افسنطين
نام لاتين : worm wood
نام علمی: Artemisia absinthum L
نام تيره : compositae
نامهای محلی: مروه، ختروق، تاك پشی، ماكدون، كشوت، خنجك، خاراگوش، درمنه ترخ
مقدمه :
افسنطين گياهی است كه از مدتها قبل به خاطر استفاده های دارويی و ادويه ای مورد توجه انسان بوده است0نام اين گياه به هر دو صورت: افسنتين و افسنطين در كتب فارسی و فرهنگ ها وارد شده است0برگ ها و پيكر رويشی اين گياه دارای مواد دارويی ارزشمندی است،به همين دليل در تعدادی از فارماكوپه ها به عنوان يك گياه دارويی مهم معرفی شده است0چون از نظر درمانی نوع وحشی اين گياه بر انواع پرورش يافته آن مزيت داردو به علاوه غالباً در وسعت های زياد،به انواع وحشی افسنطين برخورد می شود،از اين جهت كمتر اقدام به پرورش افسنطين بر خورد می شود،از اين جهت كمتر اقدام به پرورش افسنطين می گردد0
ويژگی های بوتانيكی :
گياهی است علفی،پايا(كه بين 8تا10سال عمر می كنند )ازتيره كاسنی كه به صورت خودرو و به شكل بوته های پر پشت می رويد0برگها متناوب با بردگيهای با ريك و عميق اندازه ی دمبرگ در برگهای پايينی،ميانی و بالای متفاوت است0 انشعابات آن نيزاين حالت را دارد ،مجموعاً به رنگ خا كستری روشن با ظاهری كا ملاً ً مشخص جلوه می كند 0 كا پيتول های آن كروی كوچك و خيلی زياد اند ،در هر كاپيتول دو نوع گل لوله ای و زبانه ای به رنگ زرد ديده می شود 0 گل اين گياه شبيه گل با بونه است ريشه مستقيم وچوبين ،ميوه فندقه ،كو چك و دارای سطح صاف است 0
پيكر رويشی افسنطين تلخ مزه است واز كليه قسمتهای اين گياه بوی قوی استشمام می شود كه ناشی از وجود اسانس در اندام های آن می باشد0قسمت مورد استفاده اين گياه برگ و سر شاخه های گلدار آن است0
پراكنش جغرافيايی :
تاريخ شناسی اين گياه به هزاران سال قبل از ميلاد مسيح نسبت داده می شود وپراكندگی آن در اين زمان ها بيشتر در مناطق گرم و خشك و مديترانه بوده است و اگر مشاهده می گردد كه امروزه وسعت انتشار آن محدود گرديده،به اين دليل است كه حساسيت زياد اين گياه درمقابل سرما،همواره مانع پيشرفت آن دروسعت های پهناور می شده است0به طور كلی منشاء اين گياه مناطق معتدل آسيا واروپا گزارش شده است0بذر اين گياه از نقاط ديگر به آمريكا و زلاندنو منتقل شده وبه عنوان يك گياه دارويی در سطوح وسيع در اين كشورها و كشورهای ديگری چون روسيه ،آلمان وفرانسه كشت می شود0 درايران نيز در اطراف دماوند،آستارا ،سواحل دريای خزر، اردبيل، تهران، مشرق ايران(سيستان و بلوچستان وخراسان) می باشد0
نيازهاي اكولوژيكی :
افسنطين در طول دوره رويش به هوای گرم و نور فراوان نياز دارد0اين گياه به خشكی مقاوم است پس می توان آن را به صورت ديم كشت كرد0از آنجايی كه افسنطين به مواد وعناصرغذايی چندانی نيازندارد، می توان آن را درهرنوع خاكی كشت كرد0اما اگر هدف توليد انبوه باشد بايد ازخاكهايی با بافت سنگين وغنی از تركيبات كلسيم و هوموس استفاده كرد0اين گياه در طول رويش خاك باPH 6/5 تا 5/7 را می پسندد0
روش كاشت و تكثير :
روش تكثير اين گياه از طريق بذر و يا از طريق اندام رويشی انجام می پذيرد0كشت اين گياه به وسيله بذر به صورت غير مستقيم انجام می گيرد0 تكثيررويشی اين گياه ازطريق تقسيم بوته انجام می گيرد كه برای اين كار بوته های 3تا 4 ساله مناسبند0
تاريخ و فواصل كاشت :
دركشت غيرمستقيم،بذرها را دراوايل بهاردرخزانه ی هوای آزاد كشت و سپس نشاها را درفصل پاييز(اوايل مهر) به زمين اصلی منتقل می كنند0زمان مناسب برای تكثير رويشی افسنطين اوايل بهار است
مواد وعناصر غذايی مورد نياز :
كود حيوانی كاملا‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ًًًًً ً نقش عمده ای در افزايش عملكرد افسنطين دارد كه اين كود در فصل پاييز (به ميزان 25تا30 تن درهكتار) به زمين اضافه می شود0از سال دوم رويش بايد عناصرغذايی ازت، اكسيدفسفرو اكسيدپتاس به خاك اين گياهان اضافه كرد0
آماده سازی خاك :
پس از برداشت محصول قبل،كود حيوانی مورد نياز گياهان را به خاك مي افزايند،سپس شخم متوسطی زده می شود0پس از آن كلوخه ها را به وسيله ديسك شكسته ؛ زمين را تسطيح و بستر خاك را برای كاشت افسنطين كاملا ً آماده می كنند0
