گل زعفران زینتی
گل زعفران زینتی گل زعفران زینتی (کُروکُوس) CROCUS گل زعفران زینتی یا کروکوس Crocus جنسی از گیاهان خانواده زنبق ها Iridaceae و دارای دو گروه : بهاره C.Vernus و پائیزه ، C.Sativus می باشد و بیش از 75 گونه و واریته های بیشتری از آن تا بحال شناخته شده است . الف - گروه بهاره : گروه کروکوس زینتی ورنوس . ب – گروه پائیزه : کروکوس زینتی ساتیوس. نوع بهاره آن از اواخر اسفند تا اواسط اردیبهشت ماه و نوع پائیزه آن از اواسط شهریور تا اواخر مهرماه در مناطقی که هوای معتدل دارند گل می دهد . موطن اولیه آن در اطراف کوههای آلپ بوده و هنوز هم بیش از چهل نوع آن اطراف کوههای مزبور یافت میشود . در صورتیکه خوب و مناسب کشت شود و از آن مواظبت کامل بعمل آید از هر پیاز میتوان انتظار 3 – 4 گل را داشت . در گونه های وحشی معمولا گلها برنگ سفید و زرد میباشد . ولی انواع تربیت شده آن رنگهای متنوعی دارد . که در جای خود از آن بحث خواهیم کرد . معمولا گلهای کروکوس بشکل جام لبه بلند است و در بعضی از انواع آن پشت جام دو تا سه کاسبرگ کوچک میتوان دید . در کروکوس ها معمولا گلها قبل از برگ ظاهر می شوند ولی در تعداد محدودی از گونه های آن برگ قبل از گل آشکار می گردد . ارتفاع ساقه گل در انواع آن فرق می کند . ولی بطور کلی ارتفاع ساقه بین 5 تا 7سانتیمتر میباشد . احتیاجات گیاه : این گیاه احتیاج به خاک معمولی با کمی کود پوسیده دامی دارد و حد اقل پیاز آن باید 5 سانتیمتر زیر خاک باشد و مقدار آب آن مانند گلهای دیگر باغچه میباشد . روش کاشت و تکثیر : این گل به دو روش کاشتن پیاز در خاک و یا پرورش پیاز آن در آب زیاد میشود . الف – کاشتن پیاز در خاک : برای کشت ابتداء حفره ای با عمق 5 سانتیمتر احداث کنید و بعد پیاز را داخل آن گذارده بطریقی که سر پیاز به طرف بالا قرار گیرد و بعد خاک و کودی را که آماده کرده اید روی آن و اطراف آن بریزید و آبیاری کنید . ب – پرورش در آب : کشت در آب و یا ظرفهای سفالی سوراخدار میباشد. پس از انتخاب ظرفهایی که برای کشت پیاز اختصاص داده اند بهتر است 3 تا 4 پیاز را در یک ظرف آب قرار دهید . هنگامیکه پیاز مستقیما در آب کاشته میشود باید پیرامون و زیر پیاز مقداری پنبه قراردهید تا زودتر ریشه کند . توجه داشته باشید که مقدار آبی که در ظرف می ریزید همیشه پائین تر از سر پیاز باشد و طوری پیازها را قرار دهید که سر آنها از آب بیرون باشد و هر روز دقت نمائید که کسری آب را تامین کنید . کروکوس های معروف عبارتند از : 1 – کروکوس گوزیانوس C.gusianus: برنگ زرد طلائی میباشد که در باغها اصطلاحا آنرا قبا طلائی می گویند . این گونه کروکوس در جنوب شوروی زیاد دیده میشود . ارتفاع گلهای آن 6 تا 7 سانتیمتر است و از قدیمیترین نوع شناخته شده میباشد . 2 – کروکوس ایمپراتی C.imperati: رنگ گلهای آن بنفش روشن با پشت برگهای کرم با خطوط بنفش تیره و یا قهوه ای میباشد و در ناپل و جنوب ایتالیا زیاد دیده میشود 3 – کروکوس ورنوس C.vernus : که در یونان زیاد دیده میشود. رنگ گلها طلائی و سفید میباشد و اول بهار گل می دهد. 4 – کروکوس موئزیاکوس C.moesiacus: که در یونان زیاد دیده میشود ، پیاز آن بلندتر و نازکتر از انواع دیگر است . رنگ گلهای آن طلائی و سفید برفی است و از انواع مشهور بهاره میباشد که اواخر زمستان و اوائل بهار گل می دهد. 5 – کروکوس ساتیووس C.sativus: یا زعفران که بر خلاف سایر گونه ها برگها قبل از گلهای آن و اواسط مهرماه ظاهر میشود . گلبرگ های آن قرمز زعفرانی است و گاهی برنگ نارنجی هم دیده شده است . گلها یکدفعه و همزمان باز می شوند و پیاز آن سالها در زمین باقی می ماند . این گیاه بومی جنوب اروپا و آسیای میانه میباشد و بیشتر مصرف داروئی دارد و همانطور که از موطنش پیداست احتیاج به هوای گرم مدیترانه ای دارد . در کشور ما در نقاط معتدل گرم مانند قائن و بیرجند وجود دارد و مصرف غذائی و طبی دارد . 