یاس
یاس   آنچه كه تحت عنوان ياس مورد بحث و گفتگو است، همگی از خانواده اولئاسه(Oleaceae) و دارای تعداد زيادی جنس، گونه و واريته می باشد. برخی از آنها به نام ياس يا ياس خوشهای، ياس ايرانی، ياس پرپر، ياس سفيد و... ناميده میشوند، در اين قسمت تعدادی از آنها معرفی میشوند. ياس زرد (Forsithia) : اين گياه درختچهای است كه گلهای آن قبل از ظهور برگها شكوفا شده و در تمامی خاكها به خوبی رشد و نمو میكند. اين جنس دارای گونههای متعددی است از جمله: 1- ياس زرد مجنون (F. Suspensa) : اين درختچه بومی چين و ژاپن می باشد. شاخههای آن آويزان و باريك و معمولاً قوسی شكل و خوابيدهاند. اگر شاخههای آن با خاك تماس يابد ريشههای فرعی نابجا توليد كرده و نهال جديدی را به وجود میآورد، هرگاه در كنار درخت ديگری كاشته شود از ان بالا میرود. گلهای آن در مناطقی با زمستانی سرد در اوائل بهار به رنگ زرد طلائی در تمام طول شاخهها شكوفا مي شوند. در مناطقی كه زمستانهای سرد وجود ندارد گياه به طور نامنظم گل داده كه زيبائی خاصی به همراه دارند. دورگهائی از انواع گونههای ياس زرد به دست آوردهاند(F.Intermedia (F. SXF. Viridissima) كه در برخی از آن ها برگها پهن با كركهای ريز می باشند، گلهای آن زرد طلائی بسيار قشنگ است. ازدياد اين گياه توسط قلمه برگدار و قلمه خشبی بدون برگ، خوابانيدن شاخهها صورت میگيرد. اين گياه نياز به محلهای آفتابی و سايه آفتاب داشته و برای تزئين سطوح بزرگ، كوچك بطور تك بوتهای يا تودهای از نظر تركيب رنگ همراه با به ژاپنی به كار می رود. همچنين كنار ديوارها، داربستها، باندهای وسيع گلكاری در خيابانها، بلوارها، پاركها با طرحهائی تزئينی كاشته میشوند. در برخی موارد به عنوان چپر مورد استفاده قرار میگيرد. 2-ياس خوشهای (Syringa): اين گياه به صورت درختچه يا درختانی پاكوتاه است. به طور كلی به نام ياس خوشهای معروف و بومی عربستان و رومانی میباشد. برگهای آن غير دائمی و گلهای آن به رنگ سفيد، بنفش، صورتی و قرمز تند می باشند. گلها با عطر دلپذير در اواخر فروردين و ارديبهشت شكوفا میگردند، برخي از آنها پرپر و برخی كم پر میباشند. ياس خوشهای دارای واريتههای مختلفی مانند: ياس پرپر(S.Vulgaris var: plena)ياس بنفش(S.V. violaceae) ياس سفيد (S.V. var: alba) است و به طور كلی محلهای آفتابی را دوست دارد. اين گياه از نظر تزئينات به صورت تك درختچه يا بصورت تودهای در فضاهای بزرگ، باندهای خيابانها و بلوارها كاربرد دارد. ازدياد ياس خوشهای توسط پاجوش يا به صورت پيوند روی پايه برگ نو و زبان گنجشك (به طريقه پيوند شكمی) انجام میگيرد. همچنين از طريق خوابانيدن شاخهها و قلمههای نيمه خشبی در برخی از گونهها عمل تكثير صورت میيابد. ديگر از انواع ياسها، ياس سفيد (Jasminum officinalis) است كه بومی چين و هندوستان می باشد. گلهای آن سفيد، معطر و از خرداد الی مهر ماه ظاهر میگردند. ياس رازقی (J.Sabac var. trifoliate): درختچهای با ساقههای رونده است كه در سرزمين اصلی خود هندوستان به طول 3 الي 4 متر میرسد. دو جنس اخير نسبت به سرما حساس و لازم است زمستان در گلخانه يا محلهای گرم نگاهداری شوند. از اين جهت اكثراً در گلدان پرورش داده میشوند. درختچهای هميشه سبز يا تقريباً هميشه سبز، بسيار پرشاخه، با شاخههای نسبتاً ايستاده و رو به بالا، به ارتفاع 5/1 تا 2 متر. برگها مركب، سه، پنج و يا به ندرت هفت برگچهای، برگچهها تخم مرغی يا بيضوی تا مستطيلی، نوك كند يا نوك تيز، با سطح فوقانی سبز تيره و سطح تحتانی كم رنگتر. گلها زرد، لولهای، با لولهای به طول 1 سانتیمترو پهنكی به عرض 1-5/1 سانتیمتر، در گلآذين گرزن انتهايی يا به صورت منفرد. اين درختچه پرشاخه و سبز رنگ با گلهای فراوان زرد رنگ خود زيبايی خاصی دارد. اغلب میتوان آن را به صورت منفرد يا تودهای كاشت و گاهی نيز در پرچينها از آن بهره گرفت. اين گونه علاوه بر ايران كه در ناحيه ايرانو- تورانی به صورت كاشته شده ديده میشود در افغانستان، غرب سينا، كوههای هيمالايا و هندوكش نيز میرويد.       زمانی یاس سفید آنقدر محبوبیت داشت که گلدانهای بزرگ آنرا در بسیاری از منازل تهران میکاشتند و در شهر های گرمسیر شاید هم هنوز این کار مرسوم باشد . این همان گلی است که شعرا از آن زیاد نام میبرند و گل مورد علاقه شاعران بزرگ ایران است نام آن در فارسی یاس سفید و نام لاتین آن Jasminum officinale است و در زبان انگلیسی آنرا Poet’s jasmine که به معنی یاس شاعران است مینامند . اگر میخواهید برای دل خود و فرزندان و دوستانتان آنرا پرورش دهید، قلمه های تازه ءاین گل را در گلدان کوچکی شروع کنید و با بزرگ شدن آن تدریجا آنرا به گلدانهای بزرگ منتقل کرده و خاک خوب باغبانی به پایش بریزید؛ این گل آفت عمده ای ندارد ، فقط آفتاب فراوان و کود متعادل که 12-12-12 است نیاز دارد این کود در آب حل میشود و آبی رنگ است نیم قاشق چایخوری آنرا در چهار لیتر آب حل کنید و با آب پاش روی برگهای گیاه بپاشید تا آنرا خیس کند و باقی را در پای گیاه و در گلدان بریزید در صورت بزرگ بودن گیاه اگر نیاز داشتید مقدار بیشتری کود تهیه کنید. عدد اول مقدار نیتروژن دومی میزان فسفر و عدد سوم میزان پتاسیم را در کود نشان میدهد کمپانی های سازنده کود این در صد ها را بر اساس نیاز گیاه تغییر میدهند تا اثری که میخواهند در گیاه بوجود بیاورند عدد وسطی برای برخی از گلها باید کوچک و برای انواع دیگر باید بزرگ باشد ، اگر عدد اول بزرگ باشد برای گیاهان سبز با برگ زیاد مناسب است و هم میتواند زیادی آن گل را بسوزاند یا برگهای آن را دچار خال های خشک و سوخته کند . اما کود بالانس مزبور برای گیاه یاس مناسب است . فراوانی گلهای گیاه یاس مخصوصا در گلدان به کود دهی منظم آن مستقیما ربط دارد، کود دادن را در تمام فصل گل دهی که تا اوایل زمستان هم میرسد هر پانزده روز یکبار میتوانید ادامه دهید از قاشق اندازه گیری استفاده کنید و اندازهء کود را تغییر ندهید مگر اینکه گیاه زیادی داشته باشید و بخواهید امتحان کنید زیرا امکان سوختنش وجود دارد . وقتی سرما به چند درجه بالای صفر رسید (60F ) آنرا به داخل خانه بیاورید و دیگر به آن کود ندهید تا بهار بعد که هوا دوباره گرم شود و بتوانید آنرا بیرون بگذارید . پس از آن باز میتوانید بمحض بیدار شدن گیاه برنامه کود دهی به آنرا ادامه دهید . گلهای خشک شده یاس در زیر نور که بطور سفید خشک میشوند را میتوانید جمع آوری کرده و از آن در ظروف شیشه ای بزرگ با چند قطره عطر یاس مخلوط کنید تا خانه شما را خوشبو کند و زیبایی گل یاس خشک کرده را به آن بیفزاید , از ظرف شیشه ای بزرگ برای اینکار استفاده کنید . در فصل زمستان داخل خانه اگر نور کافی موجود نیست یک لامپ مهتابی روی گیاه 12 ساعت در روز روشن نگاه دارید تا گیاه کمبود نور نداشته باشد . هر گیاهی به چند ساعت تاریکی نیاز دارد، شما میتوانید برای اینکار از ساعت تایمر داری که در ساعت مقرر چراغ را خاموش و یا روشن کند استفاده کنید. پس از مدتی به نیاز گیاه و عادت آن پی خواهید برد و به آن آشنا خواهید شد . با اینکار خاطرات خوشی برای کودکان و دوستانتان خلق خواهید کرد تا وقتیکه زنده هستند آنرا فراموش نکنند و رسم و علاقه شما را در میان دوستان بازگو کنند. مخصوصا آنهایی که خانه هاشان حیاط دارد از این کار غفلت نکنند. گل یاس غذای روحتان را فراهم خواهد کرد و برای استرس و افسردگی هم مناسب است. نترسید یاس داخل گلدان زیاد بزرگ نمیشود , در مناطق گرمسیر آنرا بیرون و در حیاط بکارید و از نی یا چوب برای سر پا نگه داشتن گیاه استفاده کنید و یا آنرا کنار دیوار بکارید تا روی دیوار حیاط رشد کند و به پایین بیفتد. در مناطق هشت کشاورزی به بالا آنرا مستقیما میشود در باغچه کاشت و قبل از شروع فصل گل دهی آنرا کمی آرایش داد . گل یاس چمپا ، درختچه ای است رونده که ابتدا بشکل بوته است و بعد رونده میشود و با هرس میتوان آنرا کوتاه نگه داشت . ساقه ای نازک و سبز رنگ دارد ، برگچه هائی مرکب به تعداد ۵ تا ۷ عدد . گلهای آن سفید و گاهی خارج گلبرگها صورتی رنگ است . این درختچه در زمستان سرمای چند درجه زیر صفر را تحمل می کند ، ولی در گرمای بالای ۵ درجه سانتیگراد بهتر رشد می کند . یاس چمپا ، دارای برگهای ظریف و گلی زیبا است و عطر زیادی دارد . ولی در منزل خوب نمی ماند ، زیرا این گیاه به روشنایی زیاد احتیاج دارد . بنابراین باید ایام زیادی از سال را در هوای آزاد و روشنائی کامل قرار داشته باشد . در تابستان مختصری به درختچه سایه می دهند تا گلها از گزند نور بیش از حد محافظت شوند . اگر شرایط مناسب برای گلدان یاس در نظر گرفته نشود ، یعنی مدت زیادی در اطاق و محل تاریک بماند « بسیاری از برگها و همچنین شاخه های آن قهوه ای رنگ شده از بین میرود . یاس چمپا ، از خرداد تا مهرماه گل دارد . بعد از اتمام گل و همچنین قبل از شروع رشد ، باید یک هرس قوی روی بوته انجام گیرد . اگر بخواهیم در زمستان گلدانهای یاس چمپای ما در خانه گل داشته باشند ، باید در ماه خرداد خاک گلدان ها را عوض کنیم . در شهریور ماه جوانه های گل در بعضی برگها ظاهر می شود و آخر همین ماه باید گلدانها را به داخل منزل ببریم و در روشن ترین نقطه قرار دهیم . البته در حرارت ۲۰ درجه . بهترین گل چمپا در دی یا بهمن بدست می آید . اگر درجه حرارت بالاتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد ، رطوبت محیطی نیز مورد نیاز است . ط تکثیر : ازدیاد این درختچه ، بوسیله قلمه سبز ، در خردادماه انجام می شود         منبع : مرکز مقالات کشاورزی