سياهك پاكوتاه
سياهك پنهان(common bunt) كه توسط گونه‌هاي مختلف جنسTilletia ايجاد مي شوند، از بيماريهاي مخرب گندم هستند كه علاوه بر گندم، به جو و تعداد معدودي از گونه‌هاي غلات نيز آسيب مي‌رسانند. اغلب گونه‌هاي ديگر بندرت آلوده مي‌شوند.
چرخه زندگي قارچهاي مولد سياهك پنهان، شباهت زيادي به سياهك سخت جو دارد. بوته‌هاي آلوده معمولاً كوتاهتر از حد طبيعي شده، تعداد پنجه در آنها افزايش مي‌يابد. ميزان كاهش ارتفاع بوته هاي آلوده، به نژاد قارچ و رقم گياه بستگي دارد. علائم بارز بيماري غالباً بعد از مرحله خوشه‌دهي گياه آشكار مي شود. سنبله‌هاي آلوده داراي رنگ سبز مايل به آبي هستند و گلومهاي آنها نسبت به سنبله هاي سالم بازتر مي‌شود. پس از رسيدن محصول، سنبله‌هاي آلوده با رنگ تيره‌تر و سنبلچه‌هاي بازتر كه نوك دانه‌هاي آلوده در آنها قابل رؤيت است، براحتي از سنبله‌هاي سالم قابل تفكيك است.
اختلاف در ارتفاع، شكل و اندازه غيرطبيعي سنبله هاي آلوده نيز به تشخيص آنها كمك مي كند. سنبله‌هاي آلوده معمولاً بلندتر و تراكم سنبلچه‌هاي آنها كمتر از سنبله‌هاي سالم است.
دانه‌هاي آلوده به جاي رنگ زرد طلايي، داراي رنگ خاكستري مايل به قهوه‌اي هستند. شكل دانه آلوده شبيه دانه‌هاي سالم، اما معمولاً كمي گردتر و كوچكتر است. با فشار دادن دانه، پودر سياه (تليوسپورهاي قارچ) از آن خارج مي شود كه داراي بوي ماهي گنديده است. اسپورها در زمان خرمنكوبي پخش شده و دانه هاي سالم و خاك را آلوده مي‌كنند. تليوسپورها تا زماني كه رطوبت و شرايط مناسب براي جوانه‌زني فراهم نشده، زنده باقي مي مانند. در شرايط مساعد، تليوسپورها جوانه‌زده، ميسليوم اوليه از آن خارج مي شود و روي آن 8-16 عدد اسپريدي اوليه يا بازديديوسپور سوزني شكل بوجود مي‌آيد كه دو به دو با هم تلاقي كرده، ساختمان H شكل را به وجود مي‌آورند. در نهايت اسپوريديهاي ثانويه و هيف بيماري‌زا به وجود مي‌آيد. هيف آلوده كننده گياهچه جوان و يا نقاط رويشي پنجه‌ها را قبل از خروج از خاك مورد حمله قرار مي‌دهد و پس از ورود، خود را به بافت مريستم مي‌رساند و به صورت درون بافتي، همراه با گياه رشد مي كند و در مرحله خوشه‌دهي محتويات تخمدان را مورد حمله قرار مي‌دهد. عامل بيماري در شرايط آب و هوايي معتدل روي گندمهاي پاييزه بخوبي رشد مي‌كند.
سه گونه مختلف قارچ از جنس تيلشيا كه داراي خصوصيات مشابهي هستند، به عنوان مهمترين عوامل ايجاد بيماري سياهك پنهان در گندم شناخته شده‌اند كه عبارتند از: گونه‌هاي Tilletia Foetida و T.caries وT.laevisكه سياهك معمولي را ايجاد مي كنند؛ گونه T.controversa كه سياهك پا كوتاه را به وجود مي‌آورد.
گونه‌هاي T.caries و Tilletia Foetida از نظر مرفولوژي، چرخه زندگي، مراحل رشد و پيدايش نژادي‌هاي فيزلوژيك كاملاً مشابهند، به طوري كه مي‌توانند واريانتهاي يك گونه محسوب شوند. البته اين دوگونه از نظر شكل تليوسپور و بافت ديواره اسپور با هم تفاوت دارند. در T.caries دانه‌هاي آلوده تقريباً كروي و داراي رنگ قهوه‌اي مات هستند، در صورتي كه در Tilletia Foetida دانه‌هاي آلوده كشيده‌تر هستند. تليوسپورهاي T.caries تقريباً گرد و كروي با قطر 15-22 ميكرون و سطح ديواره مشبك هستند. توده اسپور نيز به رنگ سياه متمايل به قهوه‌اي است. تليوسپورها در Tilletia Foetida كروي تا بيضوي با ديواره صاف و قطر 17-22 ميكرون است.
تفكيك گونه T. Controversa (عامل سياهك پا كوتاه) از گونه T. caries از روي خصوصيات ظاهري بسيار مشكل است اما خصوصيات ديگري وجود دارد كه اين دو گونه را كاملاً از هم جدا مي كند. در سياهك پا كوتاه ، توقف رشد در گياه ميزبان بمراتب بيشتر از T . caries (سياهك معمولي) است. قارچ T. Controversa به مناطقي كه داراي پوشش برف زمستاني هستند ، محدود مي شود. اسپورهاي T. Controversa براي جوانه زني به مدت زمان بيشتري نياز دارند و در نتيجه اين تأخير ، آلودگي توسط اين قارچ بيشتر در مرحله 2-3 برگي شدن گياه صورت مي گيرد.
کنترل:
موثرترين روش مبارزه با سياهك پنهان گندم ، استفاده توأم از قارچكشها ( براي ضد عفوني بذر ) و ارقام مقاوم است . از جمله قارچكشهايي كه در كنترل اسپورهاي خاكزاد و بذر زاد موثرهستند ، مي‌توان هگزا كلرو بنزن ( HCB)، پنتاكلرو نيترو بنزن (PCNB ) كربوكسين و تيابندازول را نام برد.
دیفنوکونازول(دیویدند) DS 3% دو در هزار ضد عفونی بذر
تیابندازول(تکتو) WP 52.5% یک و بیست و پنج صدم در هزار ضد عفونی بذر
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com