نماتود ها ( Nematodes )
Nema= نخ ، ریسمان و
todes= شبیه مانند
نماتودها به گروهی از جانوران پرسلولی
و کرمی شکل گفته می شود که دارای بدنی صاف، بدون بند( Nonsegmented) و بدون پا هستند که در یک
انتهای بدن سر و در یک انتهای دیگر دم (Tail) قرار دارد
به نماتودها کرمهای نخی شکل (Threadworm) ، کرمهای زالو مانند (eelworm) و کرمهای گرد (Round worm ) نیز گفته می شود.
شکل و بدن نماتود:
نماتودها کرمی شکل اند ولی ماده برخی
از آنها گرد و متورم است مانند مادهMelidogyne (گلابی
شکل) و نماتود Heterodera
(لیموئی شکل)
نماتودهای انگل گیاهی موجوداتی ریز بوده که 300-1000 میکرون و
حداکثر تا 4 میلیمتر طول و 15-35 میکرون قطر دارند.
نماتودهای انگل گیاهی دارای یک استایلت یا نیش( Stylet) هستند که در نماتودهای
ساپروفیت وجود ندارد.
سیکل زندگی نماتود:
نماتودها موجوداتی دو جنسی و دارای
افراد نر و ماده هستند ولی بکرزائی و هرمافرودیسم نیز در آنها
شناخته شده است.
دوره زندگی نماتود ها شامل یک مرحله
تخم( Egg) ، چهار مرحله جوانی ( Juvenile) و یک مرحله بلوغ ( Adult) است.
هر نماتود درطول زندگی خود چهار مرحله
پوست اندازی(Molting) دارد
و معمولا اولین جلد در تخم انجام می شود و نماتود بصورت لارو سن دوم از تخم خارج می شود.
نماتودها بصورت لاروهای غیر فعال
وتخمهای به خواب رفته در خاک و بقایای گیاهی زمستان گذرانی می کند.
انتشار: به دو صورت فعال و غیرفعال
فعال: توسط نیروی خود نماتود انجام می شود و کل مسآفت طی شده از یک متر تجاوز نمی کند.
غیرفعال: توسط وسایل کشاورزی، آبیاری، سیل، آب زهکش،پای
حیوانات و طوفان خاک، نشاء آلوده و بقایای گیاهی و محصولات کشاورزی
اکولوژی :
بیشترین جمعیت نماتودها در عمق
15 تا 30 سانتی متری خاک وجود دارد.
نماتودهای انگل گیاهی اغلب ریشه و سایر اندامهای زیر زمینی گیاه را مورد حمله قرار می دهد ولی برخی مانند
نماتود ساقه یونجه و پیاز و نماتود گال دانه گندم به قسمت های
هوایی گیاه حمله می کنند.
انواع زندگی در نماتودهای
پارازیت گیاهی:
آزاد زی : بطور آزاد در خاک، سطح ریشه یا ساقه های زیر زمینی
پارازیت خارجی( Ectoparasite): در بیرون بآفت گیاه قرار دارند و با
استایلت خود مواد غذایی را از بآفت جذب می کنند.
پارازیت داخلی( Endoparasite): وارد بآفت گیاه شده و ممکن است تا ناحیه
استوانه مرکزی پیشروی کند مانند:Melidogyne.
نماتود های پارازیت خارجی و پارازیت
داخلی می توانند بصورت مهاجر و ساکن باشند:
نماتود مهاجر: بطور آزاد در خاک زندگی می کنند و از گیاهان بدون اینکه به آنها بچسبند تغذیه می کنند
یا اینکه وارد گیاه شده و در داخل گیاه به اطراف حرکت می کنند.
نماتود ساکن: وارد ریشه شده و در داخل
گیاه به اطراف حرکت نمی کنند.
علائم بیماریهای ناشی از نماتودها:
در اندامهای زیر زمینی:
گال یا غده ریشه ای، زخم ریشه ای،
ریشه افشان و پوسیدگی ریشه
در اندامهای هوایی:
علائمی مشابه کمبود عناصر غذایی
کوتولگی ، کم رشدی ویا ضعف عمومی
گال یا غده های هوایی روی برگ، ساقه
ودرون بذر( نماتود گال دانه گندم)
زردی شاخ و برگ وپژمردگی
پیچیدگی و تورم ساقه و برگ مانند نماتود ساقه یونجه
طبقه بندی نماتود:
حدود 15000 گونه نماتود شناخته شده که
فقط 10% آنها انگل گیاهان می باشند.
نماتودهای انگل گیاهی اکثرا در راسته Tylenchidaقرار دارند ولی برخی در راسته Dorylaimida جای دارند
مدیریت مبارزه با بیماری:
1- عملیات زراعی : تناوب زراعی، آیش و شخم، استفاده از
محصولات پوششی
2- استفاده از واریته های مقاوم
3- ضد عفونی خاک با: گرمادهی،آفتابدهی، استفاده از گازهای
تدخینی و مواد شیمیایی مانند متیل بروماید ، متام سدیم، کلروپکرین و متیل
ایزوتیوسیانات
4- نماتود کشها: آلدیکارپ، اکسامیل و
فنامیفوس
5- کنترل بیولوژیک با قارچها و
باکتریهای آنتاگونیست
باکتری Pasteuria penetrans
پارازیت اجباری برخی نماتود ها
قارچ Dactylella oviparasitica
پارازیت تخم نماتود
قارچ های میکوریزا
منبع: مرکز مقالات کشاورزی