خصوصيات و تركيب واكسن هاي مصرفي طيور
1- واكسن بيماري مارك
در حال حاضر دو نوع واكسن مارك در ايران به مصرف مي رسد :
الف-H.V.T vaccine : اين نوع واكسن از هر پس ويروس بوقلمون و به صورت ليوفيلينره ساخته شده و مصرف آن در جوجه هاي تخمگذار در يكروزگي برابر دستورالعمل موسسه سازنده ضروري و اجباري است.
ب-Rispens vaccine : اين نوع واكسن از سويه 988 Rispens- cui و به صورت همراه با سلول كه در ازت مايع 196 درجه سانتي گراد نگهداري مي شود و در جوجه هاي يكروزه ما در برابر دستورالعمل موسسه سازنده به مصرف مي رسد.
توجه : بنا به پيشنهاد سازمان دامپزشكي كشور واكسن دوگانه و به شكل همراه به سلول در جوجه هاي يكروزه مادرگوشتي و تخمگذار و جوجه يكروزه تخمگذار تجارتي در كارخانه جوجه كشي مي بايد مصرف شود .
توجه :
1- آمپول محتوي واكسن در واكسن هاي همراه با سلول بايد در محلول ازت غوطه ور باشد و هيچگاه نبايد گذاشت سطح ازت مايع بر اثر تبخير كاهش پيدا نمايد به نحوي كه آمپول واكسن خارج از محلول قرار گيرد .
2- واكسن بيماري نيوكاسل
واكسن هاي بيماري نيوكاسل در ايران به دوشكل زير به مصرف مي رسد:
الف – واكسن هاي زنده :
از دو نوع B1 و لاسوتا مي باشند كه هر دو نوع ويروس واكسن بوده از اينرو به علت حساس بودن در حفظ و نگهداري و كاربرد آن بايد دقت فراوان مبذول داشت و دقيقا برابر دستورالعمل موسسه سازنده اقدام كرد.
ب – واكسن كشته :
ويروس بكار رفته در اين نوع واكسن غالبا B1 ، لاسوتا و 74 بوده و غير فعال مي باشند . مصرف اين نوع واكسن متعاقب مصرف واكسن هاي زنده نيوكاسل در گله هاي گوشتي ؤ مادر و تخم گذار تجارتي جهت افزايش و يكنواختي عيار آنتي بادي بر عليه بيماري ها بكار ميرود .
3- واكسن گامبورو
دو نوع واكسن گامبورو در ايران به مصرف مي رسد .
الف – واكسن زنده :
ويروس بكار رفته در ساخت واكسن از نوع Intermedate و مصرف آن در كليه مناطق و در كليه گله هاي پرورشي مرغ برابر دستورالعمل موسسه سازنده واكسن اجباري مي باشد . جهت تعيين زمان مطلوب استفاده از اين واكسن بايد سطح ايمني مادري ،ميزان آلودگي منطقه و فارم و حدت ويروس بيماري زاي منطقه را در نظر گرفت .
ب – واكسن كشته :
ويروس واكسن غير فعال مي باشد. مصرف اين نوع واكسن در گله هاي مادر قبل از زمان تخمگذاري اجباري مي باشد .
4-واكسن بيماري برنشيت عفوني :
دو نوع واكسن برونشيت عفوني در ايران به مصرف مي رسد .
الف- ويروس بكار رفته در ساخت واكسن از سويه تخفيف حدت يافته ماساچوست مي باشد و به دوشكل :
الف –Masstype- H120strain
كه ويروس واكسن تخفيف حدت بيشتري يافته و در سنين اوليه در طيور مصرف مي شود .
ب - Masstype- H52strain
كه ويروس قوي تر بوده و براي تقويت ايمني حاصل از واكسن H120 در مرغان مادر و تخمگذار تجارتي مصرف مي شود .
در مناطق آلوده توصيه ميشود واكسيناسيون در روزهاي اول به صورت اسپري با قطرات درشت و يا قطره چشمي انجام گيرد.
ب – واكسن كشته :
ويروس بكاررفته در ساخت واكسن از سويه M41و غير فعال مي باشد (كشته ) مصرف اين واكسن در گله هاي مادر و تخمگذار تجارتي قبل از زمان تخمگذاري ضروري است .
