تحول كشاورزي با دانش هستهاي
امروزه به سبب افزايش جمعيت جهان، علوم كشاورزي و توليدات آن از اهميت ويژهايبرخوردار شده به نحوي كه تامين و امنيت غذايي از مهمترين برنامههاي استراتژيك هر كشور است.
در حال حاضر علاوه بر روشهاي كلاسيك، سنتي و مدرن، از تكنيكهاي هستهاي به عنوان ابزاري براي بهبود سطح پژوهش و توليدات كشاورزي استفاده ميشود.
در همين زمينه بايد گفت مواد راديواكتيو در زمينه مطالعات ارتباط گياه با خاك نقش مهمي دارند، چنانكه به وسيله جذب راديو نوكلئيدهاي مختلف از خاك توسط گياهان در حال رشد و به كمك كودهايي كه با مواد پرتوزا نشاندار شدهاند، نحوه و سرعت نفوذ عناصر غذايي به داخل گياه بررسي و مطالعه ميشود.
همچنين استفاده از پرتوهاي يونساز در مطالعه نژادهاي گياهي نيز بسيار موفق بوده و روش موتاسيون (جهش) در بالا بردن كيفيت و افزايش توليد محصول در بسياري از گياهان زراعي موثر بوده است.
به كارگيري مواد هستهاي در تحقيقات كشاورزي نيز امكان رديابي دقيقتر رشد و نمو با تغذيه و فيزيولوژي گياهان را ميسر ميكند، ايجاد تنوع ژنتيكي در اصلاح نباتات به كمك تكنيك موتاسيون (جهش)يكي از شيوههاي مرسوم و شايع در تحقيقات كشاورزي ميشود.
اين در حالي است كه تكنيكهاي كلاسيك و سنتي قادر به ايجاد اين سطح از تنوع كه به روش پرتودهي بر روي بذرها صورت ميگيرد، نيستند.
به طور كلي مي توان گفت: انرژي هستهاي در حوزه كشاورزي و صنايع غذايي داراي استفادههاي بسيار فراواني است كه از آن جمله ميتوان به جلوگيري از جوانه زدن محصولات غذايي، كنترل و از بين بردن حشرات، به تاخير انداختن زمان رسيدن محصولات، افزايش زمان نگهداري محصولات، كاهش ميزان آلودگي ميكروبي، از بين بردن ويروسهاي گياهي و غذايي و طرح باردهي و جهش گياهاني چون گندم، برنج و پنبه اشاره كرد.
به گزارش ايسنا، استفاده عملي از روشهاي هستهاي جهت افزايش توليدات كشاورزي و بهبود كيفيت آنها در زمينههاي ذكر شده در كشورهاي پيشرفته، بيش از 40 سال و در كشورهايي نظير هندوستان و پاكستان بيش از 30 سال سابقه دارد.
معاون وزير جهاد كشاورزي با تاكيد بر اينكه تابش اشعه گاما بهموادغذايي موجودات ميكروسكوپي را كه هر ساله ميليونها تن مواد خوراكي با ارزش را از بين ميبرند نابود ميسازد، ادامه ميدهد: 25 تا 30 درصد از دانههاي سيلوها به علت آلودگي به ميكروبها و حشرات خراب ميشوند كه در كشورهاي گرسنه چنين رقمي قابل جبران نيست و كاهش آلودگي از اين نوع از اهميت فوقالعادهاي برخوردار است.
دكتر خلقاني ميافزايد: اين آلودگي در كشورهايي كه گرما و رطوبت دارند به مراتب بيشتر است و پرتودهي جهت محافظت دانهها بهترين روش شناخته شده است كه در 40 كشور و روي 60 نوع غذا اعمال ميشود.
تكنيكهاي هستهاي همچنين در حوزه علوم دامي و دامپزشكي موارد مصرفي چون تشخيص و درمان بيماريهاي دامي، افزايش توليد مثل دام، تغذيه دام، اصلاح نژاد دام، بهداشت و ايمن سازي محصولات دامي و خوراك دام دارد.
در نقاطي از دنيا كه كمبود آب موجب نگراني و در پارهاي از نقاط موجب نگراني بيشتر است و هنوز براي ايجاد منطقهاي جديد براي كشاورزي، صنعت يا اسكان مردم، تامين آب از اهم پيش نيازهاست نيز تكنيك هيدرولوژي ايزوتوپي روش موفقي براي شناسايي مسيرهاي آب زيرزميني و آبهاي قابل بازيافت است.
بايد خاطر نشان كرد: دانش هستهاي در علوم آب و خاك كاربردهاي وسيعي دارد، كه در اين ميان كاربرد رديابها در مطالعات روابط آب، خاك و تغذيه گياه و اندازهگيري نوع خاك در سطح وسيع بهوسيله كبالت راديواكتيو، تخمين نرخ فرسايش خاك، تعيين فشار رسوبات، پاشش محلولهاي خاص در كويرها و صحراها و چسباندن دانههاي خاك و شن به يكديگر و جلوگيري از فرسايش، تعيين منبع آب زيرزميني، تخمينسن سنگها، توليد باران مصنوعي، گرم كردن آب اقيانوسها بوسيله پرتوهاي هستهاي كه تاثير فراواني بر وسعت خشكيها و مقدار بارش در آن مناطق دارد و همچنين پرتوتابي در مديريت آبياريو افزايش سطح زير كشت از جمله اينها است.
رييس سازمان ترويج، آموزش و تحقيقات كشاورزي همچنين با اشاره به اينكه روش(sit) يك روش جايگزين ايمنتر و كليدي به جاي كنترل شيميايي حشرات موذي است، خاطرنشان ميكند: خساراتناشي از آفات به سيلوها بيش از 10 درصد از وزن كل غلاتاست و در كشورهاي در حال توسعه اين ميزان 25 تا 35 درصد است و مواد شيميايي اصليترين اسلحه مبارزه در حال حاضر براي كنترل اين آفات هستند و برخي از آفات نسبت به اين مواد شيميايي مقاوم گشتهاند و موجب باقي ماندن مواد شيميايي پراكنده شده در زمين و محصولات ميشوند كه تكنيك sit با گرفتن تعداد زيادي از حشرات و قرار دادن آنها تحت تابش گاما پاك و استريل ميكنند و سپس در مزارع رها ميسازند و پس از گذران زمان جفتگيري ديگر نوزادي در فصل زايش بوجود نميآيد و با تكرار اين پروسه جمعيت آفات و حشرات كنترل ميشوند.
معاون وزير جهاد كشاورزي با اشاره به بذر اصلاح شده هستهاي، به گندم موتانت و غير موتانت اشارهكرده و ميگويد: اين گندم از طريق روش هستهاي موتاسيون دررابطه با فاكتور مقاومت به خوابيدگي اصلاح شده است و گندماصلاح شده كه مقاوم به خوابيدگي است، داراي افزايشمحصول نيز بوده و در مناطق شور از جمله گرمسار، ورامين، طبس، يزد، قم واشتهاردمو رد استفاده زارعان قرار ميگيرد.
گفتني است: جو موتانت و غيرموتانت نيز به روش استفاده از مواد جهشزا اصلاح شده و متحمل به سرما و افزايش عملكرد نسبت به مواد مشابه در مناطق سرد است و با توجه به اينكه بخشي از اراضي كشور كه از نظر سرما و فقر خاك، مساعد براي كشت جو نيستند لاين جديد جو ميتواند مورد استفاده زارعان قرار گيرد و بخشي از اراضي غير قابل استفاده كنوني را قابل استفاده كند.
همچنين لاينهاي توليد شده پنبه از طريق موتاسيون از چهار رقم موجود داراي مقاومت نسبي به بيماري قارچي ورتيسيليوز بوده و خواص كيفي اين محصول صنعتي نيز بهبود يافته است.
اشاره به اين نكته ضروري است: استفاده از مواد جهشزاي فيزيكي و شيميايي ميزان جهش سوماتيكي را چندين برابر افزايش ميدهد، اين مواد به عنوان يك روش مناسب براي توليد تغييرات جزيي بدون برهم زدن كل ژنوم گياه به كار ميآيد كه در حال حاضر با استفاده از اين روش در درختان ميوه به پاكوتاهي، زودرسي، ديررسي، مقاومت در مقابل بيماريها و بي بذري يا كم بذري دست يافتهاند.
خلقاني ميافزايد: در اجراي اين طرح پيوندكهاي نارنگي كلمانتين توسط اشعه گاما با دزهاي 35، 40 و 45 گري مورد پرتوتابي قرار گرفتهاند و سپس پيوندكهاي مزبور بر روي پايه نارنج پيوند شدند كه در اين مرحله مشاهده شد كه هرچه دز اشعه بالا رفته، ميزان گيرايي پيوندكها كاهش يافته است.
رئيس سازمان ترويج، آموزش و تحقيقات كشاورزي با اشاره به اينكه طرحهاي تحقيقاتي مختلفي با استفاده از دانش هستهاي در موسسه تحقيقات حفاظت خاك و آبخيزداري كشور انجام شده يا در دست انجام است، به ذكر پارهاي از اين طرحها پرداخته و ميگويد: تحليل تجديدپذيري و منشايابي آب زيرزميني به كمك آناليز رديابهاي شيميايي و ايزوتوپي، مطالعه موردي حوزه آبخيز هشتگرد، كاربرد سزيم 13 در تخمين نرخ فرسايش و برآورد تلفات خاك در مراتع ييلاقي اصفهان با استفاده از روش سزيم 137 مثالهايي از كاربرد ايزوتوپي در موسسه تحقيقات حفاظت خاك و آبخيزداري ايران هستند.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )