سس و مبارزه با آن در مزارع و باغ ها
مشخصات گیاهشناسی :
تیره سس (Cuscutaceae )
گیاهانی انگلی . یك ساله و یا چند ساله. غالبا بالا رونده و پیچان . معمولا بدون كلروفیل. ساقه ها توسط اندام های مكنده به میزبان چسبیده . بدون برگ به نظر میرسد. برگ ها به فلس های كوچك تقلیل یافته (تبدیل شده). گل ها نر ماده . منظم . كم و بیش گوشتی . معمولا دسته ای در گل آذین سر سان (بعضی اوقات چتری یا سنبله مانند). محوری و بدون گرزن مانند . كاسه و جام گل در قاعده لوله ای . مهمولا 5-4 لوبه . سفید . قرمز . گاهی زرد . پرچم ها 4-5 تایی . مساوی تعداد لوب های جام گل . روی گلبرگی متناوب با لوب های جام گل . فلس های گلبرگ نما بر روی لوله جام گل زیر هر پرچم رشد می كنند (دیده می شود) . تخمدان زبرین (فوقانی). دو خانه ای. هر خانه دارای دو تخمدان واژگون . خامه دوتایی یا به هم پیوسته . منفرد انتهایی . میوه كپسول .شكوفای سر پوشی (مجری) یا منظم . 1- 4 دانه ای . جنین فاقد لپه .
از این تیره جنس ()یا سس با حدود 22 گونه در ایران وجود دارد . همگی پارازیت هستند و بر روی گیاهان مختلف زراعی مثل یونجه . ریحان . سماق . اسپرس . داوودی. اسكنبیل . كلاه میر حسن . و خار شتر دیده می شود .
دوستان عزیز توجه فرمائید كه موضوع مورد نظرما بیشتر بر روی سس یونجه زار ها و باغ ها خواهد بود .
مشخصات كلی سس:
سس گیاهی است یك ساله و انگلی با نام علمی (Cuscuta )از خانواده ( Cuscutaceae )كه بعضی ها از آن به عنوان تنها عضو انگلی خانواده(Convolvulacrae )(پیچك) یاد می كنند .
سس یونجه :
رنگ رشته های این سس نارنجی مایل به زرد است.مهم ترین میزبان آن یونجه است . سس نه تنها طعم یونجه را به عنوان علوفه نامطلوب می سازد بلكه آن را تا حدی نیز سمی می نماید. در صورت كنترل ننمودن آن محصولاز نظر كمی و كیفی كاهش یافته و عمر مزرعه كوتاه می شود . میزبان های دیگر این سس عبارتند از : چغندرقند. بعضی از سبزی های جالیز . شبدر قرمز . نخود سفید.
سسی كه معمولا به علف های هرز كنار مزارع و جاده ها . به خصوص خارشتر میزند . از این نوع سس است.
سس درختی :
این سس شاید یكی از قوی ترین علف های هرز موجود در جهان باشد كه ضخامت رشته های سبز رنگ و یا قرمز آن به 3 میلی متر می رسد . میزبان های این انگل را انواع درختان و درختچه ها تشكیل می دهندكه مهمترین آنها در ایران عبارتند از : مو . انار. مركبات . زیتون . انواع درختان میوه . رز و سبزی ها نیز از دیگر میزبان های سس درختی به شمار می آیند .سس درختی در صورت كنترل ننمودن آن می تواند شاخه ها و یا درخت را كاملاخشك نماید.
كنترل سس
1- توصیه های عمومی :
- استفاده ار بذر سس گیری شده هنگام كاشت محصول
- در صورت استفاده ار كود حیوانی باید حتما از نوع پوسیده آن استفاده شود تا اگر به بذر سس آلوده باشد از میان برود .
- علف های هرز واسطه مناسبی برای اتصال سس به محصول می باشند لذا كنترل علف های هرز و باغ یكی از بهترین راه های مبارزه با سس می باشد .
- از تعلیف دام در محل های آلوده به سس بذر نشته خودداری شود زیرا این بذر ها می توانند توسط فضولات دام به مناطق دیگری انتقال یابند .
- سس را قبل از به بذر نشستن به هر طرق ممكن نابود نمایید:مكانیكی.شیمیایی. سوزانیدن و غیره . زیرا همین بذرها خاك را برای سال آینده آلوده می سازند .
- هر قطعه از رشته های سس در طول فصل بهار و تابستان به تنهایی می تواند رشد كرده و آلودگی ایجاد نماید.لذا به هنگام مبارزه مكانیكی كلیه سس های كنده شده باید در جایی به دور از محصول جمع آوری و روی آن نیز خاك ریخته شود . یا بهتر این كه سوزانیده شوند تا بذرهای موجود نیز از میان بروند.
- ایجاد تناوب زراعیدر زمین های آلوده به سس با كاشت محصولات مقاوم مانند: گندم . جو . ذرت و یا سویا .
- شخم عمیق بذر های جدبد سس را به عمق خاك می برد و از جوانه زدن آنها جلوگیری به عمل می آورد.زمین های كه به این منظور شخم زده می شوندباید تا چندین سال بعد شخم عمیق زده نشوند تا از بالا آمدن بذور دفن شده جلوگیری به عمل آید . البته این عمل باعث می شود تعدادی از بذرهای دفن شده در عمق خاك نیز به سطح آورده شوند برای مبارزه با این بذور تیلر و یا شخم كم عمق در بهار جوانه های سس را نابود می سازد .
- كنترل سس های حواشی مزرعه با روش های توصیه شده (مكانیكی . شیمیایی . سوزانیدن و غیره) برای پیشگیری از انتقال بذر آن از طرق كانال های آبیاری . حیوانات و غیره .
تاخیر در آبیاری محصول تا حد زیادی كه به آن آسیبی وارد نشود و در نتیجه خشك نگه داشتن خاك تا عمق 2 سانتی متر مانع از جوانه زدن بذر سس می شود.
2- مبارزه با سس در مزارع و یونجه:
- استفاده از بدر سس گرفته شده هنگام كاشت .
- كاشت یونجه در اواخر تابستان یا در پاییز به جای بهار آلودگی اولیه سس را با رسیدن فصل سرما از میان می برد.
- كاشت با تراكم بالا ایجاد سایه نمی نماید و از جوانه زدن سس جلوگیری به عمل می آورد .
- در مناطقی كه یونجه باید در بهار كاشته شود می توان از 15-12كیلو گرم در هكتار علف كش دكتال (كلرتال دیمیتل75درصد پودر)قبل از سبز شدن یونجه و علف های هرز از جمله سس استفاده نمود . در یونجه چند ساله (از سال دوم به بعد)دكتال را می توان در اواخر زمستان اندكی قبل از رویش بهاره یونجه سمپاشی نمود . هنگام مصرف این علف كش زمین باید از رطوبت كافی برای تاثیر بیشتر سم برخوردار باشد . بنابراین در صورت خشك بودن زمین یك نوبت آبیاری مزرعه توصیه می شود .
- در صورتی كه پیشگیری های فوق انجام نشد و یا به عللی موثر واقع نشد و مزرعه باز هم به سس آلوده گردید لكه های آلوده به سس را می توان به روش های زیر از میان برد : پاشیدن محلول1% پاراكوت(یا3لیتر در هكتار)در منطقه آلوده به سس . سوزانیدن منطقه آلوده توسط شعله افكن و یا وسایل مشابه . پاكسازی مكانیكی منطقه از سس و بیرون بردن انگل به خارج از مزرعه .
- در صورتی كه منطقه وسیعب از مزرعه به سس آلوده باشد می توان توسط علفكش رانداپ(گلیفوزیت41درصد ای سی) به میزان 730-360سی سی در هكتر زمانی كه یونجه ارتفاع 25- 20 سانتی متر داشته باشد سمپاشی نمود . این سمپاشی باید یك با پس از ده روز تكرار شود .
در یونجه سال اول سمپاشی باید در زمان 8 برگی یونجه انجام پذیرد .
- در زمان آلوده بودن یونجه به سس برداشت محصول باید قبل از به بذر رفتن سس صورت پذیرد تا از انتشار بذر ممانعت شود.
- از سال دوم به بعد تاخیر در برداشت یونجه با سایه انداختن روی زمین مانع جوانه زنی بذر سس می شود
3- مبارزه با سس درختی در باغ ها :
معمولا باغ هایی به سس آلوده اند كه از نظر مدیریت علف های هرز ضعیف هستند . بنابراین بهترین اقدام برای آلوده نشدن باغ ها به سس مبارزه كلی با علف های هرز آن می باشد . زیرا علف های هرز به خصوص بعد از بلند شدن واسطه مناسبی برای رسانیدن سس به سبزینه درختان هستند.
بریدن پا جوش درختان و حتی الامكان شاخه های نزدیك به زمین امكان آلوده گی به سس را به حداقل می رساند .
برای مبارزه با علف های هرز در باغ ها (به خصوص انار)می توان در اوایل رشد سس و غلف های هرز توسط محلول1% پاراكوت (یا 3لیتر در هكتار)سمپاشی نمود . ممكن است عملیات سمپاشی یك یا دو بار دیگر در طول فصل رویش نیاز باشد كه باید انجام شود . توجه داشته باشید كه علف كش پاراكوت در اثر برخورد با هرگونه سبزینه گیاهی آن را خشك می كند بنابراین هنگام سمپاشی سم نباید به سبزینه درخت اصابت نماید.
در باغ های انگور به خصوص انگور خوابیده توصیه می شود قبل از شروع رشد بهاری سطح باغ توسط 15-12 كیلو گرم دكتال سمپاشی شود و اگر زمین مرطوب نباشد یك نوبت آبیاری پس از سمپاشی انجام شود . استفاده از دكتال در باغ های انار و سایر باغ های آلوده به سس در صورت مقرون به صرفه بودن توصیه می شود .
مبارزه مكانیكی با علف های هرز و استفاده از انواع ابزار و تیلر به تعداد دفعات مورد نیاز نیز در كنترل سس و علف های هرز موثر می باشد .
بعضی از باغداران سس درختان را با دست سس گیری كرده آنهارا در مكانی خارج از باغ می سوزانند . این كار در كاهش و جلوگیری از گسترش آن موثر است ولی درختان را كاملا از سس پاك نمیسازند و به این ترتیب مقداری سس روی درخت باقی می ماند كه به بذر می نشیند و باغ را برای سال آینده آلوده می سازد .
یكی دیگر از راه های مبارزه با سس و علف های هرز در باغ ها به خصوص باغ های انار . چرانیدن گوسفند است . به این صورت كه در اوایل رشد علف های هرز و سس یك یا دو بار گوسفند را در باغ می اندازند . تجربه نشان داده است كه این روش بسیار موفق و موثر است .
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com