6 – کروکوس اسپسیوسوس C.speciosus: در جنوب شرقی اروپا و آسیا و ایران زیاد یافت می شود و آب و هوای این منطقه برای رشد و نمو و تکثیر آن بهتر از سایر نقاط است . ارتفاع گلهای آن بین 10 تا 12 سانتیمتر است. رنگ گلها آبی و زرد با رگه های بنفش و بهترین نوع آن در مهرماه گل می دهد و بیشتر انواع آن در باغهای قدیمی و در لابلای چمن یافت میشود . یکی از بی نیازترین گونه های کروکوس است که بدون زحمت و مراقبت رشد کرده و تکثیر میشود . برگهای آن پهن تر از انواع دیگر و متمایل به رنگ آبی است و پیاز آن کمی از گونه های دیگر درشت تر میباشد . 7 – کروکوس آستوریکوس C.asturicus: در شمال ایتالیا زیاد یافت می شود . 8 – کروکوس اورنوس C. aureus: در شمال ایتالیا زیاد است. 9 – کروکوس ایتئوس iuteus: در این گونه گلها به رنگ زرد و نارنجی و بلندی آن از 7 سانتیمتر تجاوز نمی کند . این گل و گل پاپیتال از گیاهان مناسب برای کاشتن در ماه اسفند میباشند . 10 – کروکوس بالانسا C.balansae: در آسیای میانه زیاد دیده میشود . رنگ گل آن نارنجی و ارتفاع ساقه آن از 5 تا 7 سانتیمتر است . 11 – کروکوس لیانتیکوس C.lianaticus: در اطریش زیاد دیده میشود . 12 – کروکوس ایریدیفلوروس C.iridiflorus: در اطریش زیاد دیده میشود . 13 – کروکوس هیجانتیوس C.hijantinus: در اطریش زیاد دیده میشود . این سه گونه اخیر از گونه های خاص میباشند که پشت جام و پشت گلبرگهای بهم چسبیده سه گلبرگ اضافی وجود دارد . بلندی این گلبرگها از بلندی جام بیشتر میباشد . بلندی ساقه این کروکوس ها ( گل زعفران زینتی ) بین 8 تا 12 سانتیمتر است . 14 – کروکوس بیفلوروس C.biflorus یا ( کروکوس اسکاتلندی ): در ایتالیا و اطراف دریای سیاه یافت میشود . 15 – کروکوس بادامی C.badamii: در کوههای اطراف مدیترانه فراوان یافت میشود . رنگ گل آن سفید برفی و حاشیه برگهای آن تیره تر از داخل گلبرگ میباشد . 16 – کروکوس آدامیکوس C.adamicus: این گونه نیز مشخصاتی مشابه گونه قبلی دارد . 17 – کروکوس ولدمی C.b.weldemii: این گونه کمی کوچکتر از این دو گونه قبلی و حاشیه گلبرگ آن زرد تیره میباشد 18 – کروکوس نقره ای C.b.argentinus: در یوگوسلاوی و بلغارستان بحد وفور یافت میشود و رنگ گلبرگ آن سفید خالص میباشد . 19 – کروکوس بیزانتینوس C.byzantinus: در یونان – آسیای میانه – فلسطین – ایران یافت میشود . 20 – کروکوس کونسلاتوس C.concellatus: در یونان – آسیای میانه – فلسطین – ایران یافت میشود . 21 – کروکوس نودیفلورروس C.nudiflorus: در یونان – آسیای میانه – فلسطین – ایران یافت میشود . 22 – کروکوی اشیمپری C.schimperi: در یونان – آسیای میانه – فلسطین – ایران یافت میشود . در گونه های 20،21،22،23، گلها پس از پژمرده شدن برگها نمایان میشود . رنگ گلبرگها اغلب سفید ، زرد، بنفش و یا صورتی است . و اغلب آنها بیش از 2 تا 3 گل می دهند و ارتفاع ساقه گل آن بین 8 تا 12 سانتیمتر است . 23 – کروکوس کانیدوس C.canidus: در شرق ترکیه فراوان است . برگها با گل بهاره ظاهر میشود . معمولا رنگ گلبرگ آن سفید و اغلب داخل کاسبرگ زرد نارنجی و یا نارنجی میباشد . بلندی ساقه 8 تا 10 سانتیمتر است . 24 - - کروکوس سولی فلوروس C.suliflorus: مشخصاتی مشابه گونه کانیدوس C.canidus داشته ، فقط داخل کاسبرگ آن برنزه میباشد . 25 – کروکوس شری سانتوس C.chrysanthus: در یونان و ترکیه فراوان است . برگها با گل بهاره ظاهر میشود . برگهای آن نازکتر و ریزتر از سایر گونه ها است . ارتفاع گلها بین 6 تا 7 سانتیمتر است . این گونه در نواحی معتدل در بهمن ماه گل می دهد و گلهای آن برنگ زرد طلائی است و برای کشت در فضای بسته گلخانه سرد مناسب است . بعضی از انواع آن دارای گلبرگهای زرد با انتهای طلائی و پشت گلبرگها آبی روشن است . بغیر از گونه های یاد شده بیش از 500 گونه دیگر کروکوس CROCUS وجود دارد که تقریبا مشابه با گونه های ذکر شده میباشد و اختلاف آنها در رنگ و مشخصات گیاه شناسی آنها است که توضیح آن باعث طول کلام خواهد بود .                 منبع : مرکز مقالات کشاورزی