مديريت تلفيقي آفات پنبه مقدمه
مديريت تلفيقي آفت پنبه (IPM ) همواره در راه رسيدن به مديريت آفات حشره و كنه پنبه در حال تكامل است . هدف IPM تلفيق كردن همه روش هاي مديريت جمعيت آفت به منظور كاهش مصرف حشره كش مي باشد ضمن آنكه سودمندي محصول نيز حفظ گردد .
محصول پنبه در معرض جمله انواع آفت قرار دارد و اغلب دامنه وسيع از فراواني آفت بين فصول مشاهده مي شود . هر چند حشره كش هاي جديد نسبتاً انتخابي در دسترس كشاورزان قرار مي گيرند اما بررسي دقيق كارشناسان محيط زيست كاربرد برخي سموم قديمي و جديد را خيلي مشكل نموده است . اين امر انگيزه قوي در استفاده از حشره كش هاي كم خطر براي محيط زيست و كاهش مصرف كلي حشره كش ها بوجود آورده است .
پذيرش سريع سموم جديد توسط كشاورزان و كارشناسان ،مانع افزايش آگاهي آنها از ارزش حشرات مفيد در اكوسيستم پنبه مي گردد .
مديريت كشت پنبه
جهت اجراي برنامه IPM، مديريت كشت پنبه به پنج دوره مجزا تقسيم مي شود.
1- برداشت محصول تامرحله قبل از كاشت پنبه
2-آماده سازي زمين يا مرحله قبل از كاشت پنبه
3- زمان كاشت تا مرحله گلدهي(ظهور يك گل در هر متر رديف كشت)
4- مرحله گلدهي تا باز شدن اولين قوزه در هر متر رديف كشت
5- مرحله باز شدن اولين قوزه تا مرحله برداشت محصول
آفات پنبه در دوره هاي فوق در مراحل مختلف رشد و فعاليت قرار دارند. مديريت تلفيقي آفت با توجه به شرايط فعاليت آفت در هردوره اجرا مي شود .
1- دوره پس از برداشت تا قبل از كاشت پنبه1-1-بررسي وضعيت شفيره كرم قوزه
نمونه برداري از خاك حداقل از عمق 10 سانتي متري به منظور تعيين تراكم شفيره كرم قوزه انجام ميگيرد .در صورت مشاهده شفيره كرم قوزه با تراكم زياد انجام شخم پاييزه يا زمستانه توصيه مي شود .
1-2- انتخاب گياه زراعي جهت تناوب زمستان
در حد فاصل زمان برداشت محصول تا كاشت مجدد پنبه ، گياه زراعي مناسبي با توجه به نوع آفات آن جهت كاشت در نظر گرفته مي شود .
1-3- كشت گياهان تله اي
براي به تله انداختن كرم قوزه در اوايل بهار يك نوع گياه زراعي مانند نخود به عنوان گياه تله كاشته مي شود
با استفاده از يك حشره انتخابي و يا با انجام شخم ومدفون نمودن گياه، كرم قوزه هاي روي آنرا از بين مي برند .
1-4- از بين بردن بقاياي گياهي و رشد مجدد پنبه
در صورت رشد مجدد پنبه ، وضعيت آفات روي آن را بررسي نموده و اقدام لازم نسبت به از بين بردن آنها به عمل مي آيد .
خرد كردن بقاياي پنبه و استفاده از مواد شيميايي برگ ريز جهت ممانعت از رشد مجدد پنبه .
1-5- علف هاي هرز ميزبان آفت
آفات پنبه از قبيل كنه ، شته ، ِسنك و عسلك روي علف هاي هرز داخل و حاشيه مزرعه پنبه زمستان گذراني مي كنند . با استفاده از علف كش يا شعله افكن و يابا انجام شخم علف هاي هرزرا از بين مي برند .
1-6- كشت گياه زراعي مناسب به عنوان پناهگاه حشرات مفيد .
برخي از گياهان زراعي مانند يونجه پناهگاه خوبي براي حشرات مفيد مي باشند .
1-7- مصرف كودهاي ازته
براي تجزيه و پوساندن بقاياي گياهي و فعال كردن ميكروارگانيزم هاي مفيد خاك مصرف كودهاي ازته توصيه مي شود .
-دوره آماده سازي زمين و مرحله قبل از كاشت پنبه
2-1- انتخاب زمين
با توجه به شرايط جغرافيايي محل از نظر وجود رودخانه ، منابع آب ، جاده ،مراتع، مسير وزش باد ، مناطق همجوار ، زمين مناسب جهت كشت پنبه انتخاب گردد.
2-2-تهيه بستر بذر
تماس بهتر بذر با خاك و تأمين رطوبت ودماي مورد نياز و كاشت بذر در عمق مناسب موجب جوانه زني و رشد سريع بذر شده وگياهچه هاي قوي بدست مي آيد .
2-3- انتخاب رقم مناسب پنبه
زودرسي و برداشت زود هنگام محصول به كاهش خسارت آفات در اواخر فصل كمك مي نمايد .
2-4- ضد عفوني بذر
جهت كنترل آفات مكنده در اوايل فصل كشت از يك حشره كش مناسب جهت ضد عفوني بذر استفاده مي شود .
2-5- تغذيه گياهي
تأمين عناصر غذايي مورد نياز گياه پنبه
2-6- تأمين آب مورد نياز پنبه در اوايل رويش
3- مرحله كاشت پنبه تا مرحله گلدهي ( مشاهده يك گل در يك متر رديف كشت )
3-1- تاريخ كشت
با توجه به دماي خاك و پيش بيني آب و هوا ، ناريخ كشت مناسب تعيين شود .
از كشت خيلي زود و دير هنگام پنبه اجتناب گردد .
3-2- مصرف ازت
با توجه به آزمون خاك و تجزيه دمبرگ ، ميزان مصرف ازت تعيين شود.
3-3- مصرف مواد تنظيم كننده رشد
براي جلوگيري از رشد رويشي غير عادي از مواد تنظيم كننده رشد استفاده گردد .
3-4- گشت زني در مزرعه جهت بررسي وضعيت آفات پنبه
با توجه به آستانه خسارت اقتصادي آفات ، مبارزه شيميايي و بيولوژيكي توصيه مي شود .
4- مرحله گلدهي تا مشاهده اولين قوزه باز در هر متر رديف كشت
4-1-گشت زني در مزرعه جهت بررسي وضعيت آفات
توصيه مبارزه شيميايي و بيولوژيكي ، با توجه به آستانه خسارت اقتصادي آفات.
4-2- آبياري پنبه بر اساس نياز گياه
5- مرحله باز شدن اولين قوزه تا برداشت محصول
5-1- گشت زني در مزرعه جهت بررسي وضعيت آفات پنبه
توصيه مبارزه شيميايي و بيولوژيكي ، با توجه به آستانه خسارت اقتصادي آفات.
5-2- آبياري پنبه بر اساس نياز گياه
5-3-استفاده از مواد شيميايي جهت خزان زودرس برگها
اجزاي اصلي مديريت تلفيقي آفت
1-شناخت بيولوژي و اكولوژي آفات و گياهان زراعي
2-گشت زني در مزرعه
3-آستانه هاي خسارت اقتصادي
4-بررسي تاثير روش هاي مبارزه بر جمعيت آفات
گشت زني در مزرعه
جمعيت آفت از سالي به سال ديگر و حتي ا زيك مزرعه به مزرعه ديگر در طي سال تغيير مي كند.بازديد دقيق مزرعه به كشاورز امكان مبارزه شيميايي به موقع را فراهم مي سازد .
كاربرد حشره كش ها بايستي بر مبناي گشت زني در مزرعه وآستانه خسارت اقتصادي آفات صورت گيرد . از سمپاشي هاي بي رويه و از قبل برنامه ريزي شده اجتناب گردد .
روش هاي گشت زني در مزرعه
از چند روش گشت زني به منظور ارز يابي اثر آفات روي مزارع پنبه استفاده مي شود.الگو هاي گشت زني در مزرعه پنبه ممكن است به شكل هاي حروفX وZ و يا عدد 8 باشد.
بعضي از حشرات پنبه مانند تريپس در سطح مزرعه تقريبا“ پراكنش يكنواخت دارند و آفات ديگر مانند سنك و كنه مزرعه پنبه رابيشتر به صورت لكه اي آلوده مي سازند و آلودگي آنها بيشتر از حاشيه مزرعه شروع مي شود. توصيه مبارزه شيميايي بايستي زماني انجام شودكه پس از گشت زني در مزرعه تعداد آفت به سطح آستانه خسارت اقتصادي رسيده باشد .
از زمان ظهور گياهچه تا مرحله گلدهي ، مزارع پنبه بايستي حداقل يك بار در هفته مورد بازديد قرار گيرد . از مرحله گلدهي تا باز شدن قوزه ها ، مزرعه پنبه را بايستي هر پنج روز يا دوباردر هفته بازديد نمود .
از هر 8 هكتار پنبه كاري بايستي به طور تصادفي 100 بوته را مورد معاينه قرار داد و براي اين منظور مي توان با انتخاب تصادفي 100 نقطه از مزرعه 100 بوته را بازديد نمود و يا اينكه ده نقطه از مزرعه را به طور تصادفي انتخاب و در هر نقطه 10 بوته يك رديف را معاينه كرد .
آستانه خسارت اقتصادي يا آستانه مبارزه
آستانه مبارزه طبق تعريف، تراكمي از آفت مي باشدكه در آن تراكم مبارزه شميايي بايستي براي جلوگيري از خسارت اقتصادي آفت صورت گيرد .
آستانه هاي خسارت آفات جز اصلي مديريت تلفيقي آفت (IPM ) هستند .آستانه ها را مي توان بر مبناي فراواني آفت ، ميزان خسارت آنها و يا تركيبي از هردو تعيين نمود . اهميت اقتصادي يك آفت خاص ممكن است با رشد گياه پنبه تغيير نمايد . بنابراين آستانه خسارت آفات بسته به مرحله رشد پنبه متفاوت مي باشد .
اثر مفيد آستانه ها به بازديد منظم مزرعه ، نمونه برداري دقيق و برآورد صحيح سطوح خسارت يا آفت بستگي دارد .
جدول 1-آستانه خسارت اقتصادي آفات پنبه ،منبع مورد استفاده(Australia Cotton Cooperative Research Center)
آفت
مرحله کاشت تا گلدهي
مرحله گلدهي تا باز شدن قوزه
مرحله باز شدن قوزه تا رسيدن محصول
تا باز شدن 15%
قوزه ها
بيش از 15% قوزه ها باز شده
کرم قوزه پنبه در هر متر رديف
-
-
-
-
تخم
-
5
5
5
لارو ها
2
2
3
5
لارو متوسط ودرشت
5/0
1
1
2
بوته هاي آ لوده(%)
100-200
-
با باز شدن 30تا40% قوزه مبارزه با کرم متوقف مي شود.
