کاهش خسارت خشکسالی در گندم دیم

كشت بذر (تیمارهای قبل از كشت) عملیات قبل از كشت بذر را تیمارهای قبل از كاشت می‌گویند. الف) خیساندن بذرها؛ ب) رفع سرما Stratification ؛ این اصطلاح برای آن دسته از بذرها استفاده می‌شود که برای رویش نیاز به یک دوره سرما دهی دارند یعنی اگر یک دوره سرما را طی نکنند قادر به جوانه زدن نیستند. ج) نرم كردن پوست‌های سخت گیاهان به وسیله اسید سولفوریك؛ پوست‌های بسیار سخت بعضی از گیاهان تا نرم نشوند قادر به جوانه زنی نخواهند بود. بسته به نوع گیاه و نیاز ما روش تكثیر جنسی یا غیر جنسی را انتخاب می‌كنیم. اگر نیاز به گیاهان یكدست و یكنواخت داریم از تكثیر غیر جنسی استفاده می‌كنیم. اما بیشتر برای گیاهان فضای سبز از روش تكثیر بذری استفاده می‌شود. هم‌چنین بسته به نوع بذر (ریزی و درشتی بذر)‌ نوع كاشت فرق می‌كند. بذرهای ریز اطلسی را ابتدا با خاك خیلی سبك مخلوط نموده و سپس در سطح خاك گلدان مورد نظر پخش می‌كنیم. از آنجا كه پوشش روی بذر نیز به اندازه‌ی بذر بستگی دارد، حدود نیم سانتی‌متر خاك روی بذرها ریخته و آبیاری نیز با احتیاط انجام می‌گیرد. هنگامیكه بذرها رشد كرده و 4 برگی شدند گیاه به گلدان اصلی منتقل می‌شود. بذرهای همیشه بهار درشت هستند و به فواصل معین در گلدان كاشته می‌شوند و روی آن‌ها را با خاك بیشتری (حدود 2- 5/1 سانتی‌متر) می‌پوشانیم و آب می‌دهیم. تکثیر غیر جنسی اساس روش تكثیر غیر جنسی هر یک از سلول‌های هر كدام از گیاهان توانایی ساخت یک گیاه کامل همانند پایه مادری خود را دارند. و كلاً هر روشی كه بوسیله آن هر یك از اندام‌های گیاهی به یك گیاه كامل تبدیل شود، یكی از زیر رده‌های این روش است. انواع روش‌های تکثیر غیر جنسی 1) کشت بافت؛ 2) تقسیم بوته؛ 3) استفاده از اندام‌های زیرزمینی؛ 4) استفاده از ساقه و برگ بعنوان قلمه؛ 5) استفاده از جوانه‌ها بعنوان پیوند؛ 6) استفاده از ساقه‌های رونده؛ 7) خوابانیدن. كشت بافت كشت بافت كار نسبتاً تخصصی بوده و نیاز به دستگاه‌های مخصوص دارد كه در اینجا مورد بحث نیست. تقسیم بوته Succres استفاده از تقسیم بوته برای تکثیر گیاهان زینتی کاربرد زیادی دارد و تعداد زیادی از گیاهان به این روش تکثیر می‌شوند. استفاده از این روش بدلیل اینکه گیاه کامل و ریشه‌دار از پایه مادری جدا می‌شود و عیناً شبیه پایه مادری شروع به رشد و نمو می کند، یک روش نسبتاً آسان و بدون هیچ گونه خطر از نظر سازگاری با محیط است و هیچ تغییر ژنتیکی در آن اتفاق نمی‌افتد. نمونه این نوع تکثیر را می‌توان در دیفن باخیا، سانسویریا و آنتوریوم مشاهده کرد. استفاده از اندام‌های زیرزمینی انواع پیازها و ریزوم‌ها از این طریق تكثیر می‌شوند. در جلسه آینده به بحث در این مورد می‌پردازیم. خوابانیدن Layering تکثیر بوسیله خوابانیدن یاLayering یک روش نسبتاً ساده و کم هزینه است. فقط باید دقت داشت که همه گیاهان با این روش قابل تکثیر نیستند. برخی از درختان و درختچه‌ها و تعدادی از پیچ‌های زینتی با این روش تكثیر می‌شوند. روش کار بدین صورت است که بخش‌هایی از ساقه که در حال رشد است را درون خاک حفر می‌کنیم و مقداری خاک بر روی آن می‌ریزیم. بخش‌هایی که در زیر خاک هستند ریشه‌دار می‌شوند و بعد از ریشه‌دار شدن آن‌ها را از پایین‌ترین محلی که برای خاک ریختن انتخاب کرده‌ایم قطع می‌کنیم و بعنوان یک گیاه جدید به محل مورد نظر انتقال می‌دهیم. این روش تکثیر در گیاهانی نظیر پیچ لونی سرا (یاس امین‌الدوله)، یاس زرد و پیچ اناری و تعداد دیگر از گیاهان قابل استفاده است. استفاده از ساقه و برگ به عنوان قلمه روش‌های قلمه برداشتن بر حسب اینکه از کدام قسمت ساقه صورت گیرد اسامی مختلفی دارند. انواع قلمه ساقه - قلمه چوبی Wood Cutting - قلمه نیمه چوبی؛ - قلمه سبز؛ - قلمه علفی؛ - قلمه برگ.   قلمه یا Cuttingاستفاده ا ز بخش‌های ساقه و گاهی برگی بعضی از گیاهان زینتی می‌باشد كه قابلیت ریشه‌زایی سریع دارند. اگر آخرین قسمت ساقه یا بخش رشد یافته سال قبل در قلمه استفاده شود، قلمه چوبی یا اصطلاحاً Wood Cutting می‌گویند. بیشتر درختان میوه، درختچه‌های زینتی، گیاهان برگ ریز و گیاهان خزان دار به کمک این روش تکثیر می‌شوند. در این روش طول قلمه 10 تا 25 سانتی‌متر است و بسته به نوع قلمه و تعداد، 3 تا 7 گره در قلمه باقی می‌ماند. این چنین قلمه‌هایی فاقد برگ هستند، چون زمان قلمه گیری این گونه گیاهان به دوره خواب گیاهان نزدیک می‌شود (حدوداً از اواسط آبان به بعد) . قلمه‌هایی كه بافت محكمی دارند، كمی خشبی شده ولی انعطاف لازم را دارند و حاصل رشد سال جاری هستند را قلمه‌های نیمه چوبی یا نیمه خشبی گویند. درختچه‌های زینتی و سوزنی برگان و تعدادی از گیاهان گلخانه‌ای نظیر آکالیفا Acalypha و گل کاغذی به این وسیله تکثیر می‌شوند. طول قلمه‌ها حدود 10 تا 15 سانتی‌متر بوده و 3 تا 4 گره روی ساقه بجای می‌ماند. قلمه‌ها بدون برگ یا با داشتن یک یا دو برگ کشت می‌شوند. قلمه‌های سبز، حاصل رشد جاری گیاه و حامل مریستم انتهایی هستند و به سرعت ریشه‌دار می‌شوند. چنین قلمه‌هایی طولی در حدود 5 تا 10 سانتی‌متر دارند و حداقل دارای دو گره هستند و معمولاً برگ دارند و با یک یا دو برگ در محیط ریشه زایی کشت می‌شوند. این قلمه‌ها تقریبا در تمام گیاهان زینتی مانند سوزنی برگ‌ها از قبیل كاج مطبق و آلوکالیاها قابل استفاده می‌باشند. نوع دیگر قلمه‌های ساقه، قلمه‌های علفی یا Herbaceous Cutting است که در گیاهان زینتی نظیر انواع فوتوس‌ها، دیفن باخیا و برگ انجیری کاربرد دارند. نوع دیگر قلمه، قلمه برگ است. برگ‌های بعضی از گیاهان قابلیت ریشه دار شدن دارند. عمده برگ‌های ریشه زا برگ‌های کامل هستند. یعنی باید یک برگ کامل همراه با دم برگش در بسترهای تکثیر کشت شود در حالیکه بعضی از برگ‌ها را بوسیله تکه کردن یا قطعه كردن، می‌توان تکثیر کرد مانند برگ‌های بگونیای ریزوم‌دار و سانسویریا. تکثیر بوسیله اندام‌های زیر زمینی اندام‌های زیرزمینی - ساقه‌های تغییر شكل یافته (پیازها)؛ - بخش‌های گوشتی ریشه. گل گلایول با پیاز تو پر بوسیله اندام‌های زیرزمینی تكثیر می‌شود. هم‌چنین گل سنبل با پیازهای حساس و سخت ریشه‌زا تكثیر پیدا می‌كند. ریزوم‌ها بخشی از ساقه زیرزمینی گیاه هستند که بعنوان عامل تکثیر از آن استفاده می‌شود. حال به معرفی بعضی از گیاهانی كه به این وسیله تكثیر می‌شوند، می‌پردازیم. گل اختر گل اختر یا کانا از خانواده کاناسل است که یک گیاه تابستانه با گل‌های بسیار زیبا به رنگ‌های متنوع می‌باشد. بدلیل اینکه برگ‌های بزرگ و متراکم تولید می‌کند در زمانی که گیاه روی گل نیست برای فضای سبز مناسب است. بخش تکثیری این گیاه، یک ریزوم بسیار جوان، فعال و مرتب در حال جوانه زدن است بنابراین می‌توان با قطعه کردن ریزوم این گیاه را تکثیر کرد. هم‌چنین ریزوم‌های برخی از بگونیاها و اخترها نمونه بارز این دسته از گیاهان می‌باشند. عامل تکثیر در گیاهان پیازی (بعنوان مثال گلایول)، پیازچه‌های بسیار کوچک هستند که در کنار پیاز مادری رشد می‌کنند. پیازچه‌ها را چند سال‌ متوالی (3 تا 4 سال) در زمین مرغوب می‌کارند و زمانی که پیازها به اندازه معین رسیدند، گل می‌دهند. استفاده از جوانه‌ها بعنوان پیوند عمل پیوند یاGrafting متصل کردن دو قسمت گیاهی است، بطوریكه این دو قسمت بوسیله باززایی با هم کاملاً جوش خورده و یک گیاه را تشکیل دهند. معمولا بر روی همه درختان میوه عمل پیوند صورت می‌گیرد. هم‌چنین گل سرخ از خانواده رزاسه عموماً با روش پیوند تکثیر می‌شود. در عمل پیوند دو بخش پایه و پیوندك وجود دارد. بخش پایینی و اصلی که پایه یاStock نامیده می‌شود و بخشی را که از گیاه دیگر جدا می‌شود و روی گیاه مادری چسبانده می‌شود را اصطلاحاً پیوندک Scion می‌گویند. بنابراین پایه و پیوندک دو عامل مهم در موفقیت پیوند هستند. انتخاب پیوندك و سازگاری پیوندك مهم می‌باشد، زیرا هر پایه با هر پیوندكی عمل پیوند موفقی نخواهد داشت. پایه بسته به نوع گیاه می‌تواند نهال یك ساله یا شاخه بسیار باریك باشد. نسترن‌ها گیاه بومی كشور ایران هستند. در پایان سال اول یا دوم وقتی ضخامت پایه نسترن به اندازه یك مداد معمولی شد مناسب پیوند است. دو نوع پیوند وجود دارد. پیوند جوانه و پیوند شاخه كه هر دو آن بر روی نسترن انجام می‌شود. پیوند 1) نیمانیم یا انگلیسی 2) پیوند اسكنه از انواع پیوند شاخه هستند. پیوند انگلیسی در فصل زمستان و بر روی گیاهانی چون رز، نسترن و كلماتیس انجام می‌گیرد. لازم به ذكر است كه پیوند اسكنه احتیاج به چسب پیوند دارد تا باز زایی بخش‌های جدا از هم راحت صورت گیرد. معمول‌ترین پیوند جوانه، پیوند شكمی یا Tاست، كه در اواسط فصل بهار یا اواخر شهریور قابل انجام است و نیازی به چسب پیوند ندارد. معمولاً پایه و پیوندك را از یك خانواده انتخاب می‌كنند تا شانس سازگاری بیشتر باشد. دو نشانه بارز ناسازگاری پایه و پیوندك عبارتند از الف) برجستگی در بخش طوقه، ب) نامتناسب بودن رشد پایه و پیوندك. معمولاً بعد از گذشتن 2 یا 3 سال از پیوند علائم ناسازگاری مشخص می‌شوند.     منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )