خانواده Urticaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند
از:
نام فارسي: گزنه ( گزنه كبير, گزنه دو پايه)
نام علمي Urtica dioica
فرانسه: ortie mechante, Grande ortie, ortie dioique
انگليسي:Lavge - Nettle, Common- Nettle , Greet- Nettle
آلماني: Grosse- Nessel, Brennessel, Grosse- Brennessel
ايتاليائي: Orticone, O. Uivace, ortice- maschia, Ortica
عربي: قريص (Quarrys)
مشخصات گياهشناسي:
گزنه كبير گياهي است علفي, چند ساله, ساقه آن 4
گوشه و راست به ارتفاع 5/0 يا بك متر و حتي بيشتر و پوشيده از تار و پرزهاي چسبناك
و ساختمان آن به شدت ليفي ميباشد. برگهاي آن متقابل بيضي بزرگ و نوك تيز, دندانهدار
و منتهي به 12 ستيپول و رگبرگها خيلي مشخص از مشخصات پايه ماده آن اين است كه گل
آذين خوشه آن پس از آنكه گلها آميزش يافت و تشكيل ميوه آغاز گرديد. از حالت
ايستاده به وضع خميده در ميآيد. گزنه اعضاي پوشيده از تارهاي مخروطي شكل و گزنده
دارد و چون پس از لمس كردن محتويات سوز آور غده زير آن در پوست بدن وارد ميگردد.
ايجاد سوزش و ناراحتي ميكند. گزنه كبير خزنده است و در فواصل مختلف ريشكهاي تازه
از آن روييده و منشاء ساقه هوايي و گياه جديدي ميشود به همين دليل اين گياه به
سرعت گسترش مييابد. تخم آن نرم براق و كمي پهن و تيره رنگ است.
قسمت مورد استفاده:
سر شاخههاي گياه( بيشر برگهاي تازه) و ريشه و
شيره حاصل از دانه آن نيز كم و بيش به مصرف درماني ميرسد.
خواص درماني
اين گياه در تقويت اعمال هضم, ازدياد ادرار, رفع
نزله, بند آوردن خون, علاج بيماري قند و احتمالاً ازدياد ترشح شير و باز كردن
قاعدگي اثر مفيد است.گزنه داراي اثر قاطع در رفع بيماريهاي پوست است. دانه گزنه
داراي اثر مسهل و قاعده آور و ضد كرم است. با مصرف گزنه, تعداد گلبولهاي قرمز خون
نيز افزايش مييابد كه خود در درمان بعضي از بيماريهاي خوني حائز اهميت است.
جوشانده گزنه در رفع ناراحتي÷اي پوستي مخصوصاُ اگزماهاي مزمن و گزماهاي ناشي از Impetiyo و داء الصدف و
نظاير آنها اثر معالج ظاهر ميكند.گزنه به نحو غير قابل ترديد اثر بند آورنده خون
دارد. به طوري كه بررسيهاي متعدد در اين زمينه نشان داده است كه گزنه در رفع اخلاط
خوني, خون آمدن از بيني, خونروي در فواصل قاعدگي, استفراق خوني و خونرويهاي مختلف
اثر درخشان دارد و در استعمال خارج برگ له شده گزنه در مقدار كمي نمك و يا جوشانده
آن, اثر قاطع در رفع زخمهاي غانقرايائي و اولسرهاي چركين دارد. شيره تازه يا
جوشانده گياه اگر غرغره شود. ورم لوزه, آفت و التهاب لثه دندان را از بين ميبرد.
از قديم الايام با گزنه تازه ضربههاي ملايم روي قسمتي از پوست بدن ( به منظور
تجمع خون در آن قسمت) وارد ميآورند تا با اين عمل, خون از قسمتهائي از بدن كه
موجبات ناراحتيهاي را فراهم آورد, دور گردد و به اين قمست متوجه شود.از گزنه در
رفع بيحسي اعضاي بدن, بي اختياري اعضاء كه بر اثر سكتههاي ناقص بيش ميآيد.
رماتيسم مزمن قطع شدن حالت قاعدگي و غيره استفاده به عمل ميآوردهاند. در كليه
حالات مذكور با اثر دادن شاخه برگدار گزنه و يا فرآوردههاي آن بر روي پوست بدن
اثر درماني ظاهر ميشود. جوشانده گياه و خيسانده آن در الكل به صورت لوسيون به
تنها در رشد موي سر اثر ميكند بلكه مانع ريزش مو ميشود بعلاوه شوره سر را از بين
ميبرد. گزنه مدر و معرق نيز ميباشد و براي نرم كردن ورمهاي سخت در استعمال خارجي
به كار ميرود. نيروي جنسي را زياد ميكند. سينه, ريه و معده را از افلاط پاك ميكند.
دهانه رحم و گرفتگيهاي كبد را باز ميكند در علاج بيماريهاي قند موثر است. شيره
گياه و جوشانده گياه مقدار قند در ادرار بيماران قند را كاهش ميدهد. در ضمن براي
رفع پيچيدگيهاي عصب نيز مفيد است.
صور داروئي:
دم كرده و يا جوشانده 30 تا 60 در هزار برگ گزنه
به مقدار 3 فنجان در روز قبل يا بعد از هر غذا شيره تازه گياه به مقدار 60 تا 125
گرم در روز قبل از غذا ( به اين شيره بايد كمي آب افزود تا رقيق شود) شريت گزنه كه
با افزايش 30 تا 60 گرم آن در كمي آب قند حاصل ميشود. جوشانده 30 تا 40 در هزار
گزنه در آب به عنوان مدر و تصفيه كننده خون براي مصرف در 2 روز بيش هر دو غذا و
همچنين از عصاره و تنتور آن هم مصرف ميشود.
نقاط پراكنش:
اين گياه به صورت پراكنده در نقاط مرطوب حاشيه
چشمههاي دائمي و بعضاً فصلي در نقاط كوهستاني استان به صورت خيلي محدود رويش
دارد.
تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز
تحقیقات کشاورزی و
منابع طبیعی استان مرکزی
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )
خانواده : Valerianaceae
گياهان دارويی اين تيره در استان مرکزی عبارتند
از:
نام فارسی: سنبل الطيب کوهستانی
نام علمی: Valeriana sisymbriifolia
مشخصات گياهشناسی
سنبل الطيب کوهستانی به صورت خودرو در بعضي از
مناطق كوهستاني استان ميرويد. سنبل الطيب گياهي پايا, فاقد كرك با ريشهاي ضخيم
در ناحيه يقه فلسدار و در بن شامل فيبرهاي استوانهاي گوشتي است. ساقه گياه بلند
به ارتفاع 80-30 سانتيمتر, ساده, ايستاده, توخالي و كم و بيش ضخيم است برگها,
تماماً داراي تقسيمات شانهاي عميق, تخم مرغي, مدور و تقريباً دمبرگدار است. گلها,
به رنگ صورتي, مجتمع, پرگل و فشرده, ساده يا كمي منشعب و تقريباً پانيكولي. براكته
خطي و مژكدار است. جام آن داراي لولهاي 5/1 برابر بلندتر از پهنك آن ميباشد.
موسم گل ارديبهشت ماه عنوان شده است اين گونه در نقاط كوهستاني شازند به ويژه در
ارتفاعات راستبند و منطقه چپقلي پراكنش دارد.
خواص دارويی :
از اسانس گياه سنبل الطيب در صنايع مختلفي دارويي,
غذايي و بهداشتي استفاده ميكنند (Drobot
1958
و Rusiecki
1937). ريشه گياه از دوران قديم مصرف دارويي داشته است و جهت بيماريهاي
عصبي, اضطراب و رفع خستگي استفاده ميشود. همچنين اثرات ضد باكتريايي تركيباتي
ريشه نيز مورد تاييد محققان قرار گرفته است.
رويشگاه:
اين گياه در ارتفاعات کوه چپقلی و راستبند
پراکنش دارد.
تدوین:حمیدرضا میرداودی -عضو هیئت علمی مرکز
تحقیقات کشاورزی و
منابع طبیعی استان مرکزی
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )