شناسايى مارها
الف) مارهاى غير سمى يا آگليفا
توجه به شكل، وضع قرار گرفتن و تعداد پولكهاى بدن مار، تشخيص را تا حدى آسان ميكند. مارهاى غيرسمى داراى دندانهائى ساده هستند كه راهى به غده سمى ندارند. شكل پولكهاي ناحيه سر با شكل پولكهاى ناحيه بدن كاملا متفاوت است. به عبارت ديگر پولكهاى ناحيه سر و تنه، مشخص و قرينههستند. در بعضى پولكهاى ناحيه پشتى صاف است و برعكس در بعضى پولكهاي ناحيه پشتى تيغدار است، يعنى در وسط اين پولكها خطى برجسته مشاهده ميشود. پولكهاى سطح شكمى صاف و بزرگتر از پولكهاى ناحيه پشتى است. مردمك چشم اغلب گرد و دم مار معمولا گرد و دراز است. پولكهاى زير ناحيه دم در يك رديف قرار دارد و پولك آنال يا مخرج ممكن است يك عدد ويا دو عدد باشد. بطور كلى طرز قرار گرفتن اين پولكها و شمارش آنها در تشخيص مارها حائز اهميت است. مارهاى غير سمى اصولا در حركت خيلى سريع و چابك هستند.
ب) مارهاى نيمه سمى يا اوپيستو گليفا
اين مارها كم و بيش شبيه مارهاى غير سمى هستند يكى از وجوه تمايز آنها داشتن فنگ Fang يا نيش دندان خلفى شياردار است. فنگ كه از ساير داندانها بزرگترو داراى كانال باز يا شيار است در قسمت عقب دهان، در فك بالايىقرار دارد و به غده سمى متصل است. از نظر ظاهرى مردمك چشم اين مارها عمودي يا گرد است. تيرمار كه يكى از اين مارها محسوب ميشود با داشتن چهار خط سفيد رنگ كه در سرتاسر بدنش امتداد دارد مشخص ميشود.
ج) مارهاى سمى
تمام انواع اين مارها داراى فنگ يا نيش دندان لوله اىشكل يا توخالى هستند كه در قسمت قدامي دهان و در فك بالايى قرار دارد و به غده سمى متصل است. سر اين مارها غالبا مثلثى شكل و ناحيه گردن كاملا مشخص است. اكثرا دمشان كوتاه و در حركت كمى تنبل هستند. در بعضى از انواع اين مارها حفره اى بين چشم يا بينى وجود دارد كه به سادگى قابل تشخيص است. اكثرا پولكهاي ناحيه سرشان ريز و قرينه نمى باشند. در برخى ديگر پولكهاي ناحيه سر قرينه هستند مانند كفچه مار كه هنگام خشم چنبره زده و يك مرتبه به طرف دشمن حمله ميكند. در اين حال ناحيه گردن متسع ميشود و به اين ترتيب سطح بزرگى ايجاد ميكند. اين سطح بنام كفچه ناميده ميشود.
در ايران چهار گروه مار سمى بشرح زير وجود داردكه ممكن است گزش آنها عوارض نامطلوبى ببار بياورد:
1) گروه افعيها يا ويپريدهViperidae با 10 گونه خطرناك.
2) گروه مارهاى كبرا يا الاپيده Elapidae با 2 گونه خطرناك.
3) گروه مارهاي دريايى يا هيدروفيده Hydrophidae با 5 گونه سمى.
4) گروه ماهاى نيمه سمى يا اوپيستوگليفا Opisthoglypha با8 گونه نيمه سمى.
مارهای ایران : تالیف دکتر محمود لطیفی
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com