عوامل موثر و روشهاي بهبود ضريب تبديل غذايي در طيور گوشتي
عوامل موثر و روشهاي بهبود ضريب تبديل غذايي در طيور گوشتي       خلاصه ميزان تبديل مواد غذايي به گوشت مرغ عامل اصلي در تعيين سودمندي پرورش طيور گوشتي است . ضريب تبديل غذايي (FCR) يا مقدار غذاي مورد نياز براي اضافه شدن يك واحد وزن ، شاخص متداولي است كه در صنعت طيور جهت ارزيابي كارآيي نسبي خوراك مورد استفاده پرورش دهندگان قرار مي گيرد. عوامل اصلي مؤثر در اين زمينه شامل عوامل فيزيولوژيك, عوامل مديريتي , موارد مربوط به تغذيه و خوراك طيور , تاثير افزودني هاي خوراك و نيز كنترل بيماريها و تلفات در مرغداريها ميباشد. طي مقاله حاضر, ضمن بررسي جزئيات مربوط به هر كدام از عوامل فوق روشهاي بهبود ضريب تبديل غذايي در گله هاي مرغ گوشتي مورد بحث قرار مي گيرند .       مقدمه   ميزان تبديل مواد غذايي به گوشت مرغ عامل اصلي در تعيين سودمندي پرورش طيور گوشتي است . ضريب تبديل غذايي (Feed Conversion Ratio) يا مقدار غذاي مورد نياز بر حسب واحد وزن براي اضافه شدن يك واحد به وزن زنده مرغ, شاخص متداولي است كه در صنعت طيور جهت ارزيابي عملكرد نسبي خوراك مورد استفاده پرورش دهندگان و شركت ها قرار ميگيرد .   در بسياري موارد پژوهشگران يك نسبت معكوس بنام بازدهي غذا (Feed Efficiency) به مفهوم اضافه وزن بدست آمده بر حسب واحد وزن به ازاي يك واحد غذاي مصرف شده را, جهت سنجش تاثير روشهاي آزمايشي گوناگون بر روي پرندگان مورد استفاده قرار مي دهند . عوامل متعددي ضريب تبديل غذايي يا ميزان بازدهي غذا را تحت تاثير قرار مي دهند و هدف از اين مقاله بحث پيرامون عوامل موثر در اين زمينه و روشهاي بهبود ضريب تبديل غذايي است.   الف- عوامل مربوط به تغذيه طيور   1- ميزان انرژي جيره   حيوانات جهت برآورده نمودن احتياجات انرژي خود ، غذا مصرف مي نمايند . بنابراين ميزان انرژي جيره طيور گوشتي اثر مستقيم بر مقدار غذاي مورد مصرف روزانه پرندگان دارد . طيوري كه با جيره حاوي Kcal /kg 2900 تغذيه مي شوند در حدود 10 درصد بيشتر از پرندگاني با جيره حاوي Kcal / kg 3300 غذا مصرف مي نمايند تا به اين وسيله كمبود انرژي جيره را جبران نمايند . اين رابطه بين ميزان انرژي جيره و مصرف غذا هنگامي يك رابطه مستقيم و قابل پيش بيني است كه جيره بطور كامل از نظر پروتئين ، اسيدهاي امينه و ديگر مواد مغذي ضروري تنظيم شده باشد تا از طريق مصرف روزانه اين مواد احتياجات لازم جهت رشد بر طرف گردد .   اين احتمال وجود دارد كه ميزان انرژي محاسبه شده از طريق جداول تركيب غذا بطور دقيق مطابق با انرژي واقعي جيره نبوده و بسته به نوع و كيفيت مواد غذايي مورد مصرف بيشترو يا كمتر از ميزان واقعي انرژي باشد . معمولا در جداول تركيب غذا ارزش انرژي مواد غذايي با منشاء دامي از قبيل گوشت ، استخوان و فرآورده هاي طيور كمتر از انرژي واقعي حاصل از اين مواد تخمين زده مي شود .   براي مثال براي ماده غذايي شامل گوشت و استخوان با كيفيت خوب ارزش انرژي معادل Kcal / kg 1980 در نظر گرفته مي شود در صورتيكه پژوهش انجام شده در دانشگاه جورجيا دلالت بر اين دارد كه ارزش انرژي مواد غذايي فوق نزديك به Kcal / kg 2500 است . دليل پايين تر در نظر گرفتن انرژي حاصل از مواد غذايي با منشاء حيواني اينست كه هنگام تعيين انرژي متابوليزابل (Metabolisable Energy )حاصل از اين مواد بوسيله روشهاي متداول نياز به خوراندن مقادير بسيار زياد ماده غذايي ميباشد و بعلت ميزان بالاي كلسيم و فسفر محتوي اين مواد در جذب چربي اختلالاتي رخ مي دهد و انرژي كمتري توليد مي شود استفاده از مقادير فراوان فرآورده هايي غذايي با منشاء دامي در تنظيم جيره طيور گوشتي ممكن است سبب تحصيل ضريب غذايي بهتري گردد اما عدم در نظر گرفتن ميزان دقيق انرژي اين اجزا منتج به بروز مشكلاتي مي شود .   در اواخر دهه 70 ميلادي بواسطه قيمت نسبتا ارزان مواد غذايي با منشا حيواني در مقايسه با سويا مشكل عمده اي بنام سندرم پرنده چرب (Oily Bird Syndrome) در طيور گوشتي ايالت جورجيا شايع گرديد . استفاده از فرآورده هاي فوق تا 15 درصد جيره و نيز پايين در نظر گرفتن ميزان انرژي متابوليزابل اين مواد منتج به افزايش نسبت كالري : پروتئين در جيره شده و اين امر افزايش ذخاير چربي و بروز مشكل سندرم پرنده چرب را بدنبال دارد . مكمل چربي يكي از مواد غذايي است كه احتمالا داراي بيشترين تاثير در تغييرات انرژي جيره طيور گوشتي ميباشد . مكمل هاي چربي منحصرا جهت افزايش ميزان انرژي به غذا افزوده ميشوند اما اختلافات فاحشي در كيفيت اين مواد وجود دارد . اين امر بويژه در مكملي بنام چربيهاي مخلوط شده مشاهده ميگردد كه در مواقعي داراي كيفيت بسيار نازلي هستند .       2--شكل و وزن حجمي خوراك در مقايسه دان هاي آردي با يكديگر ، آن داني كه وزن حجمي بيشتر دارد سبب رشد سريعتر پرندگان مي گردد . همچنين دان پلت موجب FCR بهتري مي گردد زيرا جهت اخذ غذا بوسيله پرنده با دان پلت انرژي كمتري صرف مي گردد. يكي از عوامل مؤثر در ضريب تبديل غذايي در پرورش طيور گوشتي ، كيفيت غذاي پلت شده اي است كه به پرندگان خورانده ميشود . اختلاف عمده اي در ميزان رشد و ضريب تبديل غذايي پرندگان تغذيه شده با غذاي پلت شده و غير پلت ، وجود دارد . علت اين اختلاف صرف مقادير فراوان انرژي جهت اخذ غذا بوسيله پرندگاني است كه با غذاي پلت نشده تغذيه مي شوند .   چنين براورد شده است كه به ازاي هر 10 درصد افزايش در خرد تر شدن غذاي پلت شده ضريب تبديل غذايي يك دهم افزايش مي يابد . اگر چه ممكن است كيفيت غذاي پلت شده بلافاصله پس از خروج از دهانه آسيآب خوب بنظر برسد ، اما در حقيقت اين كيفيت بايد به هنگام مصرف غذا بوسيله پرنده در سالن مرغداري وجود داشته باشد . مشاهدات نويسنده در مزارع پرورش طيور دلالت بر اين دارد كه بايد جهت بهبود كيفيت غذاي پلت شده هنگام عبور از ترافهاي دان خوري كوشش نمود .   3-برنامه خوراك دهي تحقيقات نشان مي دهد كه خوراك دهي طبق يك برنامه زماني موجب بهبود ضريب تبديل غذايي مي شود. طبق چنين برنامه اي، مرغهاي گوشتي درچهار تا شش وعده در روز مقادير كافي خوراك دريافت مي دارند و پس از اتمام خوراك موجود به مدت كوتاهي و كمتر از يك ساعت غذايي در اختيار آنها قرار نمي گيرد. عدم دسترسي به غذا موجب تحريك اشتها در نوبت بعدي تحويل غذا به سالن مي شود.اگر چه اصول خوراك دهي طبق برنامه زماني بسيار واضح مي باشد اما اين امر نيازمند دقت فراوان و مديريت صحيح مي باشد. اگر پرندگان مدت زيادي گرسنه بمانند موجب كاهش عملكرد آنها مي گردد. دانخوري به اندازه كافي جهت تغذيه مرغها دريك زمان از ضروريات اين روش است. بطور معمول توصيه مي گردد اين روش توام بايك رژيم نور مناسب مورد استفاده قرار گيرد.   4-كيفيت نگهداري و ضايعات غذا نگهداري كيفيت خوراك طيور درانبار و ياسيلوهاي مخصوص بسيار حائز اهميت است. محافظت دربرابر اكسيد اسيون، كپك زدگي و نيز آلودگي از موارد مهم درحفظ كيفيت خوراك طيور مي باشند. تميز نگهداشتن و بازديد مرتب از سيستم توزيع خوراك درسالن و ممانعت از هدر رفتن غذا از طريق تنظيم سطح دانخوريها دربدست آوردن ضريب تبديل مناسب بسيار حائز اهميت است.   كاملا واضح است كه آن مقدار از غذاي حمل شده به سالن مرغداري كه مستقيما مورد مصرف پرندگان قرار نگرفته در افزايش ضريب تبديل غذايي مؤثر است . بي ترديد امروزه به دليل بهبود سيستم هاي مكانيكي تغذيه با سالهاي قبل ضايعات غذا بعنوان يك عامل كم ارزش تر نسبت به ساير عوامل مؤثر در ضريب تبديل غذايي در نظر گرفته مي شود . اما اين پرسش مطرح است كه واقعا چه مقدار ضايعات غذا در سيستم هاي تجارتي پرورش طيور وجود دارد ؟ اندازه گيري ضايعات غذا بسيار دشوار است . پرندگاني كه به نسبت كم خوراك هاي پلت شده (Pelleted Feeds) دريافت مي دارند ، احتمالا مقداري از غذا را در بستر ضايع مي نمايند ، اين مقدار از غذا غير قابل مصرف بوده و از نظر مديريت سالن مرغداري پوشيده مي نمايد .     منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )