درخت گردو
مقدمه :
گردوی معمولی با نام علمی juglans regia گیاهی یک پایه وخزانه دار است گردو در گذشتهای بسیار دور از فلات ایران به یونان وروم واز انجا به سایر نقاط اروپا برده شده است .عمر درختان گردو طولانی است.ریشه ی گردو محوری و ژرف است.ازدیاد گردو از طریق کشت بذر و پیوند زدن انجام می شود ولی در ایران بیشتر درختان غیر پیوندی هستند .
مهمترین ارقام گردوی ایران عبارتند از:کاغذی،نوک کلاغی و ضیاء آبادی قزوین
وضع فعلی کشور از نظر تولید میوه
طبق آخرین آمار و برآورد وزارت کشاورزی جمهوری اسلامی ایران سطح زیر کشت باغهای میوه در کشورو میزان تولیدات آنها در سال 1359 و سال زراعی 77-1376 به شرح زیر می باشد:
جدول
با توجه به ارزیابی محصولات درختی در سال 1359 که از قرار هر تن 3000 ریال محاسبه شده و در سال 1377 به طور متوسط 300000 ریال منظور گردیده و متوسط عملکرد در هکتار باغهای سردسیری در سال 1359 برابر 35/3 تن و در سال 77 برابر 63/6 تن و برای محصولات گرمسیری و نیمه گرمسیری به ترتیب 58/3 و 1/9تن محاسبه گردیده و عملکرد متوسط برابر 4/3 و 86/7 تن برآورد شده و ارقام 71888970000 و 3316612200000 درامد خام حاصل از کل محصولات درختی در سال های 1359 و 1377 را نشان می دهد ملاحظه می گردد سطح کشت در سال 1377به دو برابر و میزان عملکرد نیز حدود دو برابر و درآمد خام حاصل از محصولات درختی به چهار و نیم برابر افزایش پیدا کرده است . مع الوصف با تجه به افزایش جمعیت و هزینه روزافزون تولیدات کشاورزی و بالا رفتن نرخ خدمات و مواد (کود،سم،ماشین آلات ) و کارگر و حمل و نقل و غیره ملاحظه می گردد . باغداران رضایت چندانی از خودشان نشان نمی دهند و تصور نمی رود اگر هزینه ها مرتبا افزایش پیدا کرده و روند کار به همین پرگار بگردد باغداری در بیشتر نقاط کشور صرفه اقتصادی داشته باشد بنابراین به نظر می رسد با در نظر گرفتن تثبیت قیمتهای کالا و خدمات از سه راه نامبرده زیر می توان به مقصود رسید:
1- از طریق بهبود کیفیت وضع باغهای موجود و بالا بردن میزان تولید در واحد سطح توام با اصلاح کیفی محصولات
2- با اصلاح و تغییر روش چیدن ،بسته بندی ،حمل ونقل ،انبار و سعی در تقلیل ضایعات که در بعضی میوه ها و در برخی موارد حتی تا 50-30 درصد نبز می رسد .
3- گسترش سطح کشت هرمیوه در مناطق مستعد آن میوه و محدود کردن در نقاط کم استعداد
اهمیت اقتصادی گردو
گردو یکی از درختان بسیار مهم و ارزنده گروه پهن برگان است که کاشت و پرورش آن در اکثر نقاط ایران و دنیا معمول می باشد . برخی از ارقام و دورگهای گروه بسیار پر محصول هستند و میوه انها از نظر بازار پسندی و داشتن پروتئین زیاد بسیار جالب و کیفیت مطلوبی دارند . صادرات فرآورده های گردو می تواند در کسب ارز و رونق اقتصاد ملی نقش بسزائی داشته باشد لذا برای احیا و توسعه باغهای گردو برنامه مدون و پشتیبانی شده ای تنظیم شود که مدیریت بیماریهای قارچب گردو نیز جزء این برنامه ها به شمار می آید.
بیماری های گردو:
-آنتراکنوز گردو
این بیماری که به آن بلاچ گردو و گاهی لکه ی سیاه گردو هم گفته می شود،اولین بار در 1815،یعنی 190 سال پیش از اروپا گزارش شد .آنتراکنوز گردو در ایران در بیشتر مناطق گردو خیز به ویژه نواحی ای که در بهار معمولا باران می بارد و رطوبت هوا زیاد است،شیوع دارد و در سال های پر باران و مرطوب شدت پیدا می کند .
نشانه های بیماری :
عامل این بیماری قارچ Gnomonia leptostyla است . آنتراکنوز گردو به برگ،دمبرگ،سر شاخه ها و میوه های جوان حمله می کند.روی برگها ابتدا لکه های کوچک گرد به قطر 5-2 میلی متر با حاشیه ی دندانه دار به رنگ قهوه ای مایل به قرمز با مرکز قهوه ای مایل به خاکستری تشکیل می شوند.همان طورکه در شکل 1 ملاحظه می کنید این لکه ها به تدریج بزرگ شده به صورت نواحی بافت مرده،بدون شکل هندسی مستقر بین رگبرگها،بیشتر در حاشیه و نوک برگ ها درمی آیند که گاهی اندازه ی آنها به 3-2 سانتی متر هم می رسد. بعدا از اردیبهشت تا اوایل خرداد ماه در متن اين لكه ها نقاط سياه رنگي به طور پراكنده يا در دواير متحد المركزبيشتر در سطح زيرين برگها به وجود مي آيند.
شكل شماره 1-برگ مبتلا به انتراكنوز
نشانه های بیماری روی سر شاخه های جوان درختان بیمار بصورت زخم های بیضوی تا گرد نامنظم و کمی فرو رفته به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری پدیدار می شوند.
2-نقطه هاي سياه بر روي پوست گردو
با توجه به شکل شماره 2 نشانه های بیماری روی پوست سبز میوه های جوان به صورت لکه های گرد نامنظم و کمی فرو رفته ظاهر می شود. میوه های جوان آلوده ممکن است بریزند.لکه های پیشرفته روی میوه ممکن است منجر به پیدایش لکه های بافت مرده ی تیره رنگ در مغز گردو شوند.
مبارزه :
1
.اقدامات زراعی: انهدام برگ ها و میوه های آلوده ی ریخته شده روی زمین باغ یا دفن آنها زیر خاک و رعایت فاصله کافی بین درختها برای جریان هوا در کاهش شدت بیماری و منابع عفونت موثراند.
2.سمپاشی درختها: در مواردی که بیماری شدید و مبارزه با آن مقرون به صرفه باشد می توان قبل و در خلال اوقات خروج آسکوسپورها، درختان را با قارچ کش های مناسب سمپاشی کرد.
قارچ کش های گروه بنزیمیدازول ها در کنترل بیماری موثرند.
قارچ کش ها ی اروماتیک نیتریل،دی تیو کاربامات ها و ترکیبات مسی نیز در کاهش شدت بیماری موثرند آزمایش های انجام شده در ایران نشان می دهند که سمپاشی درختان با زینب بیماری آنتراکنوز گردو را به طور رضایت بخشی کنترل می کند و اثر آن از قارچ کش های مسی بهتر است.
3.کاربرد ارقام مقاوم در برابر بیماری:استفده از این روش در حال حاضر عملی نیست.
شانکرسیتوسپورایی گردو:
دو گونه قارچ می تواند عامل این بیماری باشند . این قارچها عبارتند از :Cytospora juglandicol juglandia . C است . شانکرسیتوسپورایی گردو از سالها پیش به طور پراکنده در ایران شیوع داشته است.
در حال حاضر این بیماری در بیشتر درختهای گردو،مخصوصا آنهایی که در نقاط مرتفع و کوهستانی قرار دارند شیوع دارد و معمولا باعث خشک شدن تعدادی از شاخه های درختان بیمار می شود. گاهی درختان 6-5 ساله بیمار به طور کامل می خشکند.
نشانه های بیماری :
سر شاخه های درختان مبتلا بر اثر بیماری می خشکند و در سطح آنها مطابق شکل 4 برجستگی های مخروطی به اندازه ته سنجاق و کوچکتر به وجود می آید و رنگ پوست آنها تیره می شود. پوست شاخه های چند ساله ی گردو(به قطر 10 تا 12 سانتی متر) نیز بر اثرابتلا به این بیماری به رنگ قهوه ای تیره درآمده شاخه ها خشک می شوند.در سطح پوست چنین شاخه ها معمولا برجستگی های استرومایی قارچ پدیدار نمی گردند و ترشحاتی پراکنده به شکل قطره و به رنگ زرد طلایی شفاف متمایل به قهوه ای دیده می شود.این قطرات به صورت مایع غلیظ در مواقع بارندگی و رطوبت زیاد هوا از دهانه ی پیکنید های زیر پوستی خارج می شوند و در مجاورت هوا سفت می گردند.
شکل 4
مبارزه :
هر عاملی که باعث تقویت درخت شود از جمله خاک عمیق،کود،آب کافی و جلوگیری از زخمی و شکسته شدن شاخه ها و صدمه ی حشرات پوست خوار احتمال ایجاد عفونت و در نتیجه خسارت بیماری را کاهش می دهد.
1. شاخه های خشکیده و مریض باید 12-10 سانتی متر پایین تر از بافت های به ظاهر آلوده بریده و سوزانیده شوند .
2. در پاییز بعد از ریزش برگ ها باید تمام شاخه های مریض و خشکیده را هرس و بلافاصله بعد از هرس درختها را با مایع بردوی 2/1 درصد سمپاشی کرد در صورت امکان توصیه می شود محل قطع شاخه های هرس شده با خمیر والزا که محتوی 3% تیوفنات متیل است پانسمان گردد.
پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه ی گردو
قارچphytophthora cactorum عامل این بیماری است.
پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه در بیشتر کشورهای میوه خیز جهان در باغ های میوه های دانه دار،هسته دارو خشکباری مخصوصا پسته،گردو و بادام شیوع دارد و خسارت هنگفتی به آنها وارد می سازد.در ایران نخستین بار پوسیدگی طوقه و ریشه ی گردو در استان فارس و پس از آن در استان کرمان گزارش شد.
3-پوسيدگي طوقه درخت گردو
نشانه های بیماری :
درختان گردو در سنین مختلف مبتلا به این بیماری می شوند .نشانه های اصلی آن در ریشه،طوقه و بن تنه و علایم ثانوی روی اندام های هوایی ظاهر می شوند. نشانه ها روی اندام های هوایی،ضعف عمومی و کم برگ شدن درختان و پدیدار شدن زردی خفیف در برگها هستند. پوست طوقه و گاهی بخشی از بن تنه ترک می خورد و شیرابه ی سیاه رنگی از آنجا به خارج تراوش می شود.همچنان که در شکل شماره 3 مشاهده می کنید بافت زیر پوست بن تنه در محل شانکر به رنگ قهوه ای مایل به سیاه در می آید. ریشه های اصلی و فرعی تیره رنگ شده بعدا بر اثر فعالیت دیگر میکرو ارگانیزم ها به رنگ سیاه در می آیند درختهای بیمار ممکن است خشک شوند .
مبارزه :
اقداماتی را که در کنترل بیماری موثرند می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
1. به حداقل رساندن مدت اشباع خاک باغ،به ویژه درقسمت نزدیک به سیستم ریشه.
2. احداث باغ د ر زمین هایی بدون زه آب و نیز زهکشی و تهویه ی خاک های زه آب دار و مرطوب باغ های احداث شده .
3. کاشت درختان روی خاک پشته های کم ارتفاع به گونه ای که هنگام آبیاری،آب،اطراف تنه و طوقه ی درختان را فرانگیرد.
4. استفاده از پایه های متحمل در درختهای پیوندی ،پایه های گردوی ایرانی و گردوی سیاه نسبت به دورگه ی پارادوکس حساس ترند.
5. استفاده از قارچ کش های سیستمیک، مانند فوزتیل آلومنیوم تا اندازه ای در جلوگیری از پیدایش بیماری و کنترل آن در درختان بیمار موثر است .توضیح اینکه این قارچ کش خاصیت پیشگیری ندارد یعنی در زمان حضور عامل بیماری بر آن اثر کرده،آن را از بین می برد.برای این منظور می توان حدود120 گرم گرانول 15% فوزتیل آلومنیوم را به شعاع 5/1 متر پیرامون تنه ی هر درخت پاشید و با بیل خاک را شخم زد تا گرانول سم به زیر خاک منتقل شود و سپس درختان تیمار شده را آبیاری کرد.تیمار درختان گردو با آلیت باید 4دفعه در سال ،3 دفعه در بهار به فاصله ی یک ماه و دفعه ی چهارم در پاییز تکرار شود.
6 - تراشیدن قسمت های پوسیده و عفونی تنه ،طوقه و ریشه ها و انهدام بقایای تراشیده شده و اندودن محل ها ی تراشیده شده با مایعی غلیظ محتوی پودر وتابل 80% آلیت، پودر تالک و آب ،جلوگیری از آب گرفتگی و خیس شدن قسمت های عفونی شده ، توسعه ی بیماری را در درختان بیمار کاهش داده، مرگ آنها را به تاخیرمی اندازد.
- شانکر پوستی گردو
نخستین بار وجود شانکر پوستی گردو در ساری ونکا گزارش شد . این بیماری در مناطق مرطوب وپر باران ایران به شدت شیوع دارد وخسارت هنگفتی به جوزستانها ودرختان گردوی پراکنده وارد می سازد.
نشانه های بیماری : در ایران بیمارگر شانکر پوستی گردو Brenneria nigrifluens تشخیص داده شده است.
نشانه های شانکر پوستی گردو ابتدا به صورت لکه هایی بدون شکل هندسی ،به رنگ قهوه ای متمایل به تیره در قسمتهای خارجی پوست تنه وشاخه های اصلی بروز میکند وپس مدتی به طوری که در شکل 4 دیده می شود این علایم درسطح اپیدرم پدیدار می شوند .با تراشیدن اپیدرم تنه ها و شاخه های عفونی ،قهوه ای شدن بافتهای خارجی پوست کاملا عیان می گردد .
شکل شماره 4
در تابستان با پیشروی بیما ری، پوست محل لکه ها شکاف برداشته، از آنجا شیرابه ای قهوه ای تا سیاه رنگ خارج می گردد وسرانجام حالت شانکر پیدا می کند . شانکرها بافتها ی سطحی پوست را در بر می گیرند و گاهی به لایه ی زاینده می رسند .
اندازه شانکرها متفاوتند و گاهی نواحی بزرگی از تنه و شاخه های اصلی را فرا می گیرند . در بن تنه بعضی از درختان کاملا بیمار که رو به خشکیدن می روند ،پاجوشهای متعدد میرویند که انها نیز به شدت مبتلا به بیماری می شوند .
در شرایط مرطوب ، پاجوشهای آلوده نوار هایی تیره رنگ و کمی فرو رفته پدیدار شده ،به رنگ سیاه در آمده ،سر انجام می خشکند . هر گاه پوست این پاجوشهای آلوده به بیماری به طور سطحی تراشیده شود رگه های قهو ه ای متمایل به سیا ه و منقطع به فراوانی دیده می شود .شاخه های کوچک و شاخساره های درختان بیمار ،عفونت و نشانه- ای دیده نمی شود و نشانه های خارجی بیماری روی تنه به پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه وریشه شباهت دارند.
مبارزه:
درختان بیمار را نمی توان معالجه کرد.قطع شاخه ها ،پاجوشها و قسمتهای خشکیده درختان بیمار کمی دور تر از محلهای عفونی ،تراشیدن شانکرهای تنه و شاخه های اصلی بعد از ریزش برگها در پاییز و بلا فاصله سم پاشی درختان با مخلوط بردوی 2/1 درصد و پانسمان محل زخمها با چسب باغبانی در جلو گیری از توسعه و تشدید بیماری و به تعویق انداختن مرگ درختان بیمار موثرند.