نود و جنجالی رسانه ای سیاسی
دو شنبه شب، شب عجیبی در تاریخ رسانه ایران بود. حدودا 10 سال است که دو شنبه شب شاهد پخش برنامه نود هستیم .برنامه نود نام برنامه ای زنده است که دوشنبه شب هر هفته از شبکه 3 سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می شود. بنیانگذار، مجری و تهیه کننده ی این برنامه عادل فردوسی پور است. این اتفاق نادر و تحول ساز با نظر سنجی تلفنی برنامه نود، روی داد و شاید اولین رفراندوم رسانه ای در عصر رسانه های مدرن در ایران شکل گرفت. حدود 97 درصد از حدود دومیلیون و دویست و سی و دو هزار که در نظر سنجی این برنامه شرکت کرده بودند به حمایت از رویکرد این برنامه پرداختند.این برنامه که به نقد و تحلیل وقایع لیگ برتر فوتبال ایران می پرداخت با چالش اصلی ترین سازمان دولتی متولی ورزش در کشور (سازمان تربیت بدنی) روبرو شد ولی در این رویارویی با حمایت افکار عمومی مواجه گردید.اگرچه حتی شایعات تایید نشده ای در زمینه تعمدی بودن قطعی سرویس پیام کوتاه این برنامه در هفته پیش و یا تحریم این برنامه از سوی برخی باشگاههای دولتی و یا صنعتی به گوش می رسید،اما در این هفته با هماهنگی انجام شده میان مسوولین صدا و سیما،عادل فردوسی پور سرزنده و سرحال به دفاع ضمنی از برنامه خود پرداخت.
مساله اصلی که مردم ،مطبوعات،وبلاگ نویسها و اهالی فوتبال را به دفاع از این برنامه واداشت ،جایگاه مرجع این برنامه در فوتبال ایران بود.این برنامه بر خلاف بسیاری از برنامه های سفارشی و یا کلیشه ای دیگر با تداوم ده ساله و ویژگیهای خاص خود توانست به جایگاه قابل توجهی دست یابد و حدود دومیلیون نفر را در حمایت از خود بسیج کند.شاید از اصلی ترین ویژگیهای این برنامه ، صراحت،حرفه ای گری،بی طرفی،مشارکت گرایی،نگاه انتقادی،ارائه تریبون آزاد به طرفین و ...باشد.البته این مقاله داوری صرفا مثبتی از این برنامه نداشته و شاخص هایی چون حاشیه گرایی نسبی ،بزرگ نمایی برخی نقاط ضعف و استفاده از طیف خاصی از کارشناسان را از نقاط ضعف این برنامه می داند.
اما با توجه به میزان اقبال عمومی به این برنامه میان نخبگان فوتبال و عموم مردم به نظر می رسد نقاط قوت این برنامه در افکار عمومی بیشتر به چشم می خورد و حمایت از این برنامه نیز موید این مدعاست.
حال با توجه به این تجربه ،و با توجه به پدید آمدن رقبای جدید و جدی در زمینه اطلاع رسانی در حوزه های مختلف سیاسی و اجتماعی مانند کانالهای ماهواره ای خارجی فارسی زبان و یا اینترنت به نظر می رسد بتوان از نقاط مثبت این تجربه و با تلاش برای کاستن از نقاط ضعف این تجربه راه را برای برنامه سازی خلاقانه در رسانه ملی فراهم ساخت.برنامه سازی که منجر به ایجاد مرجعیتهایی مانند نود در عرصه ورزش گردد.ما نیازمند برنامه هایی هستیم که در واقع مانند نود مرجعیت یافته و حوزه سیاسی و اجتماعی را نیز پوشش دهند.حال به بررسی این ویژگیها می پردازیم:
1-گفتگوی واقعی به جای گفتگوی یک طرفه:
اگرچه ما در رسانه ملی با طیف گسترده ای از برنامه های میزگردی با حضور کارشناسان و یک مجری در شبکه های مختلف روبرو هستیم اما واقعیت این جاست که گفتگوی رسانه ای در آن به صورت واقعی شکل نمی گیرد.وجود خط قرمزهای خود ساخته و سلیقه ای و نه قانونی و شرعی،رویکرد تجارت گرایانه و کاسب کارانه صرف به برنامه سازی، استفاده از موضوعات کلیشه ای در گفتگو و استفاده از کارشناسان غیر حرفه ای باعث می شود فضای گفتگو به مونولوگ تبدیل شده و یا با تعارفهای کلیشه ای از بین برود. بر خلاف این برنامه ها اکثرا در نود گفتگوی چالشی میان مجری و داوران،کارشناسان،مربیان،بازیکنان و مسوولین شکل گرفته است.
اگرچه در رسانه های دنیا سابقه برنامه های گفتگوی چالشی مانند Hard Talk وجود داشته و در برخی برنامه های داخلی نیز مانند نگاه 1 ،چراغ خاموش و یا برنامه های نخستین صندلی داغ وجود داشت ،اما این برنامه ها به تک بارقه هایی تبدیل شدند که یا مانند چراغ خاموش،خاموش گردیدند و یا مانند نگاه 1 و صندلی داغ تبدیل به گفتگوهای سیاسی،اجتماعی و فرهنگی ملال آور و کلیشه ای سابق شدند.
