بخش دو م : نیازهای اقلیمی زعفران
از انجا که بستر اصلی فعالیتهای کشاورزی به ویژه عوامل محیطی سازنده ان تشکیل می دهد . تشخیص و تعیین هر کدام از عوامل موجود در مجموعه عوامل سازنده بستر فعالیتهای یاد ک اثرات مستقیم و یا غیر مستقیم جود را در شکل گیری فعالیتها وارد می کند بسیار ضروری است . ماهیت ترکیب محیط و پتانسیل ان مساعد بودن یا نا مساعد بودن محیط را برأی گیاه زعفران نشان می دهد .
اقلیم :
اقلیم هوای غالب در یک محل در دراز مدت است که باعث ایجاد یک منطقه اقلیمی به خصوصی می شود . منطقه اقلیمی نتیجه ترکیب فعالیتهای متقابل عواملی چون حرارت ، رطوبت ، فشار و باد است . در هر منطقه اقلیمی گیاه ان می رویند که ویژگیهای اقلیم را منعکس می کنند . هر نوع اقلیم متناسب با ویژگیهای جود محیط مطلوبی را عرضه می کند و در این اقلیم هر گیاه ی که با طبیعت جود سازگار ببیند به زندگی و توسعه ادامه می دهد . به دلیل اهمیت اقلیم و نقش موثر ان در تولید عملکرد و کیفیت زعفران به شرح عوامل موثر در ام می پردازیم :
دما:
زعفران گیاه ی است نیمه گرمسیری و مناطقی که دارای زمستانهای ملایم و تابستانه گرم و خشک باشند برأی کشت زعفران مناسب هستند . گیاه زعفران برعکس بسیاری از گیاه ان دارای رژیم حرارتی متفاوتی است و معمولا اغاز فعالیت این گیاه با شروع فصل سرما هماه است . مهمترین عامل در تنظیم گلهای پیاز زعفران می باشد و تغیرات دمای روزانه به عنوان عامل محیطی نشان دهنده زمان گلدهی است . گلدهی زعفران در دمای پایین انجام می شود و بهترین و مطلوبترین دم 9 تا 15 درجه سانتی گراد برأی تمایز گلها است . حداکثر دمای قابل تحمل برأی این گیاه بین 25 تا 40 درجه سانتی گراد می باشد . عمل گلدهی زعفران ارتباط نزدیکی با رژیم و حرارت روزانه دارد . در این میان حرارت نوری در روز و حرارت شبانه اهمیت ویژه ای دارد و تعیین کننده زمان گلدهی است مثلا اگر در اوایل پاییز دمای هوا به طور منظم و مداوم کاهش می یابد و اگر قبل از دو هفته به اینکه دما به زیر 15 درجه سانتی گراد برسد مزرعه زعفران ابیاری گردد دوران گلدهی اغاز شده و بر اساس شدت و ضعف دما زمان و دوران گلدهی نیز تغییر می کند . ولی اگر بر عکس درجه حرارت نامنظم باشد ، فعالیت گلدهی پیاز زعفران مختل شده و چه بسا قبل از ظهور گل برگها بیرون بیابد أه باعث ایجاد مشکلات برأی برداشت و همچنین پایین امدن کیفیت زعفران می گردد.
خاک :
به علت پیاز زعفران مدتی نسبتا طولانی ( معمولا بین 5ـ7 سال ) در زمین می ماند خاک زمین باید نسبتا سبک یا ترکیبی از شن و رس باشد تا پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تامین مواد غذایی در مقابل شرایط خاص منطقه نیز مقاومت کنند . از نظر نوع خاک گیاه زعفران بیشتر زمین های شیرین حاصلخیز زه کشی شده بدون درخت و با بافت متوسط ( لومی، لیمونی ، شنی و رسی ) و اهک دار که ph انها بین 7 ـ 8 باشد را بر زمین های شور و فقیر و مرطوب و سبک ( شنی و شنی رسی ) و اسیدی ترجیح می دهد . زعفران در زمینهایی که دارای قلوه سنگ و یا علفهای هرز یا مواد عآلی پوسیده نشده باشد محصول خوبی نمی دهد . خاک زعفران همچنین بهتر است زیاد حاصلخیز نباشد چون در خاک های غنی از مواد غذایی رشد رویشی افزایش یافته و از رشد زایشی کاسته می گردد .