مراقبت و نگهداری :
ازمهمترين مراحل داشت افسنطين،مبارزه با علف های هرز است0
مبارزه با علف های هرز تنها به روش مكانيكی انجام می گيرد0 آفات نيز در طول رويش خسارتهای زيادی به اين گياه وارد می كنند،مهمترين آفات اين گياه مگس افسنطين و نوعی شته است كه استفاده از سموم مناسب در زمان مناسب نقش عمده ای در كنترل آن ها دارد 0
آبياری :
افسنطين گياهی حساس به سرما مقاوم به خشكی وكم آبی است اين گياه به عنوان گياه هرزه بوده و در مناطق معتدل به صورت خودرو در كنارجاده ها و زمين ها ی باير می رويد 0
برداشت محصول :
عمل برداشت محصول از گياه افسنطين از اوايل خرداد تا اواخر شهريور انجام می گيرد 0
درسال اول رويش يك بار و در سال های بعد دو يا حتی سه بار می توان محصول را برداشت كرد0
اندام رويشی گياه را می توان از 50 سانتی متر از سطح زمين برداشت كرد كه پس از برداشت می توان از طريق سايه يا خشك كن های الكتريكی در دمای 40 در درجه سانتی گراد خشك كرد0 بايد توجه داشت هنگام برداشت نبايد به گياه فشار وارد شود 0
عملكرد پيكر رويشی خشك 70% تا يك تن در هكتار است 0 با توجه به اينكه نسبت اندام تازه به خشك 4تا5 به 1 است0
بررسی اقتصادی :
افسنطين گياهی است چند ساله كه بين 8تا10 سال عمر می كند؛ ولی محصول آن فقط تا 5 سال بازدهی اقتصادی دارد0
تركيبات شيميايی :
برگ اين گياه دارای ماده تلخی به نام ابسنتين Absinthine است وماده ديگری به حالت متبلور وخالص از اين گياه به دست مي آيد0 علاوه بر آن يك ماده غير تلخ ولی قابل تبلوربه رنگ زرد كاهی وهمچنين اسانس فرار به مقدار 2-5 در هزار نيز در اندام های گياه وجود دارد0
تركيبات مهم اسانس عبارتند از: 1) تويول Thuyole
25تا70% 2) آلفا و بتا تويون 3 تا 13%
مقدار اين دو ماده، در مرحله گلدهی به بيشترين مقدار خود می رسد0 تركيبات ديگر اسانس عبارت است از : سابينن، ميرسن و ب-سيمول 0 در اسانس بعضی از گياهان (بسته به شرايط اقليمی محل رويش ) مقدار كمی كامازولن Chamazulene نيز وجود دارد0
خواص درمانی:
موارد درمانی افسنطين در طی قرون قبل به گونه ای بوده است كه امروزه تقريبا ً برای همان موارد با مختصر اختلافی به كار می رود 0 به طور كلی افسنطين دارای اثر مقوی، مقوی قلب ، تب بر، مدر، قاعده آور،ضد كرم و ضد عفونی كننده است0
اين گياه ترشحات تحريك كرده و برای افزايش اشتها مصرف می شود،در معالجه نفخ شكم نيز كاربرد دارد0 از افسنطين نتايج خوبی در رفع اسهال های مزمن نفخ و تب های نوبه گرفته شده است0 همچنين اين گياه معالج كم خوني و لاغری می باشد0 افسنطين سرعت جريان خون را زياد می كندوترشح ادرار را افزايش می دهد 0 از اين جهت برای رفع آب آوردن انساج وخيز عمومی بدن ميتواند مورد استفاده قرار گيرد0 در درمان قاعدگی نا منظم و همچنين رفع حالت قاعدگی نيز در زنان و دختران جوان و درمان ريزش مو و درمان تنبلی دستگاه گوارش وكبد ورفع حشرات كاربرد دارد0 اين گياه ضد روماتيسم نيز می باشد0
مصرف زياد اين گياه مناسب نيست و باعث سر گيجه، تشنج ،مسموميت،هذيانونيز افزايش جريان خون به احشا ء داخلی بدن می شود0 مصرف مداوم آن نيز منجر به اختلالات روانی و ديوانگی می شود 0 زنان بارداردر دوران حاملگی بايد به هر نحو ازمصرف اين
گياه خودداری كنند0
منابع و مآخذ :
دكتر اميد بيگي رضا/توليد وفرآوري گياهان دارويي/جلد دوم/انتشارات آستان قدس رضوي/چاپ اول /1384
پروفسور هانس فلوك/گياهان دارويي/ترجمه دكتر توكلي صابري ودكتر صداقت محمد رضا/چاپ ششم /1366/چاپ خانه گلشن تهران
دكتر زرگري علي/گياهان دارويي/آذر ماه 1375/انتشارات دانشگاه تهران
صارم بافنده/درمان گياهي انواع بيماري ها/1385/تهران كتاب درماني
عاشوري علي رضا/پيشگيري ،درمان،حفظ زيبايي وتندرستي با گياهان دارويي/انتشارات مهتاب/ناشرآ بفام1378
www.sabziran.ir/index.php?action=recommends&rid=92&page - 26k
www.dostan.net/view.asp?id=50048730515100003 - 44k -
www.ake.blogfa.com