سنک
بالغ وپوره ها/متر
منطقه سرد
5/0
5/0
5/0
منطقه گرم
کرم غوزه پنبه Heliothis armigera آفتي است خطرناک که خسارت شديد آن از پنبه کا ريهاي استان هاي شمال و مرکز ايران گزارش شده است .اين حشره ميزبانهاي متعدد از جمله پنبه ، کنجد ، توتون ، کنف ، نخود ، گوجه فرنگي ، ذرت و گل آفتاب گردان و لوبيا دارد. خسارت اين آفت در مزارع پنبه گرگان و گنبد و مازندران به طور متوسط 25 % کليه محصول و در مزارع نخود ممکن است بيشتر از نصف محصول باشد . در سالهاي اخير اين آفت به ميوه هاي گوجه فرنگي خسارت قابل توجه وارد مي سازد .مشخصات ظاهري :عرض بدن حشره با بالهاي باز 25 – 30 ميلي متر است. بالهاي جلوئي قهوه اي متمايل به خاکستري روشن با نوار هاي نا منظم تيره مي باشد. بعلاوه لکه هاي تيره رنگ در انتهاي بال ديده مي شود . بالهاي عقبي سفيد ، با نوارها و لکه هاي تيره ديده مي شود. لاروها در حداکثر رشد 30 – 32 ميلي متر طول دارند . رنگ آنها متغير ، عموما سبز با خطوط تيره و روشن در طول بدن مي باشد . تخم ها نيم کروي، غالبا مجتمع و به رنگ زرد روشن است.مبارزه: شخم زمستانه در ازبين بردن شفيره هاي اين آفت بسيار مفيد است و مناسب ترين زمان سم پاشي هنگام ظهور لاروهاي سن يک با سمومي نظير اندرين، سوين و يا سوپر اسيد مي باشد اخيرا استفاده از زنبور تريکوگراما در مبارزه بيولوژيک با اين آفت نتايج اميد بخشي داده است. کرم خاردار پنبه Spiny cotton bollwormمعرفي آفتاين آفت نه تنها به گياهان زراعي پنبه، کنف و باميه حمله مي کند بلکه به گياهان قوزک يا شغال کنف، يا بنگ کنف يا کنف وحشي Hibiscus trionum، گاو پنبه يا شال پنبه سا شال کنف يا ديو کنف Abutilon aviennae، انواع ختمي (Althaea)، پنيرک يا توله Malva sp. از خانوادة Malvaceae يا پنير کيان و همچنين به گياه خرقوزک Carchorus olitorius از خانوادة Tiliaceae حمله کرده و خسارت مي زند. کرم خاردار پنبه در ابتداي فصل که هنوز گل و قوزه هاي پنبه ظاهر نشده اند از جوانه انتهائي تغذيه و وارد ساقه مي شود و تا چند سانتي متري انتهاي ساقه که نرم و ترد است پيشروي مي نمايد و سبب خشکيدگي سر شاخه مي شود. در بوته هائي که به اين ترتيب مورد حمله قرار مي گيرند، جوانه هاي جانبي از زير قسمت جوانه انتهائي ظاهر شده و شاخه هاي جانبي را بوجود مي آورند و بوته حالت پهن تري به خود مي گيرد. اما پس از ظهور گل و غنچه ها و قوزه ها کرم خاردار به اين اعضاء حمله کرده و آسيب وارد مي کند. خسارت کرم خاردار پنبه از چند جنبه داراي اهميت است. اين آفت چون از بذر دانه تغذيه مي کند سبب ضايعاتي قابل توجه به مزارع پنبه بذر مي گردد. ثانياً کرم خاردار به دنبال دستيابي به بذر دانه پنبه از الياف حجره هاي درون قوزه عبور کرده و باعث قطع الياف مي گردد. همچنين فضولات لارو در روي الياف محيط مساعدي براي رشد قارچهاي دوده اگر چنانچه گل و قوزه هاي جوان مورد حمله قرار گيرند ريزش کرده و چنانچه قوزه هاي رسيده مورد حمله قرار گيرند يا اينکه اصلاً باز نمي شوند و اگر باز شوند قسمتي از قوزه باز شده و قسمت خسارت ديده باز نشده و معمولاً قابل برداشت نمي باشد.زيست شناسي:زمستان را به صورت شفيره در داخل پيله مي گذراند. در مناطق گرمسيري جنوب کشور در زمستان به تمام حالات تخم، لارو و شفيره مشاهده مي شود. فعاليت نسل اول بيشتر روي ميزبانهاي وحشي و در نسلهاي بعدي روي پنبه انجام مي شود. بروز آفت در مزارع پنبه قبل از ظهور غنچه و گل مشاهده مي شود و در اين موقع پرواز آفت در جوانه انتهائي بوتة جوان پنبه تخم ريزي مي کند. تخمها به صورت تک تک قرار داده مي شود و تعداد تخم از 500-400 عدد براي هر حشره متغير مي باشد. لارو آفت پس از خروج از تخم داخل ساقه انتهائي شده و دالان کم عمقي به طول 3-2 سانتي متر مي سازد. صدمات لارو آفت اغلب با صدمات لارو کرم قوزه اشتباه مي گردد. گاهي لارو ساقه پنبه را سوراخ کرده و قست بالاي شاخه را مي خشکاند. در بوته هاي آفت زده فواصل بين شاخه هاي ميوه دهنده در محل آفت زدگي کوتاه مي گردند. پس از خاتمة نشو و نماي لاروي کرم خاردار از دالان خارج شده و در انتهاي شاخه لاي جوانه ها و برگها تبديل به شفيره مي شود و پس از مدتي پروانه خارج مي گردد. در صورتي که بوته پنبه داراي گل و غنچه باشد تخمريزي پروانه روي اعضاء ميوه دهنده و جوانه هاي انتهائي به