توپوگرافى مارها
يكى از عوامل تشخيص مارها شكل و مشخصات ظاهرى آنها است. در اندام مارها سه ناحيه وجود دارد ( سر ، شكم و دم ). فاصله بين انتهاى سر و قلب را گردن مى نامند. شكل مارها متفاوت و اكثرا استوانه اى شكل و قابل انبساط است. دم مارها معمولا مدور و گرد است مگر در مارهاى دريايى كه داراى دمى مسطح و پهن هستند. بعضى مارها خيلى بزرك مانند بوآ و برخى كوچك كه با كرمها قابل اشتباه اند. بدن مارها از پولك هايى پوشيده شده است كه در قسمتهاى مختلف بدن به نامهاى مختلفى موسوم اند. دانستن تعداد ، شكل و قرار گرفتن اين پولكها روى بدن ، از نظر شناسايى مارها بسيار حائز اهميت است. اين پولك ها در ناحيه سر نامهاى مختلفى دارند.
پولك ها در ناحيه بدن در قسمت بالايى بنام پولك هاى پشتى كه ممكنست صاف يا تيغه دار باشند و در قسمت پائينى بنام پولك هاى شكمى و در انتهاى بدن و در انتهاى دم بنام پولك هاى سطح زيرين دم موسوم اند.
در شكل زير روش شمارش پولكهاى سطح پشتى نشان داده شده است.
به طور كلى طرز قرار گرفتن پولك هاى ناحيه سر و بدن ، شكل مردمك چشم يعنى گرد يا بيضى يا عمودى بودن ، رفتار ، زيستگاه و منطقه پراكندگى مارها حائز اهميت است. طول بدن مار با اندازه گيرى فاصله مابين نوك پوزه يا قسمت قدامى دهان تا انتهاى دم و طول دم از ابتداى آنال يا پولك مخرج تا انتهاى دم به حساب مى آيد.
مارهاى بزرگ ايرانى تا آنجايى كه مشاهده و مطالعه شده است در حدود دو مترند و مارهاى كوچك از چند سانتيمتر تجاوز نمى كنند. دم مارهاى سمى معمولا كوتاه است ولى گاهى ممكن است كه بلند باشد . به طور كلى مى توان نشانى هاى مارها سمى چنين خلاصه نمود:
در گروه افعيها سر مثلثى شكل يا گوشه دار و از پولك هاى كوچك پوشيده شده است ، مردمك چشم عمودى و دم كوتاه است و داراى گردن مشخص هستند. در گروه الاپيده يا مارهاى كبرى معمولا سر مار به اندازه بدن و در امتداد آن قرار دارد و از پولك هاى مشخص يا قرينه كه با شكل پولك هاى بدن متفاوت است پوشيده مى باشد. در حالت طبيعى ناحيه گردن كاملا مشخص نيست . مردمك چشم گرد يا بيضى و دم نستا بلند است.
مارهای ایران : تالیف دکتر محمود لطیفی
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com