علفهای هرز ( انگلی ) گیاهی
علفهای هرز ( انگلی ) گیاهی   سس :   تيره سس (Cuscutaceae )   گياهاني انگلي . يك ساله و يا چند ساله. غالبا بالا رونده و پيچان . معمولا بدون كلروفيل. ساقه ها توسط اندام هاي مكنده به ميزبان چسبيده . بدون برگ به نظر ميرسد. برگ ها به فلس هاي كوچك تقليل يافته (تبديل شده). گل ها نر ماده . منظم . كم و بيش گوشتي . معمولا دسته اي در گل آذين سر سان (بعضي اوقات چتري يا سنبله مانند). محوري و بدون گرزن مانند . كاسه و جام گل در قاعده لوله اي . مهمولا 5-4 لوبه . سفيد . قرمز . گاهي زرد . پرچم ها 4-5 تايي . مساوي تعداد لوب هاي جام گل . روي گلبرگي متناوب با لوب هاي جام گل . فلس هاي گلبرگ نما بر روي لوله جام گل زير هر پرچم رشد مي كنند (ديده مي شود) . تخمدان زبرين (فوقاني). دو خانه اي. هر خانه داراي دو تخمدان واژگون . خامه دوتايي يا به هم پيوسته . منفرد انتهايي . ميوه كپسول .شكوفاي سر پوشي (مجري) يا منظم . 1- 4 دانه اي . جنين فاقد لپه .   از اين تيره جنس ()يا سس با حدود 22 گونه در ايران وجود دارد . همگي پارازيت هستند و بر روي گياهان مختلف زراعي مثل يونجه . ريحان . سماق . اسپرس . داوودي. اسكنبيل . كلاه مير حسن . و خار شتر ديده مي شود .       مشخصات كلي سس:     سس گياهي است يك ساله و انگلي با نام علمي (Cuscuta )از خانواده ( Cuscutaceae )كه بعضي ها از آن به عنوان تنها عضو انگلي خانواده(Convolvulacrae )(پيچك) ياد مي كنند . سس يک گياه کاملا انگلی می باشد که دارای ريشه و برگ نيست و مواد غذايی مورد   نياز خود را بطور کامل از گياه ميزبان ميگيرد . بذر گياه سس به مدت بسيار طولانی در خاک می ماند و گاه تا ۱۳ سال در خاک دوام می آورد و قادر به جوانه زدن می باشد .بذر سس هنگامی که در شرايط مساعد قرار می گيرد جوانه می زند و يک ساقه زير زمينی توليد می کند که اين ساقه زير زمينی بطور بسيار جالبی در خاک حرکت می کند تا به ريشه گياه ميزبان برسد . نحوه حرکت سس به اين صورت است که پس از اينکه تمامی محتويات بذر صرف رشد ساقه زير زمينی شد جوانه انتهايی ساقه زير زمينی انرژی خود را برای رشد از خود ساقه ميگيرد به اين صورت که مواد غذايی موجود در انتهای ساقه زير زمينی را ميگيرد و صرف رشد خود ساقه زير زمينی می کند به اين ترتيب از انتهای ساقه زير زمينی کاسته و به ابتدای ان اضافه می شود و ساقه زير زمينی رو به جلو حرکت می کند . جهت حرکت هم اتفاقی است اين حرکت تا به آنجا ادامه می يابد که يا ساقه زير زمينی به ريشه گياه ميزبان می رسد و با ترشه آنزيمهايی ديواره سلولی را شکافته و اندام مکنده خود را وارد ريشه می کند و از مواد غذايی ساخته شده توسط گياه ميزبان برای رشد و توليد مثل خود استفاده می کند و يا در اين مدت به هيچ گياهی برخورد نمی کند و مواد غذايی خود را تماما استفاده می کند و از بين ميرود . ساقه سس زرد رنگ می باشد و روی طيف وسيعی از گياهان رشد می کند و باعث از بين رفتن يا ضعيف شدن گياه ميزبان می شود . برای مبارزه با آن هيچ گونه سم اختصاصی ندارد و هنگامی که مزرعه به آن آلوده می شود چون ابتدا بصورت لکه ای ظاهر می شود از سموم علف کش عمومی استفاده می شود که گياه ميزبان را نيز از بين ميبرد ولی اين کار برای جلوگيری از پخش شدن آن در مزرعه ضروری می باشد .             سس يونجه :   رنگ رشته هاي اين سس نارنجي مايل به زرد است.مهم ترين ميزبان آن يونجه است . سس نه تنها طعم يونجه را به عنوان علوفه نامطلوب مي سازد بلكه آن را تا حدي نيز سمي مي نمايد. در صورت كنترل ننمودن آن محصولاز نظر كمي و كيفي كاهش يافته و عمر مزرعه كوتاه مي شود . ميزبان هاي ديگر اين سس عبارتند از : چغندرقند. بعضي از سبزي هاي جاليز . شبدر قرمز . نخود سفيد.   سسي كه معمولا به علف هاي هرز كنار مزارع و جاده ها . به خصوص خارشتر ميزند . از اين نوع سس است.       سس درختي :   اين سس شايد يكي از قوي ترين علف هاي هرز موجود در جهان باشد كه ضخامت رشته هاي سبز رنگ و يا قرمز آن به 3 ميلي متر مي رسد . ميزبان هاي اين انگل را انواع درختان و درختچه ها تشكيل مي دهندكه مهمترين آنها در ايران عبارتند از : مو . انار. مركبات . زيتون . انواع درختان ميوه . رز و سبزي ها نيز از ديگر ميزبان هاي سس درختي به شمار مي آيند .سس درختي در صورت كنترل ننمودن آن مي تواند شاخه ها و يا درخت را كاملاخشك نمايد.       كنترل سس   1- توصيه هاي عمومي :   1- استفاده ار بذر سس گيري شده هنگام كاشت محصول   2- در صورت استفاده ار كود حيواني بايد حتما از نوع پوسيده آن استفاده شود تا اگر به بذر سس آلوده باشد از ميان برود .   3- علف هاي هرز واسطه مناسبي براي اتصال سس به محصول مي باشند لذا كنترل علف هاي هرز و باغ يكي از بهترين راه هاي مبارزه با سس مي باشد .   4- از تعليف دام در محل هاي آلوده به سس بذر نشته خودداري شود زيرا اين بذر ها مي توانند توسط فضولات دام به مناطق ديگري انتقال يابند .   5- سس را قبل از به بذر نشستن به هر طرق ممكن نابود نماييد:مكانيكي.شيميايي. سوزانيدن و غيره . زيرا همين بذرها خاك را براي سال آينده آلوده مي سازند .   6- هر قطعه از رشته هاي سس در طول فصل بهار و تابستان به تنهايي مي تواند رشد كرده و آلودگي ايجاد نمايد.لذا به هنگام مبارزه مكانيكي كليه سس هاي كنده شده بايد در جايي به دور از محصول جمع آوري و روي آن نيز خاك ريخته شود . يا بهتر اين كه سوزانيده شوند تا بذرهاي موجود نيز از ميان بروند.   7- ايجاد تناوب زراعيدر زمين هاي آلوده به سس با كاشت محصولات مقاوم مانند: گندم . جو . ذرت و يا سويا .   8- شخم عميق بذر هاي جدبد سس را به عمق خاك مي برد و از جوانه زدن آنها جلوگيري به عمل مي آورد.زمين هاي كه به اين منظور شخم زده مي شوندبايد تا چندين سال بعد شخم عميق زده نشوند تا از بالا آمدن بذور دفن شده جلوگيري به عمل آيد . البته اين عمل باعث مي شود تعدادي از بذرهاي دفن شده در عمق خاك نيز به سطح آورده شوند براي مبارزه با اين بذور تيلر و يا شخم كم عمق در بهار جوانه هاي سس را نابود مي سازد .   9- كنترل سس هاي حواشي مزرعه با روش هاي توصيه شده (مكانيكي . شيميايي . سوزانيدن و غيره) براي پيشگيري از انتقال بذر آن از طرق كانال هاي آبياري . حيوانات و غيره .   تاخير در آبياري محصول تا حد زيادي كه به آن آسيبي وارد نشود و در نتيجه خشك نگه داشتن خاك تا عمق 2 سانتي متر مانع از جوانه زدن بذر سس مي شود.       2- مبارزه با سس در مزارع و يونجه:   1- استفاده از بدر سس گرفته شده هنگام كاشت .   2- كاشت يونجه در اواخر تابستان يا در پاييز به جاي بهار آلودگي اوليه سس را با رسيدن فصل سرما از ميان مي برد.   3- كاشت با تراكم بالا ايجاد سايه نمي نمايد و از جوانه زدن سس جلوگيري به عمل مي آورد .   4- در مناطقي كه يونجه بايد در بهار كاشته شود مي توان از 15-12كيلو گرم در هكتار علف كش داكتال (كلرتال ديميتل75درصد پودر)قبل از سبز شدن يونجه و علف هاي هرز از جمله سس استفاده نمود . در يونجه چند ساله (از سال دوم به بعد)دكتال را مي توان در اواخر زمستان اندكي قبل از رويش بهاره يونجه سمپاشي نمود . هنگام مصرف اين علف كش زمين بايد از رطوبت كافي براي تاثير بيشتر سم برخوردار باشد . بنابراين در صورت خشك بودن زمين يك نوبت آبياري مزرعه توصيه مي شود .   5- در صورتي كه پيشگيري هاي فوق انجام نشد و يا به عللي موثر واقع نشد و مزرعه باز هم به سس آلوده گرديد لكه هاي آلوده به سس را مي توان به روش هاي زير از ميان برد : پاشيدن محلول1% پاراكوت(يا3ليتر در هكتار)در منطقه آلوده به سس . سوزانيدن منطقه آلوده توسط شعله افكن و يا وسايل مشابه . پاكسازي مكانيكي منطقه از سس و بيرون بردن انگل به خارج از مزرعه .   6- در صورتي كه منطقه وسيعب از مزرعه به سس آلوده باشد مي توان توسط علفكش رانداپ(گليفوزيت41درصد اي سي) به ميزان 730-360سي سي در هكتر زماني كه يونجه ارتفاع 25- 20 سانتي متر داشته باشد سمپاشي نمود . اين سمپاشي بايد يك با پس از ده روز تكرار شود .   در يونجه سال اول سمپاشي بايد در زمان 8 برگي يونجه انجام پذيرد .   7- در زمان آلوده بودن يونجه به سس برداشت محصول بايد قبل از به بذر رفتن سس صورت پذيرد تا از انتشار بذر ممانعت شود.   8- از سال دوم به بعد تاخير در برداشت يونجه با سايه انداختن روي زمين مانع جوانه زني بذر سس مي شود       3- مبارزه با سس درختي در باغ ها :   معمولا باغ هايي به سس آلوده اند كه از نظر مديريت علف هاي هرز ضعيف هستند . بنابراين بهترين اقدام براي آلوده نشدن باغ ها به سس مبارزه كلي با علف هاي هرز آن مي باشد . زيرا علف هاي هرز به خصوص بعد از بلند شدن واسطه مناسبي براي رسانيدن سس به سبزينه درختان هستند.   بريدن پا جوش درختان و حتي الامكان شاخه هاي نزديك به زمين امكان آلوده گي به سس را به حداقل مي رساند .   براي مبارزه با علف هاي هرز در باغ ها (به خصوص انار)مي توان در اوايل رشد سس و غلف هاي هرز توسط محلول1% پاراكوت (يا 3ليتر در هكتار)سمپاشي نمود . ممكن است عمليات سمپاشي يك يا دو بار ديگر در طول فصل رويش نياز باشد كه بايد انجام شود . توجه داشته باشيد كه علف كش پاراكوت در اثر برخورد با هرگونه سبزينه گياهي آن را خشك مي كند بنابراين هنگام سمپاشي سم نبايد به سبزينه درخت اصابت نمايد.   در باغ هاي انگور به خصوص انگور خوابيده توصيه مي شود قبل از شروع رشد بهاري سطح باغ توسط 15-12 كيلو گرم داكتال سمپاشي شود و اگر زمين مرطوب نباشد يك نوبت آبياري پس از سمپاشي انجام شود . استفاده از دكتال در باغ هاي انار و ساير باغ هاي آلوده به سس در صورت مقرون به صرفه بودن توصيه مي شود.   مبارزه مكانيكي با علف هاي هرز و استفاده از انواع ابزار و تيلر به تعداد دفعات مورد نياز نيز در كنترل سس و علف هاي هرز موثر مي باشد .   بعضي از باغداران سس درختان را با دست سس گيري كرده آنهارا در مكاني خارج از باغ مي سوزانند . اين كار در كاهش و جلوگيري از گسترش آن موثر است ولي درختان را كاملا از سس پاك نميسازند و به اين ترتيب مقداري سس روي درخت باقي مي ماند كه به بذر مي نشيند و باغ را براي سال آينده آلوده مي سازد .   يكي ديگر از راه هاي مبارزه با سس و علف هاي هرز در باغ ها به خصوص باغ هاي انار . چرانيدن گوسفند است . به اين صورت كه در اوايل رشد علف هاي هرز و سس يك يا دو بار گوسفند را در باغ مي اندازند . تجربه نشان داده است كه اين روش بسيار موفق و موثر است .         گل جاليز :   گیاهانی علفی با ریشه های انگلی فاقد کلروفیل ، ساقه راست، اغلب در قاعده پیاز (غده) دار. برگها فلس مانند ، اغلب در قاعده ساقه همپوش (بر هم نهاده) گلها منفرد یا در سنبله یا خوشه های انتهایی برگه دار، نر ماده نامنظم زیر تخمدانی (تخمدان زبرین) کاسه گل در پائین استوانه ای یا استکانی 2-5 دندانه ای به ندرت سربریده (Truncate) یا پاره پاره به دونیمه جانبی جام گل استوانه ای دو لبه بندرت کم و بیش 5 لوبه پرچم ها 4 تایی دو به دو مساوی (دو بلند و دو کوتاه) بساک ها پشت چسب (Dorsifixed) تخمدان زبرین (فوقانی)، یک خانه ای با تخمک های متعدد یا معمولاً با چهار تمکن محوری خامه منفرد با کلاله ای کامل یا دو لوبه، میوه کپسول دو دریچه ای. دانه ها بسیار کوچک و متعدد. گیاهان موجود در این تیره همگی انگل بوده و بر روی گیاهان دیگر زندگی می کنند به خصوص گل جالیزها که آفت بزرگی برای کشاورزی محسوب می گردد. جنسهای اروبانکاسه در ایران شامل جنس Cistanche (این جنس در ایران بیش از 5 گونه دارد که انگل گیاهان وحشی است)و Orobanche (گل جالیز)(این جنس بیش از 30 گونه انگلی در نقاط مختلف ایران دارد.) ، Phelipaea (خون برادر، خون سیاوش)،از این جنس در ایران یک گونه بنام Phelipaea Coccinea در ارتفاعات کندوان آذربایجان و کردستان انتشار دارد.   گل جاليز نيز مانند سس يک گياه کاملا انگلی می باشد . بذر اين نيز تا ۱۳ سال می تواند در خاک بماند . بذر گل جاليز هنگامی که در کنار ريشه گياه ميزبان قرار می گيرد توسط ترشحات ريشه گياه ميزبان تحريک می شود و جوانه می زند و سپس اندام مکنده خود را در ريشه گياه ميزبان فرو می برد و از مواد غذايی آن استفاده می کند .برای مبارزه با اين انگل گياهی نيز هيچ علف کش اختصاصی وجود ندارد . البته در بازديدی که از مزارع نونه سيب زمينی در همدان داشتم آنجا از يک قارچ که بطور اختصاصی به گل جاليز حمله می کرد و آن را از بين می برد استفاده کرده بودند که بسيار موفق نيز بود . مبارزه زراعی با اين انگل به اين صورت است که قبل از کشت گياه اصلی گياهان ميزبان ديگری را به عنوان گياه تله در زمين می کاريم که عمدتا از آفتاب گردان و خردل استفاده می شود و هنگامی که گلهای جاليز نيز با اين گياهان رشد کردند زمين را شخم ميزنيم به اين ترتيب تعداد زيادی از گلهای جاليز از بين ميروند و بعد اقدام به کشت اصلی می کنيم .عمل شخم را بايد قبل از بذر دادن گلهای جاليز انجام بدهيم .       مبارزه بیولوژیک با گل جالیز توسط قارچها:   بسیار دیده می شود که گل جالیز در اثر ابتلا به بیماریهای قارچی خشکیده است. گزارش شده که 47 گونه قارچ که عمدتاً به قارچهای Deuteromycetes تعلق دارند از گل جالیز جدا شده است. قارچی که بیشتر از همه مورد شناسایی قرارگرفته فوزاریوم است. جنس فوزاریوم 8 گونه است که از میان آنها گونه Fusarium oxysporum f.sp. orthoceras  در روسیه به طور موفقیت آمیز به علف کش قارچی تبدیل شده است. در این کار قارچ بر روی محیط غذایی متشکل از گیاه و آرد ذرت تکثیر و مصرف گردیده و توانسته گل جالیز را در توتون بین %100-85 و در خربزه %88-84 کاهش دهد. محصول خربزه هم شش تا نه تن در هکتار افزایش داشته است. قارچ تهیه شده قبل از کاشت در سوراخ محل نشاء کاری ریخته شده است. تأثیر قارچ تا 80 روز دوام داشته و در خاک مرطو بهترین نتیجه حاصل شده است. مصرف «محصول» به صورت معلق در آب در سوراخ نشاء محصولات دیگر چون هندوانه ، گوجه فرنگی و کلم نیز به افزایش اقتصادی منجر شده است. بجزء روسیه در نقاط دیگر کوشش کمتری برای استفاده از قارچهای بیماریزا علیه گل جالیز بعمل آمده است. در مجارستان مجموعه ای ار قارچها از جمله Fusarium oxysporum  را کار برده و یش از 90 درصد Orobanche romosa  را در گوجه فرنگی کنترل کرده است. همچنین در بلغارستان آزمایشات موفقیت آمیزی با استفاده از F. oxysporum var. orthoceras  برای کنترل O. cernua  روی آفتابگردان انجام شده است، در این آزمایشات از محیط های غذایی مختلفی متشکل از آرد ، ذرت، جو، کاه، گندم و خاک استفاده شده و هیچ گونه آلودگی روی خود محصول مشاهده نشده است.   همچنین قارچ F. oxysporum  نیز در مزرعه توتون علیه O. aegyptiaca  کار رفته و 75 درصد کاهش انگل و 80 درصد افزایش محصول داشته است.   در آمریکا از خاک مزرعه ای که در آن O.romosa  آلوده به نظر می رسیده نژادی از Rhizoctonia  جدا نموده اند که این نژاد روی گوجه فرنگی بیماری ایجاد ننموده اما اضافه کردن آن به خاک استریل توانسته است 80 درصد O.romosa  را کاهش دهد.   جدیداً نیز قارچی به نام Ulocladium atrum  را از O.crenata  جدا کرده اند که در بررسی های اولیه لااقل در شرایط مرطوب برای مبارزه بیولوژیکی نوید بخش بوده است. این قارچ روی یازده محصول آزمایش شده و هیچگونه بیماریزایی نداشته ، اما نیاز شدید آن به رطوبت زیاد، عامل محدود کننده ای برای کاربری آن محسوب می گردد و ازاین رو برای بوجود آوردن روش مصرف به مطالعه زیادی نیاز است.   با مصرف ایزوله های قارچ آلترناریا ( Alternaria ssp.) و اسکلروتینیا( Sclerotinia) توانسته اند جوانه زنی بذر O.crenata را بطور قابل ملاحظه ای کاهش دهند، اما در این روش لازم بود قبل از آلوده کردن کپسولها را سوراخ کرد.       دارواش :     دارواش يک گياه نيمه انگلی می باشد. دارواش، با نام علمی .Viscum album L درختچه ای است از تیره دارواش (Viscaceae ) که در جنگل های شمال ایران، بر روی تاج درختان مَمرَز و اُوجا و مَلَج و انجیلی و گاه، بید می روید. و برگ دارد و می تواند قسمتی از مواد غذايی خود را توليد کند . اين گياه انگل درختان می باشد ولی خسارت زيادی نمی زند و گياه انگلی خيلی مهمی نيست . بذر آن توسط پرندگانی از قبيل دارکوب در تنه درختان قرار می گيرد و جوانه می زند و رشد ميکند . اين گياه دارای گلهای زيبايی می باشد که حتی بعضی مواقع بخاطر گلهای زيبای آن آنرا از بين نمی برند و اجازه رشد آنرا روی درخت ميدهند .   براي مبارزه با خسارات اين گياه، بايد از روش مكانيكي استفاده كرد يعني شاخه‌هاي آسيب ديده به ويژه در درختان ميوه، قطع شود.   برخي تحقيقات نشان مي‌دهد كه حمله دارواش از ميزان رشد ساليانه جنگل در هر هكتار ‪ ۱۹درصد مي‌كاهد و اگر تعداد دارواش‌ها خيلي زياد باشد، ممكن است موجب مرگ درخت شود.