاه بسترهای صخره ای و سنگی را ترجیح می دهند. باد ، امواج و حرکت آب مواد دفعی را جابه جا می کند و مواد غذایی جدید را در دسترس صدف ها قرار می دهد. سیلت ، جریان های دریایی ، نور، درجه حرارت ، شوری ، اکسیژن محلول ، PH ، مواد غذایی و تولیدات اولیه ، نقش قاطعی در تخم ریزی ، نشست صدفچه ها و رشد آنها، در بسترهای طبیعی و هم در مزارع پرورشی دارند. قیمت هر تن پوسته صدف در حدود ۸هزار دلار است (Sims,۱۹۹۲) و به دلیل وزن قابل توجه عضله ، این صدف از لحاظ خوراکی نیز مورد توجه است.صدف لب سیاه در پلی نزیای فرانسه ، جزایر هاوایی ، خلیج فارس ، دریای سرخ ، سودان ، گینه نو ، استرالیا ، اندونزی ، آلمان ، جنوب غربی اقیانوس هند ، ژاپن و اقیانوس آرام پراکنده شده است.برداشت بی رویه از ذخایر طبیعی در گذشته سبب کاهش شدید ذخایر صدف های مرواریدساز لب سیاه در خلیج فارس شده است.دستیابی به تکنیک تکثیر و پرورش آن در حد صدفچه های ۲ سانتی متری به عنوان بهترین راه برای بازسازی ذخایر طبیعی این گونه صدف است. ● صدفی با ساختمان سه لایه ساختمان صدف های لب سیاه از سه لایه تشکیل شده است. لایه ضریع که خارجی ترین لایه صدف که لایه نازک و رنگین و شاخی (Horny) است. این لایه در صدف لب سیاه تیره رنگ است که به آن کوتیکول یا پوستک می گویند. لایه منشوری که در وسط قرار گرفته و جنس آن از کربنات کلسیم متبلور است و لایه داخلی یا ناکر یا لایه مرواریدساز که از ورقه های نازک به وجود آمده و جنس آن از ترکیبات آهکی (آراگونیت ، کربنات کلسیم) و یک ماده آلی به نام کونکیولین است که جلای داخلی صدف را باعث می شود. حد واسط بین پوسته صدف و امعاء و احشای داخلی روپوش یا مانتو قرار دارد. ● تولد مروارید ورود یک جسم خارجی که می تواند از جنس مواد معدنی ، آلی و یا موجود زنده انگل باشد به قسمت حد واسط بین لایه داخلی صدف و روپوش آن باعث تحریک یاخته های ترشح کننده مروارید شده (اپی تلیوم ترشحی مانتل) و موجب تشکیل کیسه مرواریدساز به دور این جسم می شود. تشکیل کیسه مروارید به عنوان وسیله دفاعی صدف در مقابل جسم خارجی ، عامل اصلی ساخته شدن مروارید است. ▪ مروارید سیاه ارزشمند مروارید سیاه از صدف مرواریدساز لب سیاه که در آبهای پلی نزیای فرانسه وجود دارد به دست می آید. مروارید سیاه بشدت کم است و فقط یکی از صدف ها از حدود۱۰هزار صدف خوراکی شامل مروارید است.مروارید سیاه در دهه ۱۹۰۰ تقریبا رو به نابودی رفت که این صدف ها متقاضی زیادی هم داشت بویژه مادر صدف ها که به خاطر پوسته زیبایشان با تقاضای فراوانی روبه رو بودند.خوشبختانه صدف لب سیاه نجات یافت و هم اکنون در مزارع دریایی از صدف های مزرعه در صخره های مرجانی در پلی نزیا مروارید سیاه به دست می آید.مرواریدهای سیاه پرورشی ، دارای قطری حدود ۸ تا ۲۵ میلی متر هستند که ۲۵میلی متری آن بزرگترین اندازه اش است که تاکنون پیدا شده است. مروارید سیاه با قطر ۱۲ اینچ یا بزرگتر بندرت یافت می شود. پس از این که کیسه مرواریدساز جسم خارجی را کاملا احاطه کرد سلول های جداره آن شروع به ترشح ترکیبات آهکی و ماده آلی می نماید و بدین ترتیب لایه های متناوب معدنی و آلی به نام مروارید اطراف جسم تشکیل می شود. ● تکثیر و پرورش صدف قبل از هر چیز، انتخاب مکان پرورشی مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. ملاحظات اقتصادی ، اجتماعی ، فناوری و اکولوژی نقش خیلی مهمی دارند. ارزیابی دقیق زیستگاه درخصوص ارگانیسم ها، جریانات دریایی ، امواج ، مواد غذایی ، رسوب و گل و لای به منظور دستیابی به سطح عالی رشد و تولید مروارید پرورشی با کیفیت بالا از اهمیت بالایی برخوردار است.خلیج هایی که در پناه قرار دارند، مناسب ترین مکان برای پرورش مروارید است که از جریان های دریایی متلاطم در امان هستند و از سازه های پرورش مانند «Raft»ها و قفسها محافظت می کنند. ▪ تکثیر در ایران تکثیر صدف مرواریدساز لب سیاه برای اولین بار در ایران توسط موسسه تحقیقات شیلات ایران انجام گرفت. هدف از اجرای این پروژه دسترسی به تکنیک تکثیر صدف لب سیاه و احیائ و بازسازی ذخایر این موجود دریایی در خلیج فارس و در نهایت ایجاد اشتغال در منطقه است که با موفقیت انجام شد. اجرای این پروژه و تولید و پرورش آن می تواند در نوار ساحلی اشتغالزایی کرده و کارگاه های تولید و پرورش صدف و تولید مروارید پرورشی متعددی را دایر کند. از پوسته ، گوشت و مروارید صدف لب سیاه در صنایع منبت کاری ، دکمه سازی ، تزئینات ، داروسازی ، خوراک دام و طیور و همچنین مصارف انسانی استفاده می شود. کشور سودان از طریق فروش پوسته این صدف ، درآمد ارزی فراوانی نصیب خود می کند. ارزش یک کیلو پوسته این صدف ۸ دلار امریکا است. همچنین یک رشته گردنبند مروارید ۲۵عددی با قطر ۱۴میلی متر تولیدی این صدف ، ارزشی برابر با یک میلیون دلار دارد.      منبع:     www.ake.blogfa.com     منبع:     www.ake.blogfa.com     منبع:     www.ake.blogfa.com