خصوص روي براکته گل و غنچه مشاهده مي شود. لارو آفت پس از خروج از تخم در جستجوي غنچه و قوزه مدت کوتاهي به حالت سرگردان به اطراف مي رود و در اين نسل و نسلهاي بعد اعضاء ميوه دهنده را مورد حمله قرار مي دهد. در اواخر تابستان و اوايل پائيز که بوته مجدداً شاخه هاي جوانتري مي دهد لارو آفت گاهي از جوانه انتهائي تغذيه و رأس شاخه جوان را سوراخ کرده و به داخل ساقه مي رود. کرم خاردار پنج سن لاروي داشته و چهار نوبت پوست عوض مي کند. لاروهاي سنين 3-1 معمولاً با استفاده از ترشحات آب دهان که در مجاورت هوا تبديل به تار مي شود. در موقع ضرورت از محل استقرار آويزان شده و از شاخه اي به شاخه ديگر نقل مکان مي نمايند. در شرايط مناسب يک عدد لارو ممکن است چند عدد غنچه و يا 4-2 قوزه جوان را مورد حمله قرار دهد. سوراخ دخولي لارو در جوانه ها اغلب يک عدد و در قوزه ممکن است 4-2 عدد باشد.لارو کرم خاردار پس از خاتمه نشو و نما از محل تغذيه بيرون آمده و روي جوانه انتهائي اطراف کاسبرگ سطح قوزه، اطراف براکته متصل به دم قوزه روي شاخه، داخل قوزه هاي باز شده، لاي برگهائي که روي زمين ريخته اند و گاهي در سطح خاک در داخل پيله اي تبديل به شفيره مي شوند. مدت نشو و نماي يک نسل آفت در تابستان حدود يک ماه، در بهار و پائيز به طور متوسط 60-50 روز و در زمستان 4 ماه به طول مي انجامد. در خوزستان 8-7 نسل، در گرگان و مازندران 8-6 نسل و در خراسان 6 نسل در سال دارد.کنترل:1-تاريخ کاشت: کاشت زودتر پنبه و برداشت زودتر آن در پائيز اغلب سبب مي شود که در موقع ظهور آفت گياه بتواند خسارت را تحمل نمايد.2-زير خاک نمودن بقاياي پنبه با شخم عميق پائيزه.3-دفع علفهاي هرز و ميزبانان آفت در اطراف مزرعه.کنترل شيميايي1. کارباريل(سوين) WP85% و3 کيلوگرم در هکتار 2- 1 نوبت2. آزينفوس متيل(گوزاتيون) EC2% و5 ليتر در هکتار.
کرم قوزه پنبه(هليوتيس) Cotton boll worمعرفي آفتيکي از آفات مهم پنبه، توتون، گوجه فرنگي، يونجه، خشخاش، کنف، شبدر، ذرت، نخود، کنجد، بادمجان، سويا، لوبيا، ذرت خوشه اي، کدو و شاهدانه مي باشد. بسيار پلي فاژ بوده و در دنيا بيش از 70 گونه ميزبان براي آن گزارش شده است. لاروهاي اين آفت از برگهاي جوان، قوزه (کرم قوزه پنبه-کرم قوزه گلرنگ)، بلال، ميوه (کرم ميوه گوجه فرنگي)، غلاف بذر (کرم پيله خوار نخود) گياهان ميزبان خود تغذيه مي کند. در مزارع گياهان ميزبان گونه هاي ديگر نظير H. Peltigera و H.viriplace نيز ديده مي شوند.زيست شناسي:زمستان را به صورت شفيره در داخل خاک به عمق 8- 5 سانتي متري به سر مي برد. خروج پروانه ها در بهار بسته به درجه حرارت از اواسط فروردين ماه شروع مي شود و حشره ماده پس از جفت گيري تخمهاي خود را به صورت انفرادي روي دو طرف برگها، ساقه ها، دمبرگ و برگچه هاي ميزبان مي گذارد. در شرايط مساعد 5-3 روز بعد تخمهاي تفريخ شده و لاروها در همان محل شروع به تغذيه مي کنند. نشو و نماي نسل اول آفت در نخود، گوجه فرنگي زودرس، يونجه و برخي علفهاي هرز و به ندرت در پنبه هاي زود کاشت مشاهده مي شود. زيان آفت در پنبه کاريها از نسل دوم به بعد مشهود و خسارت آن در نسل سوم شديد است. پروانه ها بوته هاي پنبه را که داراي گل هستند براي تخم گذاري ترجيح مي دهند و لاروهاي جوان پس از خروج از تخم ابتدا از پارانشيم برگ تغذيه نموده و رگبرگ را باقي مي گذارند. سپس به غنچه، گل و قوزه حمله کرده و با سوراخ کردن قوزه ها و ورود به داخل آنهااز الياف پنبه تغذيه مي نمايند. دورة لاروي حدود 3 هفته به طول مي انجامد و داراي 6 سن لاروي است. سپس در داخل خاک تبديل به شفيره مي شود. دورة شفيرگي حدود 12-8 روز به طول مي انجامد. طول دورة يک نسل حدود 44-38 روز نوسان دارد. داراي 4-3 نسل در سال بوده و در مناطق گرمسير تا 5 نسل در سال دارد.مبارزه:1-شخم عميق بلافاصله پس از برداشت محصول.2-يخ آب زمستانه.3- زنبور پارازتيوئيد تخم تريکو گراما Trichogramma rhenanaTrichogramma pintoi4- زنبور پارازتيوئيد لارو Habrobracon hebetor از Braconidae.کنترل شيميايي:1. تيوديکارپ(لاروين) DF80% و 1- 0.75 کيلوگرم در هکتار 1نوبت2. کارباريل(سوين) WP85%و 3کيلوگرم در هکتار3. اندوسولفان(تيودان) EC35% و 3ليتر در هکتار4. ايندوکساکارب(آوانت) SC15% و250سي سي- 200 در هکتار5. فن پروپاترين EC10% و1ليتر در هکتار.
کرم برگخوار پنبه يا پرودينا Spodoptera littoralis معرفي آفتيکي از آفات پلي فاژ بوده که به گياهان مختلفي نظير پنبه، چغندرقند، گوجه فرنگي، نخود، پياز، بادمجان، هويج، برنج، ذرت، يونجه، شبدر، لوبيا، جعفري، اسفناج، تربچه و… خسارت مي زند. لاروهاي سنين اوليه آفت به طور دسته جمعي از پارانشيم برگها تغذيه کرده و برگها را مشبک مي سازند و به تدريج که لاروها بزرگتر مي شوند دامنه فعاليت آنها گسترش يافته تمام سطح برگها را بهاستثناي رگبرگ اصلي خورده و به ساير اندامهاي گياه ميزبان نيز حمله ور مي شوند.زيست شناسي:زمستان را به صورت شفيره در داخل خاک به سر مي برد. با مساعد شدن شرايط آب و هوا در فروردين ماه پروانه ها ظاهر و پس از تغذيه از گرده و شيره گلها جفت گيري و تخمريزي مي نمايند. محل تخمريزي پشت برگها بوده و حشره تخمهاي خود را به صورت دسته اي در دستجات 250 تا 500 عددي در پشت برگها قرار داده و روي آنها را با ماده چسبناک و کرک هاي انتهاي شکم خود مي پوشاند. دورة جنيني 12-3 روز، سپس لاروها خارج و شروع به تغذيه مي نمايند. داراي 6 سن لاروي بوده و طول دوران لاروي در فصول گرم 20-15 روز و در پائيز تا دو ماه به طول مي انجامد. لاروهاي کامل در داخل خاک پيله خاکي ساخته و در داخل آن تبديل به شفيره مي شوند. دوره شفيرگي حدود 18-8 روز به طول مي انجامد. دورة يک نسل آن در فصول گرم 45-32 روز و در فصول معتدل 65-50 روز است. ممکن است تا 5 نسل در سال داشته باشد.کنترل:1. در صورت شدت آفت اتريمفوس (اکامت) به نسبت 2 ليتر در هکتار استفاده شود.2. مونوکرتوفوس(نواکرون) SL40%و 2ليتر3. دلتامترين(دسيس) EC25% و 750 سي سي
کرم سرخ پنبه Pectinophora gossypiellaمعرفي آفتاين حشره اولين بار از هندوستان گزارش گرديده و در ساير کشورهاي همجوار مانند پاکستان و افغانستان انتشار دارد. اين آفت در نواحي جنوبي کشور (سيستان و بلوچستان) احتمالاً وجود دارد ولي گزارش دقيقي از آن در دسترس نيست.
زيست شناسي:مستان را به صورت لارو سن آخر در داخل بذر به صورت دياپوز بسر مي برد. برخي اوقات زمستان را در زير خاک مي گذراند. گاهي اوقات لارو تا 2.5 سال در داخل بذر به صورت وقفه بسر مي برد. در شرايط مساعد به شفيره و حشره کامل تبديل مي شود. انتشار اين آفت بيشتر از طريق حمل بذرهاي پنبه از کشوري به کشور ديگر صورت مي گيرد. حشره ماده پس از جفت گيري تخمهاي خود را به صورت دسته اي يا منفرد روي گياهان خانوادة پنيرکيان Malva Ceae و مخصوصاً روي قوزه جوان قرار مي دهد. 6-4 روز بعد لاروهاي جوان بيرون آمده و از رگبرگها و قسمتهاي داخلي قوزه و مغز پنبه دانه تغذيه مي کنند. سه الي چهار هفته بعد رشد لارو کامل شده و مجدداً تبديل به شفيره و پروانه مي گردد. ممکن است تا چندين نسل در سال داشته باشد. کنترل:رعايت موارد قرنطينه اي و اقدامات جدي براي جلوگيري از ورود بذر پنبه از کشورهاي آلوده . مگس سفيد يا عسلک پنبه White fliesمعرفي آفتAleyrodiadae در لاتين به معناي آرد مانند مي باشد. از نظر ميزبان دامنه وسيعي از گياهان زراعي، باغي، علفهاي هرز و گياهان زينتي را مورد حمله قرار مي دهد. در دنيا اينحشره از روي 507 ميزبان گياهي که به 74 خانواده تعلق دارند گزارش گرديده است. بيشترين تعداد ميزبانها به ترتيب در خانوادة Leguminoseae، Compositae، Malvaceae، Solanaceae، Euphorbiaceae قرار دارد. در بين گياهان زراعي، پنبه، گوجه فرنگي، کنجد، کنف، آفتابگردان اهميت بيشتري دارد.زيست شناسي:زمستان را به صورت مراحل مختلف رشدي از تخم، پوره تا حشره کامل مي گذراند. طول دوران رشد بستگي به درجه حرارت محيط دارد. طول يک نسل در حدود 15 روز طول مي کشد و ممکن است تا 15 نسل در سال داشته باشد. پوره ها و حشرات کامل اين آفت قطعات دهاني خود را در بافتهاي زير برگ فرو برده و از شيره گياهي تغذيه مي کنند و بطور مستقيم و غير مستقيم موجب زيان اقتصادي مي گردند. خسارت مستقيم آنها از طريق تغذيه از شيره گياهي و ضعف شديد بوته ها و همچنين آلوده کردن برگها و ساير اندامهاي گياهي با عسلک و رشد قارچ دوده و جلوگيري از عمل فتوسنتز مي باشد و خسارت غير مستقيم آن انتقال بيش از 19 بيماري ويروسي بر روي 50 گونه ميزبان است که توسط حشره کامل صورت مي گيرد.کنترل:1-دشمنان طبيعيالف-زنبور پارازتيوئيد:(Hym.: Aphelinidae)Eretmocerus mundusEncarsia formusaEncarsia luteaب: شکارچي ها:Chrysopa Carnea (Neu.: Chrysopidae)Clitostethus arcuatus (col.: Coccinellidae) **اختصاصاً روي مگس سفيدCoccinella septempunctataExochomus nigripennisHippodamia Variegata2-از بين بردن بقاياي مزارع پنبه و سوزانيدن آنها بلافاصله بعد از برداشت محصول.-دور کاشتن زراعت پنبه از جاليز يا آفتابگردان و رعايت فاصله کافي.4-تبديل روشهاي کرتي به خطي.5-کاشت واريته هاي مقاوم.6-از بين بردن علفهاي هرز.7-در صورت امکان در اواخر فصل کاشت کود اوره به زمين ندهيم.ج- کنترل شيميايي:1. پيريميفوس متيل(اکتليک) EC50% و1.5ليتر2. آميتراز(مايتاوک)EC20% و 3ليتر3. پيري پروکسي فن(آدميرال) EC10% و0.75ليتر4. بوپروفزين(آپلاود)و 1.25 SC40% ليتر
کنه دو نقطه اي کنه تار عنکبوتي پنبه Two spotted miteمعرفي آفتاين کنه بسيار پلي فاژ بوده و بيش از 150 گونه گياه مانند لوبيا، باقيا، شبدر، يونجه، پنبه، گياهان زينتي، گياهان خانگياهان زينتي، گياهان خانوادة Cucurbitaceae، Cruciferae، Solanaceae و يره را مورد حمله قرار مي دهد. اين کنه با تنيدن تار سطح برگهاي ميزبان را همراه با قشري مانند گرد و خاک مي پوشاند. مخصوصاً در کشت هاي زير پلاستيک و گلخانه اي گياهان جاليزي اين تارها روي گياهان، زياد ديده مي شود. علايم خسارت اين کنه ممکن است به صورت لکه هاي خاکستري يا زرد، در متن سبز برگها مشاهده شود. گاهي برگها در اثر از دست دادن شيره گياهي حول دمبرگ اصلي خميده مي شوند.زيست شناسي:اين کنه زمستان را به صورت ماده بالغ بارور در زير پوست درختان ميوه، بوته ها و گاهي داخل خاک، زير کاه و کلش و برگهاي افتاده به حالت دياپوز مي گذارند. کنه هاي زمستاني قرمز آجري هستند. در اوايل بهار روي علفهاي هرز تخمريزي مي کنند. سپس گياهان زراعي، زينتي و سبزي و جاليزي را مورد حمله قرار مي دهند. هر کنه ماده 80-40 عدد تخم مي گذارد. تخمها بسته به درجه حرارت پس از 15-12 روز تفريخ شده و پوره هاي کنه خارج مي شوند و پس از سه نوبت پوست عوض کردن کامل مي گردند. دورة زندگي يک نسل کامل کنه 22-15 روز طول مي کشد و چندين نسل در سال دارد. سيکل زندگي آن مشابه ساير کنه هاي Tetranychidae مي باشد. کنترل:1- رعايت اصول به زراعي و از بين بردن علفهاي هرز.2- پروپارژيت(اومايت) EC57% و1.5 ليتر درهکتار3- تتراديفون(تديون) EC 7.52% و4ليتر4- آميتراز(مايتاک) EC20% و3ليتر5- فن پروپاترين EC10% و1ليتر
تريپس توتون Thrips tabaci معرفي آفتگونه اي پلي فاژ بوده که به گياهان مختلفي نظير توتون، پنبه، لوبيا، چغندرقند، گوجه فرنگي، سيب زميني، نخود و انواع کدوئيان خسارت مي زند. اين حشره در گياه پنبه به جوانه ها، برگها و قوزه هاي نورس بوته حمله نموده و در اطراف رگبرگهاي زير برگ لکه هاي فرو رفته براقي ايجاد مي کند که به تدريج به رنگ نقره اي در مي آيند. در اثر حمله آفت رشد بوته کم شده و علاوه بر به تعويق افتادن برداشت مقدار محصول پنبه نيز تقليل مي يابد. راستة Thysanoptera به دو زير راسته تقسيم مي شود که خصوصيات هر دو زير راسته و تفاوتهاي مرفولوژيکي و بيولوژيکي آنها در بخش اول در تريپس گندم مفصلاً شرح داده شده است.زيست شناسي:زمستان را به صورت حشره کامل و پوره روي گياهان و علفهاي هرز و زير کلوخه ها و شکافهاي زمين بسر مي برد. حشرات کامل ماده پس از خروج از اماکن زمستانه ابتدا 3-2 روز تغذيه و سپس تخمگذاري مي کنند. حشرات ماده به صورت بکرزائي توليد مثل مي کنند و تخمها را به صورت انفرادي در زير اپيدرم برگ قرار مي دهد. طول دوران يک نسل بين 26-16 روز متغير است و تا 10 نسل ممکن است ايجاد کند.کنترل:1- از بين بردن علفهاي هرز مزارع وضد عفوني بذور با سم گاچو.2- سم متاسيستوکس در هنگام بروز مشکل مي توان استفاده کرد.
سن سبز پنبه Nezara viridula معرفي آفت اين سن به گل، جوانه ها، قوزه هاي پنبه و شاخه هاي جوان حمله مي نمايد و از شيره گياهي مي مکند. تخمهاي پنبه نارس مانده و ممکن است وزن آنها تا 45 درصد کاهش يابد. الياف پنبه نيز نارس مانده و دوام خود را از دست مي دهد و نازک مي ماند. الياف پنبه در نقاطي که حشره نيش مي زند تغيير رنگ مي دهد و زرد قهوه اي مي شود. زمستان را به صورت حشره کامل زير بوته ها و کلوخه هاي خاک بسر مي برد. دورة تکاملي آن حدود 56 روز است و ممکن است تا 4 نسل درسال داشته باشد.
سنک تخم پنبه Oxycarenus hyalipennisمعرفي آفتحشره کامل و لارو آفت از بذور رسيدة پنبه و ساير گياهاان Malvaceae تغذيه نموده و به هيچ وجه صدمه اي به الياف پنبه وارد نمي سازند. سنگ شيرة‌کوتيلدون بذر را مکيده و بذور صدمه ديده. قوة نامية خود را از دست مي دهند.زيست شناسي:زمستان را به صورت حشره کامل روي علفهاي هرز خانوادة Malvaceae مانند ختمي مي گذراند. در بهار شروع به فعاليت نموده و پس از اينکه بوته هاي پنبه رشد کردند به مزارع پنبه مهاجرت مي نمايند. حشرات ماده پس از جفت گيري با نر، تخمهاي خود را روي قوزه هاي باز شده روي الياف پنبه قرار مي دهند. تخمها در حرارت 35-30 درجه ظرف مدت 4 روز و حرارت 6/14 درجه سانتي گراد 43 روز بعد تفريخ مي شند. داراي 5 سن پورگي، دورة‌پورگي در نسل تابستانه حدود سه هفته و در نسل پائيزة 6 هفته مي باشد. اين سنک 4-3 نسل در سال دارد.کنترل: 1-قوزه ها و محصول پنبه هر چه زودتر برداشت و جمع آوري شود که حشره موفق به تخمريزي روي آنها نشود. مبارزه شيميايي عليه ساير آفات در کنترل سنکها موثر است.
مقدمه
پنبه از جمله گياهان زراعي است که از بدو جوانه زني تا زمان برداشت و حتي بعد از آن، توسط انواع مختلفي از آفات و بيماريها مورد حمله و خسارت قرار مي گيرد. بنابراين با توجه به اهميت بسيار زياد اين محصول، بايد مراقبتهاي زراعي و بيولوژيکي و شيميايي مختلفي را به کار گرفت تا در سايه اين تلاش و دقت، محصول قابل توجهي توليد شود.در اين بروشور آموزشي سعي شده است مهمترين آفات پنبه عنوان شود و روشهاي مختلف کنترل آنها در قالب مديريت تلفيقي بيان شود.اميد است مورد توجه و استفاده عموم خوانندگان محترم قرار گيرد.
تريپس پنبه: تريپس پنبه، حشره کوچکي است به طول 2/1-1 ميليمتر و به رنگ زرد. مراحل زيستي آن شامل تخم، لارو، پيش شفيره،شفيره و بالغ است. حشرات بالغ تخمهاي خود را داخل نسوخ برگ قرار مي دهند.خسارت: اين حشره آفت اول فصل مزارع پنبه است. طبق مطالعات انجام شده زمان اوج در فصل زراعي، 10 روز پس از سبز شدن بوته است. پوره ها و حشرات بالغ با تغذيه از شيره برگ، باعث کند شدن رشد برگهاي جوان، تغيير شکل آنها، ايجاد لکه هاي نقره اي در پشت برگها، قطع رگبرگ، از بين رفتن جوانه هاي مرکزي، تأخير در رشد و نمو بوته و احتمالاً ريزش گل مي شوند.
خسارت تريپس
مديريت تلفيقي جهت مبارزه با تريپس پنبه1- اقدامات زراعي مانند تقويت بوته ها با کودهاي آلي و معدني مناسب2- با توجه به حاد بودن خسارت تريپس در مرحله جوانه زني و گياهچه هاي، ضد عفوني بذر ضرورت پيدا مي کند. بذرها را مي توان با سموم لاروين به نسبت 5-5/2 در هزار ضد عفوني کرد.سنگ قوزه پنبه : اين سنگ در تمام مناطق پنبه کاري کشور انتشار دارد. رنگ بدن اين سنگ ابتدا سبز و سپس زرد کمرنگ مي شود. بدن آن باريکتر و کشيده تر از ساير سنگها مي باشد.خسارت :تغذيه پوره ها و حشرات بالغ از غنچه و گل پنبه، باعث زرد شدن و ريزش آنها مي شود. بزاق سنهاي گياهخوار، حاوي آنزيمهايي است که باعث تخريب ديواره سلولي دمگل و غنچه شده و ريزش آنها را سبب مي شود. تغذيه اين سنگ از قوزه ها متوسط و درشت باعث ايجاد لکه هاي قهوه اي تيره مي شود.
مديريت تلفيقي جهت مبارزه با سنگ قوزه پنبه1- انهدام بقاياي پنبه و ساير گياهان ميزبان.2- شخم عميق پس از برداشت محصول3- استفاده از گياهان تله (کشت حاشيهاي ذرت در اطراف مزرعه پنبه مي تواند جلب کننده حشرات کامل سنگ باشد و از خسارت زياد اين حشره بکاهد).4- براي کنترل مطلوب آفت، متناسب با تعدد نسل 3-1 بار سمپاشي توصيه ميشود. بهتر است اولين سمپاشي در مرحله ظهور غنچه هاي سبز صورت گيرد. در اين رابطه مي توان از سمومي مثل: اکسي ديمتون متيل، مونوکروتوفوس، فن والريت استفاده کرد.
شته پنبه: رنگ بدن شته ماده بکرزاي بدون بال معمولاً زرد يا سبز تيره و تخم مرغي شکل اند. افراد ماده بالغ بالدار کوچکتر از بي بالها و به رنگ سبز تيره يا سياه هستند.
خسارت : اين آفت در پشت برگ قرار گرفته و از شيره گياهي تغذيه مي کند. تغذيه اين حشره، علاوه بر ضعيف کردن بوته و پيچيدگي برگها به سمت پشت برگها، باعث چسبناک شدن در اثر ترشحات حشره نيز شده و اين عامل باعث جذب قارچ و گرد و خاک روي برگها شده و باعث کاهش سطح فتوسنتز و کاهش سطح فتوسنتز و کاهش عملکرد و ريزش غنچه ها و کاهش کيفيت الياف نيز مي شود.
مديريت تلفيقي جهت مبارزه با شته پنبه1- اقدامات زراعي چون انهدام علفهاي هرز و بقاياي گياهي و شخم عميق و يخ بسته زمستانه.2- استفاده از ارقام متحمل3- آرايش کشت مناسب نيز باعث پيشگيري از افزايش جمعيت آفت مي شود.زنجرک پنبه: زنجرک حشرهاي است کوچک به رنگ سبز يا سبز مايل به زرد و به طول 5/2 ميليمتر، پورهها از زرد روشن تا سبز متغير مي باشند.
خسارت: اين حشره فعاليت خود را از اواخر خرداد آغاز ميکند و در شهريور و مهر جمعيت آن به حداکثر مي رسد و پس از آن سير نزولي به خود مي گيرد. حشره کامل و پوره ها در پشت برگ مستقر شده و شروع به تغذيه از شيره گياهي مي نمايند و باعث ضعف گياه مي شوند. علايم خسارت به صورت خطوط رنگ پريده و همچنين زردي بوته مشخص مي شود.کرم قوزه پنبه: اين حشره در اکثر مناطق پنبه کاري انتشار دارد و يکي از آفات مهم پنبه است. حشره بالغ شبپره اي است به طول 10 تا 20 ميليمتر و عرض بدن با بالهاي باز 30 تا 40 ميليمتر، رنگ بدن بسيار متغير است ولي معمولاً رنگ بالهاي جلويي زرد خاکستري يا زرد مايل به سبز مي باشد. کرم قوزه پنبه (راست: حشره کامل، چپ: لارو)
خسارت: لاروها پس از خروج از تخم، ابتدا از برگ تغذيه کرده و رگبرگها باقي مي گذارند. سپس به غنچه و گل و در نهايت به قوزه حمله مي کنند. با ايجاد سوراخي اغلب در بالاي قوزه، وارد سوراخ شده و از الياف قوزه ها تغذيه کرده، باعث کثيفي و کوتاهي آنها شده و از ارزش اقتصادي الياف مي کاهند. هر لارو 6 تا 20 غنچه و قوزه را مي تواند خسارت بزند.
مديريت تلفيقي جهت مبارزه با اين آفت
1- شخم عميق بعد از برداشت محصول. اين عمل باعث از بين رفتن دالانهاي خروجي حشره کامل و از بين رفتن 50 درصد از شفيره ها مي شود.2- استفاده از ارقام مقاوم3- تنظيم زمان کشت و آبياري مناسب و قطع به موقع آبياري4- استفاده از زنبور تريکوگراما و آزاد سازي آن در 3 نوبت به مقدار 50 هزار زنبور در هر هکتار5- استفاده از باکتري B.T به مقدار 2 کيلو و 300 گرم در هکتار.2 الي سه نوبت سمپاشي. زمان سمپاشي بسته به ظهور حشره و تراکم آن در هر منطقه دارد.سموم قابل مصرف: آوانت، لاروين، تيودان و کاباريل
عسلک پنبه: اين آفت انتشار جهاني دارد. حشرات ماده 2/1 ميليمتر و نرها يک ميليمتر طول دارند. رنگ اصلي بدن زرد و يا صورتي است ولي به علت وجود پوشش سفيد مومي به رنگ سفيد ديده مي شوند.خسارت: اين آفت با مکيدن شيره نباتي، باعث کاهش مقدار آب و مواد ازته گياه و در نتيجه ضعف بوته ها مي شود. ولي خسارت اصلي آن به علت ترشحات هيدروکربن روي گياه است که باعث چسبندگي الياف شده و به همين علت الياف کثيف شده و دچار افت شديد ارزش اقتصادي مي شوند.
مديريت تلفيقي
1- کشف به موقع پنبه (حداکثر تا اواسط ارديبهشت)2- عدم کشت مخلوط پنبه و جاليز و آفتابگردان3- شخم عميق و از بين بردن بقاياي کشت جاليز، بلافاصله4- تبديل روشهاي کشت کرتي به کشت رديفي.5- برداشت به موقع محصول براي فرار از آلوده شدن به شيره عسلک.6- استفاده از برگريزها نيز در کاهش جمعيت آفت مؤثر است.7- يک الي دو نوبت سمپاشي بسته به توصيه هاي شبکه مراقبت و پيش آگاهيکنه تار عنکبوتي: اين حشره دوکي يا بيضوي به طول 3/0و الي ميليمتر است.رنگ بدن آن در زمستان قرمز و در تابستان سبز مايل به زرد با دو لکه تيره در پشت بدن است به همين دليل به آن کنه دو نقطه اي مي گويند. مراحل زيستي آفت شامل: تخم، پوره سن يک و دو و حشره بالغ است.خسارت: اين آفت بيشتر در پشت برگ پنبه قرار گرفته و از شيره نباتي تغذيه مي کند. به موجب اين تغذيه در سطح رويي برگ ابتدا لکه هاي برنزه ديده شده، سپس برگها زرد و بعد قرمز مي شوند و در نهايت خزان مي کنند. شروع خسارت از حاشيه به سمت داخل مزرعه است و حداکثر خسارت در اواخر تيرماه لغايت اواسط شهريور ديده مي شود.مديريت تلفيقي جهت مبارزه1- انهدام علفهاي هرز2- شخم عميقدر ابتداي آلودگي سمپاشي حاشيهاي به عمق 20 متر، در صورت آلودگي بيشتر و به صورت لکه اي در مزرعه مي توان همان منطقه آلوده را سمپاشي کرده و در نهايت در صورت آلودگي کل مزرعه، بايد مزرعه را با يکي از سموم کنه کش سمپاشي نمود