رطوبت :
آب مورد نیاز گیاه عمدتا از طریق ریزشهای جوی ، ابیاری و غیره تامین می گردد . آب قسمت اصلی بافت گیاه را تشکیل می دهد و در فرایندهای فتوسنتزی و هیدرولیک نظیر هضم و جذب نشاسته به مانند یک عامل شیمیایی عمل می کند .
نور :
معمولا گیاه ان دارویی به ویژه زعفران دارای موادی هستند که انها را صاحب عطر و طعم کرده است برأی انکه افتآب شدید به انها نتابد و رنگ و مواد معطر ان متصاعد نشود زعفران قبل از طلوع افتآب برداشت می کنمند تا عطر و طعم ان تحت شعاع افتآب قرار نگیرد و محفوظ بماند . چنانچه عملیات جمع اوری گلها در زمانی که افتآب داغ است انجام بگیرد باعث لکه دار شدن انها خواهد شد ، به همین خاطر گلها باید در اوایل صبح قبل لز اینکه افتآب ببینند برداشت شوند . زمان برداشت روی کیفیت گلها تاثیر دارد . گونه ای که از سپید دم صبح تا طلوع افتآب بالاترین کیفیت را دارد و در طول روز در اثر تابش افتآب از میزان کیفیت گل کاسته می شود به طوریکه برداشت گل در ساعات اخر روز کمترین کیفیت را دارد .
نزولات جوی :
گیاه زعفران بیشترین تطابق را با الگوی بارندگی مناطق مدیترانه ای دارد . مکانهایی که 300ـ 400 میل متر بارندگی دارند و در طول فصل زمستان پوشیده از برف می باشند برأی کشت زعفران مناسب هستند . در مناطق کوهستانی علاوه بر اینکه از نزولات جوی بیشتری برخوردار هستند وضعیت و جهت ناهمواری های باعث می شود زعفران دامنه هایی را که افتابگیر نیستند و کمتر در معرض تابش خورشید قرار دارند را ترجیح دهد . فعالیت این گیاه با شروع بارندگی های پاییزه اغاز و با اتمام بارندگی های بهاره خاتمه می یابد در نتیجه بارندگی یا به عبارتی نزولات جوی بیشترین تاثیر را بر رشد این گیاه دارد . بارش باران در فصل تابستان که پیاز در خوآب است و همچنین در زمان گل دهی برأی زعفران مضر است . اما پس از پایان این گلدهی تا زمان زرد شدن برگ زعفران بارش نزولات جوی مفید است به ویژه این که از اواسط زمستان به دلیل بالا رفتن دما پیاز مادری تجزیه شده و پیازهای جوان روی ان شکل می گیرد . این پیاز ها در ابتدا فاقد ریشه بوده لذا مواد غذایی مورد نیاز جود را از طریق برگ که آب و مواد آلی ( املاح معدنی باران ) همراه با دی اکسید کربن از طریق عمل فتوسنتز بعضی مواد نشاسه ای را در جود ذخیره کرده جذب می کند و باعث رشد و حجیم شدن پیازهای جوان می گردد.
وضعیت زمین :
یکی دیگر از عوامل محیطی که در تولید عملکرد و کیفیت زعفران موثر است وضعیت زمین از قبیل توپوگرافی ، شیب ، جهت ناهمواری و … می باشد . هرچه ارتفاع مزارع زعفران از سطح دریا بیشتر باشد کیفیت و عملکرد محصول نیز بیشتر است . شاد زعفران قئنات و مناطق کوهستانی به دلیل اینکه اتفاع بالایی دارند از مر غوبیت و کیفیت بالایی برخوردار است . زعفران معمولا نواحی سرد و با ارتفاع 1300 تا 2300 متر از سطح درا را ترجیح می دهد .
منبع: مرکز مقالات کشاورزی