1-واكسن بيماري لارنگوتراكئيت عفوني طيور
اين واكسن از ويروس تخفيف حدت يافته و به صورت ليوفيليزه تهيه مي شود . مصرف اين واكسن در مرغان مادر و تخمگذار تجارتي صرفا در مناطق آلوده (كه وجود بيماري در منطقه به اثبات رسيده و با سايقه واكسيناسيون وجود داشته باشد) با توجه به دستور العمل موسسه سازنده واكسن ضروري است .
2-واكسن بيماري آبله طيور
اين واكسن از ويروس تخفيف حدت يافته و به صورت ليوفيليزه تهيه مي شود . مايه كوبي طيور بر عليه اين بيماري در ايران در مناطقي كه سابقه بيماري دارند با توجه به دستورالعمل موسسه سازنده واكسن اجباري و ضروري است .
3-واكسن بيماري آنسفالوميليت طيور
ويروس اين واكسن زنده و در جنين تخم مرغ تكثير يافته و به صورت ليوفيليزه تهيه مي شود مصرف اين واكسن در گله هاي مرغ مادر قبل از توليد و در زمان تولك بري اجباري است .
4-واكسن مذكور حاوي 3-2 سويه باكتري (غير فعال ) مي باشد كه براي پيشگيري از بيماري قبل از شروع تخمگذاري در گله بكار مي رود .
5-واكسن بيماري سندروم كاهش توليد
واكسن مذكور غير فعال بوده و جهت پيشگيري از بيماري سندروم كاهش توليد قبل از شروع مرحله تخمگذاري بكار گرفته مي شود .
6-واكسن پاستورلوز يا وباي مرغان
واكسن مذكور غير فعال واكسيناسيون عليه بيماري در مناطق آلوده در اردك – بوقلمون – غاز و مرغ توصيه مي شود .
اين واكسن توسط موسسه رازي و از سويه بومي پاستورلامولتوسيداتيپ A1 تهيه مي شود .
توجه : در حال حاضر واكسن هاي كشته نيوكاسل 76+ ،EDS+ برونشيت عفوني + گامبورو (چهار گانه ) به صورت مخلوط براي مصرف در مزارع مرغ مادر و مخلوط واكسن هاي كشته نيوكاسل + برونشيت عفوني ++76 ، EDSبراي مصرف در مزارع پرورش پولت تخمگذار در نظر گرفته شده است .
7-واكسن بيماري كوكسيديوز طيور
اين واكسن حاوي چهار گانه بيماري زايي ايمريا (نكااتريكس – اسرولينا – ماكزيما ) مي باشند و به صورت آشاميدني جهت مصرف در گله هاي مادر در نظر گرفته شده است .
8-واكسن بيماري آنفلوانزاي طيور
اين واكسن از سويه هاي جدا شده در ايران از سروتيپ (H9N2و به شكل غير فعال و به منظور استفاده در گله هاي طيور صنعتي ساخته شده است .
نكات ضروري در انجام واكسيناسيون
1-قبل از مصرف واكسن حتما بايد از سلامت گله اطمينان حاصل كرد .
2-در روش آشاميدني لازمست آبخوري ها را با آب فاقد مواد ضدعفوني كاملا شسته و تميز كرد و تعداد آنها نيز كافي باشد و حتي المقدور تعدادي آبخوري اضافي در نظ گرفته شود .
3-جهت رقيق نمودن واكسن لازمست از آب مقطر ، آب آشاميدني فاقد اصلاح ، كلر و مواد ضدعفوني كننده ديگر ، آب جوشيده سر شده و يا سرم فيزيولوژي 5/8دصد استفاده كرد و درجه حرارت آب مصرفي مي بايستي حدود 23 درجه سانتي گراد در نظر گرفته شود وPHآن در نظر گرفته شود و PH آن برابر 7 باشد .
4-قبل از محلول كردن واكسن طيور را به مدت 4-2 ساعت (بسته به سن و به فصل سال ) تشنه نگهداريد .
5-آب محتوي .اكسن مي بايد خنك و در عرض دو ساعت توسط طيور آشاميده شود.
6-اضافه كردن شير خشك (بدون چربي ) به نسبت 5/2-2 گرم در ليتر در آب مصرفي همچنين از شير معمولي بدون چربي يا كم چربي به نسبت 10-15 درصد مي توان استفاده كرد . اضافه كردن شير سبب حفظ و ماندگاري ويروس واكسن مي شود .
7-جهت واكسيناسيون به طريقه قطره چشمي و يا تزريقي نياز به افراد آموزش ديده و به تعداد كافي مي باشد .
8-جهت واكسيناسيون به طريقه آشنايي تجويز واكسن در طول ساعات سردتر روز بايد مورد نظر قرار گيرد .
9-واكسن هاي كشته را قبل از مصرف و در خلال واكسيناسيون بخوبي تكان دهيد.
10-سر سوزن مورد استفاده بايد تميز و عاري از آلودگي باشد.
11-فلاكن محتوي واكسن را قبل از مصرف مدتي در درجه حرارت اطاق (20درجه سانتي گراد و 18+ درجه سانتي گراد) نگهداشته سپس اقدام به واكسيناسيون نماييد .
12-در روش اسپري مطمئن باشيد كه گله مورد نظر عاري از آلودگي مايكوپلاسمايي و ساير بيماري هاي تنفسي باشد .
روش هاي معمول واكسيناسيون
1-روش آشاميدني
2-روش قطره چشمي
3-روش اسپري يا روش آئروسل
4-روش تزريق زير جلد يا داخل
5-تلقيح در نسوج بال
روش آشاميدني
روش فوق بايد عينا بر طبق دستورالعمل موسسه سازنده واكسن صورت پذيرد بال توجه به دستورالعمل ها و اعمال كليه شرايطي كه بايد در اين طريقه مايه كوبي در نظر گرفت مي توان با استفاده از جدول شماره يك اقدام به رقيق كردن واكسن كرده از معايب اين روش دريافت واكسن بطور غير يكنواخت توسط طيور گله است دز بيشتري و تعدادي دز كمتري را دريافت كنند در اين صورت عيار آنتي بادي حاصله در اين روش (آشاميدني ) در گله غير يكنواخت و امكان آلوده شدن جوجه هايي كه داراي عيار آنتي بادي پايين مي باشند با ويروس بيماري زا وجود خواهد داشت .
واكسن هايIBDV-NDVILTV-IBV-AEV را مي توان به روش فوق بكار برد .
2-روش قطره چشمي
روش فوق بايد عينا بر طبق دستورالعمل موسسه سازنده واكسن صورت پذيرد با توجه به دستورالعمل ها عموما مقدار 1000 دز واكسن را در 25 سانتي متر مكعب آب مقطر و يا سرم فيزيولوژي و يا اب جوشيده سرد شده حل كرده و براي 1000قطعه (جوجه- نيمچه –پولت ) بكار مي برند . در اين روش يك قطره از محلول محتوي واكسن توسط قطره چكان مخصوص در داخل چشم چكانده مي شود .
واكسن هاي NDVILTV-IBDV-IBV-NDVرا مي توان به روش فوق بكار برد.
1-روش اسپري و يا روش آئروسل
با توجه به اهميت و تفاوتهايي كه دو روش اسپري و آئروسل با همديگر دارند يك دستورالعمل كلي در زمينه نحوه ارائه مي شود . با روش فوق مي توان واكسن هاي ILTV-IBDV-IBV-NDV را جهت پيشگيري از بيماري هاي مربوطه بكار گرفت .
2-روش تزريقي
اصولا كليه واكسن هاي كشته و تعداد محدودي از واكسن هاي زنده را مي توان با روش تزريقي مورد استفاده قرار داد . از مزاياي اين روش :
-استفاده از حداكثر عيار آنتي ايمني بدست آمده و دوام عيار حاصله به مدت طولاني
-وارد كردن مقدار يك دز آنتي ژن مورد نظر به هر قطعه
-يك دست بودن عيار آنتي بادي حاصله در اين روش
-كاهش استرس ناشي از مصرف مداوم واكسن هاي زنده
راه هاي تزريق
اصولا عضله سينه طيور و زير جلد ناحيه گردن توصيه مي شود . تزريق واكسن كشته در سطح بالايي دم طيور بكار گرفته شده و همچنين واكسن مارك در 18 روزگي دوران جنيني (در زمان انتقال تخم مرغ نطفه دار از دستگاه ستر به هچر ) مورد استفاده قرار گرفته و با موفقيت همراه بوده است
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )