GIS يا سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي (GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS) :
خدمات اطلاعات جغرافيايي به صنايع
GIS يا سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي (GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS) علمي است بسيار قديمي كه ريشه در تمدنهاي گذشته در آسيا و اروپا دارد.اما شيوه اي است كه امروز به ياري ابزارها و تكنولوژيهاي جديد آنچنان رشد يافته است كه به گفته متخصصان امر نقش بسيار ارزشمندي در برنامه ريزيهاي استراتژيك يك كشورايفا مي كند.
كشورها و دولتها از ديرباز با آنچه كه اطرافشان پيوسته درحال رخداد بوده وهست ،درگير بوده اند كه مهمترين آن رخدادهاي طبيعي در جو، طبيعت و عوارض ناشي از آن مي باشد. به اين دليل است كه اطلاعات جغرافيايي (GI)به طور مستمر به كمك ابزارها وفناوريهاي جديد روبه تكامل نهاده است . آب و هوا، انواع عوارض طبيعي و مصنوعي ومنابع طبيعي روي زمين و زيرزمين ، ازجمله مواردي هستند كه پيوسته توسط انسانها وجوامع بشري مورد دقت و بررسي قرار گرفته اند. اين مهم تحقق نمي يابد جز استفاده ازسيستم هاي جديد اطلاعات جغرافيايي كه نقطه هدف خود را متوجه رشد مسايل اقتصادي جوامع قرار داده است .
در اين راستا، به منظور آشنايي هرچه بيشتر با GIS، دفتر همايشهاي سازمان مديريت صنعتي نشستي يك روزه در نيمه دوم شهريورماه امسال برگزار كرد.
در اين نشست كه با حضور كارشناسان اين رشته همراه بود، آقايان سيدمجتبي حسيني مديرعامل شركت شكوفه متين ، علي رضا هاشمي گلپايگاني ، عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي خواجه نصير طوسي ، مهدي شركت معصوم ، عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي خواجه نصيرطوسي و عبدالله اردشير، عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي اميركبير، درباره موضوعاتي چون ، آشنايي با GIS، مكان يابي به كمك سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي ، سنجش از راه دور و شيوه هاي جمع آوري آبهاي سطحي ، سخناني ايراد كردند.
مهندس حسيني به عنوان نخستين سخنران ، با اشاره به پيدايش نقشه به عنوان ابزاراوليه علم جغرافيا گفت : يكي از ابزارهاي بسيار مهم در فراگيري علم جغرافي كه ايجاد آن تاثير انكارناپذير به درك موقعيت سرزمين ها و ارتباط آنها با يكديگر داشته است ، نقشه است .
وي افزود، نقشه مانند يك عكس است كه افراد با زبانهاي گوناگون و فرهنگهاي متفاوت ، به راحتي مي توانند از موضوع و محتواي آن آگاه شوند. به كمك كامپيوتربه عنوان وسيله جديد ساخت دست بشر، يكي از جديدترين رشته هاي كامپيوتر يعني گرافيك وتصاوير كامپيوتري خلق شده است . اين مجموعه نوظهور يعني سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي ، به كمك رايانه هاي پيشرفته ، به انسان قدرتي جديد داده است تادامنه علم جغرافي و اطلاعات جغرافيايي را از سطح كشورها، آب و هوا و محصولات ،به ابعادي وسيع تر و جزيي تر توسعه دهد.
بنابراين در تعريف ديگري از GIS مي توان گفت كه سيستمي است كه قادر است هرگونه اطلاعات را ذخيره ، اصلاح و بازيابي كند.
آقاي حسيني گفت ، مخاطبان عمومي GISمي تواند مديران ادارات ، مديران ومجريان طرحهاي شهري و كشوري ، محققان ، تحليل گران ، دانشگاهيان مرتبط و سايرعلاقه مندان باشند. به طور كل عوامل موثر در به كارگيري GIS نيز از اين قرار است :
- سيستم اطلاعات مديريت يك سازمان (MIS)
- اهميت بعدمكاني (جغرافيايي ) اطلاعات
- توجيه اقتصادي سيستم
- عوامل مثبت و منفي بوروكراسي
- اثرات متقابل GIS در فرايند برنامه ريزي استراتژيك يك سازمان و
- نقش نيروي انساني بويژه كارشناسان و متخصصان .
GIS و مكان يابي
دكتر هاشمي گلپايگاني در بخش ديگري از اين نشست به كاربردهاي سيستم اطلاعات جغرافيايي در مكان يابي براي نصب مراكز يا پايگاهها اشاره كرد و چنين گفت :مكان يابي تخصص بسيار مهمي در نصب نيروگاههاي برق ، ايستگاههاي مخابراتي ،ايستگاههاي خدمات شهري ، پايگاههاي نظامي ، مراكز توريستي و مكان يابي ماشين آلات توليدي در واحدهاي صنعتي ، به شمار مي رود. به عنوان مثال در مكان يابي نيروگاههاي برق ، هدف تعيين موقعيت احداث يك يا چند نيروگاه به منظور تامين انرژي موردنيازمناطق مسكوني يا صنعتي است و معيارهاي تصميم گيري ، سهولت دسترسي به منابع سوخت ، سهولت دسترسي به مناطق مصرف ، سهولت دسترسي به منابع آب ، نيروي كارو سهولت دسترسي به شبكه حمل ونقل مي باشد. يا درباره مكان يابي پايگاههاي نظامي آنچه هدف است ، تعيين موقعيت استقرار يا احداث پايگاه به منظور ايجاد حداكثر قدرت عكس العمل دربرابر تهديدات خارجي و وضعيت هاي بحراني است . و معيارهاي تصميم گيري سهولت دسترسي به مراكز تداركاتي ، سرعت دسترسي به موقعيت هاي خطرو بحران و تحت پوشش قرار دادن حداكثر مساحت ممكن .
بنابراين در تعريف مكان يابي مي توان گفت كه عمل تصميم گيري و تعيين مختصات استقرار مجموعه وسيله يا تجهيز جديد درميان مجموعه اي از موقعيت هاي مفروض ، بارعايت محدوديتها و درنظرگرفتن معيارهاي موردنظراست در اين تعريف وسيله يا تجهيزبه امكاني اطلاق مي شود كه به واسطه سرويس آن ، مجموعه اي از نقاط و موقعيت هاي مفروض ، بهره مند مي شوند. كاربرد GIS در مكان يابي را مي توان اينگونه تشريح كرد:
- تعيين موقعيت دقيق نقاط مرتبط
- تعيين مسيرهاي ارتباط فيزيكي بين نقاط مرتبط و وسيله يا وسايل جديد
- تعيين دقيق ابعاد و نوع گستره جغرافيايي براي مكان يابي (پيوسته يا گسسته ).
سنجش از راه دور
مهندس شركت معصوم نيز در سخنان خود با موضوع مروري به سنجش از دورREMOTE SENSING (RS) به نمونه هايي از كاربرد سنجش از دور اشاره كرد و اين شيوه را گامي بسيار موثر در اندازه گيري و ثبت وتحليل انرژي امواج بازتاب يا منتشر شده از سطح اجسام و ارتباط ميان انرژي هاي اندازه گيري شده به ماهيت جسم و پراكندگي مواد تشكيل دهنده آن دانست .
در اين شيوه كه معمولا ازطريق ماهواره انجام مي شود، يك نوار از سطح زمين اندازه گيري و سنجيده يا برداشت مي شود. طوري كه عرض اين نوار در ماهواره لندست MSSمعادل 185 كيلومتر است .
به كمك چنين نواري مي توان به برنامه ريزي شهرها، بررسي خرابي ها، بررسي تغييرات محيط، بررسي اتلاف انرژيها، امر كشاورزي ، بررسي و بدست آوردن عوارض سطح زمين ، بررسي و پيش بيني عوارض دريايي ، پيش بيني عوامل جوي و پيش گويي وضع هوا پرداخت .
حفاظت از محيطزيست ، تعيين ارتفاع امواج اقيانوسها، انجام مخابرات و ارتباطات ،زمين شناسي و محاسبه تغييرات سراسري از جمله موارد ديگري است كه توسط ماهواره و به كمك شيوه سنجش از دور صورت مي گيرد.
دفع آبهاي سطحي
از ديگر مباحثي كه در اين نشست انجام شد موضوع بود كه توسط دكتر عبدالله اردشيرموردبحث قرار گرفت . وي ضمن مطالعه روش طرح جمع آوري و دفع آبهاي سطحي درشهرها بويژه شهرهاي بزرگ ، ابتدا به مشكلات و محدوديتهايي كه در زمينه شبكه هاي فاضلاب شهرها ممكن است وجود داشته باشد اشاره كرد وگفت ، متاسفانه عوامل وشيوه هاي اشتباه ازنظر احداث شبكه هاي زيرزميني در شهرها يا فرسودگي آنها باعث مي شود تا خسارات و هزينه هاي هنگفتي به وجود بيايد. ازجمله اين عوامل مي توان به نبود شبكه اي مناسب در سطح شهر بويژه در محله هاي قديمي ، نبود بهره برداري درست (وجود زباله و هدايت فاضلاب ) گرفتگي مجاري حمل سيلاب در فصول بارندگي ، تاثيرمنفي در اوضاع اجتماعي ، رشد جمعيت ، توسعه مناطق شهري و صنعتي شدن جوامع ونيز افزايش سطوح نفوذناپذيري حوزه ناشي از شهرسازي و كاهش سطوح نفوذپذيري اشاره كرد.
وي افزود، به كمك GIS مي توان مطالعات گسترده اي درباره جمع آوري و دفع آبهاي سطحي انجام داد مطالعاتي چون برنامه ريزي شهري ، اطلاعات اوليه و پايه مثل خطرات آب گرفتگي ، مطالعات زمين شناسي و مطالعات هيدرولوژي . آنچه كه در برنامه ريزي شهري اهميت دارد، توجه به جنبه هاي اقتصادي و هماهنگي با سيستم طبيعي براي طرح ريزي شهر است .
در مطالعات زمين شناسي وضعيت گسلها، پستي و بلنديهاي منطقه ، وضعيت آتشفشانها و مهمتر اينكه وضعيت آبهاي زيرزميني موردبررسي قرار مي گيرد.
گذشته از ذفع و جمع آوري آبهاي سطحي توسط مديريت شبكه و با استفاده ازسيستم رايانه اي اطلاعاتي جغرافيايي ، كاربردهاي ديگر اين سيستم يا GIS، كنترل شبكه هاي فاضلاب شهري ، آب رساني مناسب شهري (آب شرب )، مهندسي رودخانه هاو كنترل سيلابها، انجام آبياري و زهكشي متناسب ، كنترل و ساخت سدها و كنترل حوزه هاي آبريز مي باشد.
به طوركلي مي توان نتيجه گرفت كه طراحي و مديريت شبكه جمع آوري و دفع آبهاي سطحي شهري با كمك GIS، باعث مي شود:
- سرعت پردازش و محاسبات افزايش و زمان لازم براي انجام مطالعات كاهش يابد.
- بانك اطلاعات پايدار همواره دردسترس باشد.
- امكان تغيير در اطلاعات در لايه هاي گوناگون وجود داشته باشد.
- تحليل دوباره سيستم و يا طراحي هاي جديد در زماني كوتاه امكان پذير شود.
- نصب سيستم هوشمند و هشداردهنده در مناطق سيل گير امكان پذير شود.
- نصب سيستم هوشمند و هشداردهنده در مناطق سيل گير امكان پذير شود.
منبع: www.ake.blogfa.com منبع: www.ake.blogfa.com منبع: www.ake.blogfa.com