2-بی طرفی:
مخاطب رسانه در جهان جدید در برابر انتقال یک سویه و مستقیم اطلاعات از سوی رسانه واکسینه شده و به شدت نسبت به آن واکنش نشان می دهد.مخاطب امروز رسانه خود انتخاب کننده بوده و می کوشد از میان نظرات مختلف انتخاب کند. برنامه نود علیرغم برخی لغزشهای گهگاه مجری و تهیه کننده اش می کوشد بی طرف باشد و حداقل بین قرمز و آبی تعادل اطلاع رسانی را رعایت کند.نود با تاکید بر بی طرفی خود می کوشد نقش قاضی و مرجع رسانه ای ارائه واقعیتهای حوزه لیگ برتر را از آن خود کند.چنین تجربه اعتماد سازی می تواند در سایر گروه های برنامه ساز تلویزیونی مورد استفاده قرار گیرد .در این گفتگوها معمولا به طرفین دعوا فرصت ارائه نظر داده می شود.اگرچه این مساله گاهی توام با برنامه ریزی هدفمند تهیه کننده برای ارائه منظور نهایی خود است.اما حتی این مساله چندان به ذوق نمی زند و مخاطب حرفه ای فقط آن را درک می کند.
3-نگاه انتقادی و دوری از کلیشه گرایی:
نود،برنامه انتقادی است.بی تعارف عمل می کند و صریح به سراغ اصل موضوع می رود.تلاش می کند از خطوط قرمز فراتر نرود اما از نقد کردن نگرانی ندارد. این ویژگی ها دقیقا بر خلاف برخی دیگر از برنامه های رسانه ملی است.در مباحث مرتبط با حوزه عمومی ،رسانه ملی گرفتار خیلی مصلحت بینیها، تعارفها و جهت گیری ها است. در سالهای نه چندان دور به ویژه شبهای انتخابات ریاست جمهوری به یاد داریم مرتضی حیدری با تسلط خوب به مباحث سیاسی و اقتصادی با رویکردی نوآورانه ،گفتگوها و مناظرات سیاسی کاندیداها و طرفداران آنها را در گفتگوی خبری ساعت 22 و 30 دقیقه شبکه دو را هدایت و اداره می کرد.اما به ناگاه پس از گذر از آن ایام خاص این گفتگوها تبدیل به فرصتی برای ارائه گزارش کار نهاد های مختلف و یا گفتگوهای کلیشه ای شد.
4-اجرای حرفه ای:
برنامه نود بخش عمده ای از محبوبیت خود را به خاطر نوع اجرای مجری این برنامه به دست آورده است.البته نقدهایی به
ایشان و اجرای او وارد است. اما او دارای دو ویژگی خاص است :اول اینکه او در حوزه اجرای خود متبحر است.منابع علمی را مرور میکند و به آخرین اخبار واطلاعات داخلی و خارجی دسترسی دارد. این ویژگی باعث می شود که گفتگو شوندگان نتوانند او را در بن بست اطلاعاتی قرار داده و یا با ارائه اطلاعات نادرست مسیر اجرای او را منحرف کنند.البته گاهی او در اجرا به سمت حاشیه رانده می شود و با حاشیه گرایی برخی نقاط ضعف خود را پنهان می کند .اما این مساله عمومی نیست و غلبه ندارد.نکته دوم اجرای او این است که وی مجری منفعلی نیست.از تهدیدها و یا بلوفهای طرف مقابل کمتر می هراسد و بی تعارف و با رکی خاصی سوال خود را مطرح می کند.
در ساخت برنامه های نود سیاسی ،بهره گیری از از این دو ویژگی می تواند به ارتقای کیفی آن کمک کند.
5-مشارکت گرایی و محوریت افکار عمومی:
یکی دیگر از ویژگیهایی که در مرجعیت پیدا کردن نود نقش داشته است ،توجه به افکار عمومی است.اگرچه چند صباحی است که مسابقات پیامکی! میان برنامه های تلویزیونی رواج پیدا کرده است ،اما استفاده از این فن آوری باید همراه با تغییر در رویکرد برنامه سازی باشد.در برنامه سازی نوین،مخاطب، یک گیرنده پیام منفعل صرف نیست.اصولا نظریات سنتی علوم ارتباطات مبنی بر رسانه،پیام ،نماد،فرستنده و گیرنده پیام متحول شده است.در برنامه سازی نوین می بایست به مخاطب به عنوان یکی از ارکان برنامه سازی و حتی یک یار در تهیه برنامه تلویزیونی نگریسته شود.تولید محتوا و فرآورده توسط مخاطب از این اصول است.
به نظر می رسد تاکید واقعی بر آرا مخاطبان و حتی نمایش برخی تصاویر و فیلمهای تهیه شده توسط آنان در برنامه در این راستا است.
منبع: www.ake.blogfa.com منبع: www.ake.blogfa.com منبع: www.ake.blogfa.com