راهنماي انتخآب مواد خوراكي جهت جيره نويسي
راهنماي انتخآب مواد خوراكي جهت جيره نويسي   1-ذرت : اين ماده با حدود3300 انرژي و 8/8 % پروتئين خام عمده ترين غله موجود در جيره هاي طيور ميباشد . اسيدآمينه ميتونين در ذرت بالا مي باشد وميزان ليزين آن كم است . بهمين دليل در اغلب موارد هنگام استفاده از اين ماده ليزين به جيره افزوده مي گردد. ذرت حاوي رنگدانه گزانتوفيل است كه وجود آن براي زردي رنگ پا ، پوست ، نوك مرغها و زرده تخم مرغ لازم مي باشد.اين ماده درمواردي كه نيازبه پلت كردن دان باشد براحتي پلت نمي شودو براي اينكار بايد از پلت چسبان استفاده كرد تا دان خميري نشود.مايكوتوكسين هاازمشكلات عمده غلات بخصوص ذرت مي باشدكه اگرميزان آنها بحدي برسد،چون سمي است باعث مسموميت مي شود. رطوبت بالا (بالاتراز 14 %) به همراه حرارت (بالاتراز25 درجه سانتي گراد)به رشد اين قارچهاي سمي كمك مي كند. زيرا لنيون مايكوتوكسين ديگري است كه درجيره به ويتامين D3 چسبيده و باعث خارج شدن ويتامينD3 از بدن مي گردد كه نهايتاً منجر به بروز مشكلات اسكلتي و پوسته تخم مرغ مي شود . در چنين مواقعي بايد توجه داشته باشيم اگر شرايط كشت ، داشت و يا برداشت بدليل تغييرات آب و هوا از جمله تغيير دما يا باران شديد و … تغيير كند انرژي ذرت نيز تغيير مي كندكه با لمس كردن قابل تشخيص است در اينگونه مواد ميزان تغييرپروتئين اندك بوده واسيدآمينه ها نيز تقريباً ثابت مي مانند.قبل از برداشت اگرذرت درشرايط گرما قراربگيرد چروكيده وكم وزن مي شودوانرژي آن بشدت پايين خواهد بود . ذرت تازه رطوبت بالايي داردورطوبت بالا باعث خوشخوراكي آن مي گرددوطيور براحتي آنرا مي خورند . اگر بهردليلي بخواهيم از ذرت تازه استفاده كنيم بايد مواد مغذي آنرا براي ميزان رطوبت تصحيح كرد و بعد در جيره نويسي شركت داد .   2- گندم : گندم يكي ديگر از غلات است كه تقريباً3100 انرژي و 12% پروتئين دارد . براي تقسيم بندي از نوع واريته(زمستانه و بهاره )،رنگ پوشش(قرمز و سفيد)وميزان سختي (نرم و سخت )استفاده مي كنند . درگندمهاي سخت پروتئين بيشتري بهمراه نشاسته وجود دارد واصولاً ارزش غذايي گندم به نرمي وسختي آن بستگي دارد . با وجودي كه گندم حاوي پروتئين بيشتري نسبت به ذرت مي باشد و انرژي آن هم اندكي از ذرت كمتر است اما استفاده بيش از 30 % آن بدون آنزيم مناسب در جيره مشكلاتي را براي پرندگان جوان بوجود مي آورد . ناگفته نماند كه ميزان پروتئين خام در گندم با توجه به نوع رقم آن متفاوت مي باشد و اين دامنه تغييرات مي تواند از تقريباً 5/9 درصد الي 15 درصد باشد . آرابينوگزيلان ها اصلي ترين تركيبات پنتوزي مي باشندكه چندين برابر وزن خود آب جذب مي كنند. پنتوزانها بطور كلي باعث تغيير ويسكوزيته (چسبندگي ) مواد هضمي مي شوند و در نتيجه موجب كاهش هضم مواد خوراكي و افزايش رطوبت بستر مي شوند . گندمهاي آسيآب شده بصورت خيلي نرم باعث چسبندگي نوك جوجه هاي جوان مي شود . پروتئين هاي گندم خاصيت چسبندگي دارند و بنابراين به نوك پرنده مي چسبند.چسبندگي شديد نوك سبب كاهش مصرف خوراك ، افزايش مقدار خوراك در آبخوريهاي قيفي و فراهم شدن محيط مناسب در دهان براي رشد باكتريها و قارچها مي شود كه اين مشكل با آسيآب كردن درشت دانه هاي گندم بر طرف مي شود . بطوركلي گندم به جيره جوجه هاي10-7 روزگي بعلت نوع پروتئينهاي موجود در آن كه ايجاد چسبندگي در نوك و مقعد مي كند توصيه نمي شود و همانطور كه اشاره شد آسيآب چكشي بدليل ذرات ريزتري كه ايجاد مي كند بيشتر مشكل ساز است.با مصرف گندم ميزان مصرف آب زياد شده وبستر خيس مي گردد.كه نهايتاً منجر به بروز مشكلات پا ، سينه ،كوكسيديوز و بيماريهاي تنفسي از راه آزاد شدن آمونياك مي گردد (بالا رفتنpH تا 9-8 ). با مصرف آنزيمهاي آرابيناز،آلفا - آميلاز وگزيلاناز مي توان از يك روزگي حدود 30 % جيره را با گندم تأمين كرد كه اين مقدار به حدود 60 % درآخر دوره مي رسد .   3- جو : جو نيز از خانواده غلات مي باشد و حدود2600 انرژي و 6/11 % پروتئين دارد . لاشه مرغي كه با جو تغذيه شده است بدليل وجود چربي اشباع (اشباع تر از چربي ذرت)،ذخيره چربي اعماء و احشاء مقداري سفت تر خواهد بود. بتاگلوكان ها عامل محدود كننده تغذيه جو مي باشندكه باعث مرطوب شدن بستر مي گردند . بنابراين در هنگام استفاده از آن بايد آنزيم بتاگلوكاناز را به جيره اضافه كرد . جو را بصورت دانه كامل نبايد در ابتداي زندگي مورد تغذيه قرار داد زيرا بعلت داشتن نوك تيز و پوسته زبر طيور را از خوردن دان باز مي دارد . نكته مهم ديگري كه بايد به آن اشاره كرد اين است كه دانه هاي مواد بايد همگي با هم، هم اندازه باشند در غير اين صورت طيور دانه هاي درشت تر را انتخآب مي كنند.درزمان استفاده ازجودرجيره با افزودن آنزيم مقداري به انرژي آن افزوده مي گردد ومشكلاتي كه براثر وجود بتاگلوكانها پديد مي آمد رفع مي گردد.دراينصورت مي توان از اول دوره به مقدار 15-10% به همراه گندم يا بيشتر به تنهايي استفاده كرد . نكته مهم در اينجا ميزان آنزيم است كه بايد كافي باشد تا بتاگلوكان در دستگاه گوارش كاملاً از بين برود. بتاگلوكان و اندازه خود ذرات در چسبندگي مقعد مؤثرند و اگر اين اندازه خيلي كوچك باشد آنزيمها اثر نمي كنند و هضم نمي شوند.بعضي اوقات از جو بعنوان پركننده جيره استفاده مي شود در گله هاي مادر و اجداد در سنين خاصي چون دان هر روز در اختيار مرغ نيست گاهاً از جو بعنوان سرگرم كننده استفاده مي گردد.   4- كنجاله سويا سويا داراي2550 انرژي و 44 يا 48 % پروتئين مي باشد . سويا جزء موادي است كه براي تأمين پروتئين ازآن استفاده مي شود.سويا داراي عامل محدود كننده تريپسين است كه موجب متوقف شدن تجزيه پروتئين ها مي شود وجود آن علاوه بر كاهش رشد و توليد تخم مرغ با بزرگ شدن پانكراس مشخص مي باشد.البته اين عامل درطي فرايند حرارتي براي روغن كشي ازسويا ازبين ميرود. تنهاعاملي كه باعث تغييرارزش سويا مي شود حرارت است كه بدوصورت over heat و under heat مي باشد(واكنش ميلارد يا قهوه اي شدن)كه دراين حالت بايدبه جيره ليزين اضافه نمود(سويا سوخته). در زمان استفاده ذرت با سويا ، متيونين اولين ليزين و دومين اسيد آمينه محدود كننده است . سويا بخاطراليگوساكاريدهايش ايجاد رطوبت مي كند و ممكن است در طيوري كه مدت زمان زيادي نگهداري مي شوند زخمهايي در كف پا (( food pad lesions ايجاد گردد .   5-كنجاله آفتابگردان آفتابگردان يكي ديگر از موادي است كه براي تأمين پروتئين جيره از آن استفاده مي كنيم . ميزان انرژي آن 1900 و پروتئين آن از 28 تا 40 % متغيير مي باشد . ميزان ليزين آن پايين و ترئونين آن قابليت هضم بسيار كمي دارد. اين ماده داراي مقدار زيادي پكتين (محدودكننده )، گزيلان و آرابينوزايلان است و در مواقع مصرف حتماً بايد يك مولتي آنزيم حاوي پكتيناز به آن اضافه شود.بدون آنزيم مي توان مقداركمي ازآن را در جيره جايگزين سويا نمود. مثلاً به جاي 20 % سويايي كه در جيره آغازين موجود است ، 15 % سويا و 5 % آفتابگردان قرار دهيم كه در اين حالت بالانس اسيدهاي آمينه بخصوص ليزين و ترئونين ضروري بنظر مي رسد . بطور خلاصه مي توان در جيره آغازين تا 25 % و در جيره پاياني تا 40 % سوياي موجود را با آفتابگردان جايگزين نمود . البته در جيره حاوي آنزيم مي توان مقادير بيشتري از اين ماده را استفاده كرد.رنگ كنجاله آفتابگردان تيره است وچون رنگ خوراك درمصرف آن بوسيله طيورجذبه دارد، مصرف آن مقداري محدود مي شود .   6- كنجاله تخم پنبه كنجاله تخم پنبه داراي 2300 انرژي متابوليسمي و 41 % پروتئين است . تخم پنبه داراي ماده ضدتغذيه اي گوسيپول است كه در گله هاي تخم گذار اهميت دارد چون در سفيده و زرده تخم مرغ ايجاد رنگ مي كند . تغيير رنگ زرده بصورت بوجود آمدن لكه هاي سبز تا سياه است كه بستگي به مدت زمان انبارداري دارد و رنگ سفيده ، هم بدليل پاره شدن غشاء به رنگ صورتي درمي آيد. براي استفاده از تخم پنبه مي توان از سولفات آهن به نسبت 1 به 1 استفاده كرد ، زيرا تركيبات آهن دار با گوسيپول كمپلكس مي دهند و آنرا از دسترس سيستم گوارشي طيورخارج مي سازند .   7- نخود نخود داراي2600-2400 انرژي و23 تا 25% پروتئين مي باشد. مقدار متيونين آن همانند سويا پائين است كه در زمان جيره نويسي بايد مورد توجه قرار بگيرد. داراي ماده ضدتغذيه اي آنتي تريپسين است ولي ميزان اين ماده در نخود بسيار كمتر از سويا است كه اين مقدار كم هم با حرارت از بين مي رود ضمن اينكه حرارت تأثير مثبت روي ميزان پروتئين قابل هضم دارد. تانن ماده ضد تغذيه اي ديگري است كه در نخود وجود دارد. هر چه مقدار تانن بيشتر باشد قابليت هضم پروتئين نخود پائين تر خواهد بود. اگر به روشي بتوانيم مقدار مواد ضدتغذيه اي نخود را پائين آوريم اين ماده با سويا رقابت خواهد كرد و با پروتئين سويا قابل مقايسه خواهد بود.     8- پودر گوشت پودر گوشت در حدود 55% پروتئين خام دارد و تجزيه كردن و داشتن آناليز آن بدليل متغير بودن ماده اوليه بصورت موردي، نياز مي باشد. ميزان متيونين ، سيستئين و تريپتوفان آن كم و ليزين بالاست. ميزان انرژي پودر گوشت به ميزان چربي موجود در آن بستگي دارد. وجود يك آنتي اكسيدان در پودر گوشت براي جلوگيري از فساد آن اهميت دارد . پودر گوشت به اين دليل كه حرارت مي بيند و رطوبتش گرفته مي شود آلودگي ندارد. ولي بزودي ممكن است آلودگي به آن منتقل گردد. پودر گوشت اگر حاوي استخوان باشد بايد با قيمت ارزانتري در اختيار مصرف كننده قرار گيرد و در اين حالت 40 تا 50% پروتئين خام دارد و منبع خوبي براي كلسيم و فسفر مي باشد البته هر چه فسفر آن پائين تر باشد بهتر است چون ممكن است محدود كننده باشد.ميزان مصرف پودر گوشت بطور متوسط 5 تا 7% و حداكثر 10% مي باشد. اگر مقدار پروتئين پودر گوشت نامشخص باشد بهتر است بيشتر از 4 تا 5% درجيره استفاده نشود.   9- پودر ماهي پودر ماهي داخلي كه از ماهي كيلكا بدست مي آيد حدود 60% پروتئين دارد. پودر ماهي خارجي از ماهي هاي آنچوي ، هرينگ ، منهادان گرفته مي شود و در حدود 64% پروتئين دارد. تركيب اسيد آمينه ها و قابليت هضم آنها بسيار بالاست. بخاطربو و مزه اي كه در گوشت و تخم مرغ ايجاد مي كند در مصرف آن محدوديت داريم و حداكثر 5% در جيره استفاده مي شود. درجيره جوجه هاي گوشتي اين ميزان در آخر دوره بايد به حداقل برسد. اگرميزان چربي پودر ماهي بيش از 1% باشد،مقدار بو بخصوص بعدازطبخ مشكل ساز است. پودرماهي هم همانند پودرگوشت بايد حاوي آنتي اكسيدان باشد. پودر ماهي ممكن است موجب سائيدگي سنگدان شود. زمانيكه اين جراحات مشاهده شد بايد بلافاصله مواد پروتئيني با منشاء حيواني قطع شده و اندازه دانه هاي خوراك مقداري درشت تر گردد تا سنگدان به حالت عادي در آيد.   منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )