عوامل موثر و
روشهاي بهبود ضريب تبديل غذايي در طيور گوشتي(2)
5-كيفيت آب
استفاده از آب تازه و تميز در حصول ضريب تبديل مناسب بسيار
حائز اهميت است. عملكرد طيور گوشتي درمرغداريهايي كه از آب آلوده استفاده مي كنند معمولاً پايين تر از
ميانگين مي باشد. برخي از متخصصين پرورش طيور عقيده دارند سيستم هاي آبخوري بسته همانند نيپل در مقايسه با سيستم هاي باز همانند آبخوريهاي ناوداني و يازنگوله
ايي موجب بهبود ضريب تبديل مي شوند. علت اين امر شايد محافظت آب دربرابر آلودگي حاصل از گردو غبار، بستر، خوراك
و مدفوع طيور در سيستم هاي بستر باشد. هرچند بامديريت صحيح و تلاش
بيشتر مي توان آبخوريهاي باز رانيز مرتب تميز و بهداشتي نمود. بايد توجه نمود كه
فقط خالي نمودن آب باقي مانده درآبخوريها كافي نمي باشد واين وسايل
بايد به صورت روزانه بااستفاده از يك ماده ضدعفوني شستشو داده شوند. بدون درنظر
گرفتن نوع سيستم آبخوري، قبل از عمليات جوجه ريزي مي بايدتخليه آب موجود در سيستم تخليه شده و آب كاملاً تازه دراختيار جوجه ها قرارگيرد. بخاطر داشته باشيد آب مهمترين ماده مغذي براي هرموجود زنده ايي است
بنابر مي توان بيش از اين درمورد اهميت كيفيت آب مطلبي بيان داشت.
ب- عوامل
فيزيولوژيكي
ا- جنس و سن
به طور
فيزيولوژيكي خروسها نسبت به مرغها داراي سرعت رشد بيشتر و FCR بهتري هستند و همچنين با بالارفتن سن به دليل
افزايش وزن بدن نياز به انرژي بيشتر شده و ضريب تبديل افزايش مي يابد .
2- ميزان فعاليت
همانگونه كه
ورزشكاران انرژي روزانه بيشتري نسبت به مردم عادي نياز دارند ، پرندگاني كه فعاليت
فيزيكي زيادي انجام ميدهند انرژي بيشتري مصرف نموده و در نتيجه رشد بافتهاي آنها
بتعويق مي افتد . بنابراين فعاليت نسبي گله اهميت بسزايي در ضريب تبديل غذايي
خواهد داشت . نشان داده شده است كه نوع برنامه نور در ضريب تبديل غذايي طيور گوشتي مؤثر است . پرندگاني كه طي روز در معرض
23 ساعت روشنايي قرار گرفته بودند ، ضريب تبديل غذايي بالاتري نسبت به پرندگاني با
برنامه 1 ساعت نور و 2 ساعت خاموشي داشته اند ، عقيده بر اين است كه علت افزايش
بازده غذايي برنامه نور متناوب بواسطه كاهش فعاليت پرندگان طي ساعات تاريكي ميباشد .
3-عوامل مؤثر در
ميزان رشد
اندازه تخم مرغ و بالطبع اندازه جوجه به هنگام خروج از تخم مي تواند منتج به كاهش
ميزان رشد در زمان فروش شود . جوجه هاي حاصل از مرغهاي
مادر جوان ميزان رشد كمتري نسبت به جوجه هاي مرغهاي مادر مسن تر
دارند . مطالعات اخير در دپارتمان پرورش طيور دانشگاه جورجيا دلالت بر اين دارد كه اختصاص
انرژي بيشتر به خروسهاي گله مادر ممكن است در ميزان رشد جوجه ها مؤثر باشد .تخصيص انرژي كم منجر به كاهش
ميزان رشد جوجه هاي حاصل در زمان فروش در مقايسه با آنهايي مي
شود كه حاصل از خروسهايي با ميزان انرژي جيره بالا هستند . اين نتايج بسيار تعجب
انگيز است زيرا به طور معمول چنين تصور ميشد كه تغذيه خروس فقط مي تواند نطفه داري
را تحت تاثير قرار دهد و اثري بر روي رشد جوجه هاي حاصل از اسپرمهاي بارور ندارند
اگر ميزان رشد طيور گوشتي به كمتر از توان بالقوه آنها كاهش يابد
، بازدهي غذا تحت تاثير قرار خواهد گرفت در صورتيكه بخواهيم رشد پرندگان در پرورش كند تا زماني ادامه يابد كه وزن
بدن آنها معادل وزن طيوري بشود كه با روش نگهداري رشد سريعتر پرورش يافته اند ،
ضريب تبديل غذايي افزايش خواهد يافت . زيرا پرندگان كند رشد طي مدت طولاني پرورش به انرژي
نگهداري بيشتري نياز خواهد داشت.
4- رفتارهاي
اجتماعي
پرندگان پاسخ مطلوبي دربرابر رفتار مناسب نشان مي
دهند. طيوري كه دريك محيط آرام و ساكت پرورش مي يابند عملكرد مطلوبتري نسبت به پرندگان موجود در محيط هاي شلوغ ، پرسروصدا دارند.
استرسهاي وارد به پرندگان موجب صرف انرژي و درنتيجه كاهش رشد مي
گردد. كاركردن درداخل و اطراف سالن مرغداري بايد دركمال سكوت و آرامش انجام پذيرد.
هنگام راه رفتن در داخل سالن مرغداري تاحدامكان بايد مزاحمت كمتري براي پرندگان ايجاد نمود. به ياد داشته باشيد فعاليت
غيرضروري پرندگان موجب صرف انرژي مي شود كه مي بايد براي رشد
خرج شود.
ج-عوامل محيطي
1- دما
چون پرندگان حيوانات خون گرم هستند, درجه حرارت پيرامون در
ميزان انرژي مورد نياز جهت نگهداري دماي طبيعي بدن در OC41 مؤثر خواهد بود . مطالعات فراوان نشاده داده است كه
افزايش درجه حرارت پيرامون از 5/15بهOC 5/26 تاثير مستقيم در مصرف انرژي روزانه دارد . در درجه
حرارت پايين مصرف انرژي بسيار بيش از دماي بالا بوده و در نتيجه ضريب تبديل غذايي
افزايش مي يابد .اين رابطه فقط در دماي 27- OC28 صادق است . در اين دما انرژي مورد نياز به ازاي هر
واحد وزن بدن مجددا افزايش مي يابد تا بدين وسيله پرنده قادر به سرد نمودن بدن خود و تحمل درجه حرارت
بالا باشد . بنابراين پرورش دهنده بايد تا حد امكان جهت ثابت نگه داشتن درجه حرارت
محيط كوشش نمايد تا از اين طريق انرژي كمتري جهت تثبيت دماي طبيعي بدن مورد نياز
باشد .
2- تهويه
تهويه و دما در
ارتباط بايكديگر مي باشند. تحت اغلب شرايط افزايش تهويه منجر به كاهش دما در سالن مرغداري مي شود.براي انجام
تهويه به ويژه درفصل زمستان درمواردي نياز به اين مي باشد كه دستگاه گرمايش سالن بطور مداوم درحال كاركردن باشند. متاسفانه
برخي از مرغداران درفصل زمستان به منظور كاهش مصرف سوخت،
تهويه كمتري انجام مي دهند. خاطر نشان مي سازد اين يك روش اشتباه جهت كاهش هزينه
سوخت است. هواي تازه براي مرغهاي گوشتي به اندازه خوراك و آب تازه واجد اهميت است.
سطح آمونياك در سالن عامل ديگري است كه مي تواند ضريب تبديل غذايي
را در طيور گوشتي افزايش دهد . تجارب نشان داده است غلظت PPM 25ـ50 آمونياك بطور قابل توجه اي بازده غذا و ميزان رشد پرندگان را كاهش مي دهد . گاز آمونياك و ساير
گازهاي سمي دراثر تهويه ضعيف به ويژه درفصل زمستان درسالن مرغداري تجمع مي كنند.
مطالعات نشان داده است كه ضريب تبديل غذايي ممكن است از چهار تا هفت دهم در اثر
سطوح آمونياك به ميزان 25 قسمت درميليون تحت تأثير قرار گيرد. (اين ميزان از گاز
توسط بيني انسان قابل تشخيص است) متخصصين قوياً توصيه مي نمايند كه پرورش دهندگان
مرغ گوشتي بايد درفصل زمستان نيز عمل تهويه را بخوبي انجام دهند. عمل تهويه بستگي
فراوان به نوع ساختمان،رطوبت، شرايط بستر و غيره
دارد. حداقل 1 فوت مكعب هوا دردقيقه به ازاي هر جوجه لازم است تا هواي كافي راطي اولين هفته تامين
نمايد اما اين مقدار بايد با افزايش سن جوجه ها زياد شود. درهرزمان كه احساس شود مقاديري
گاز امونياك درسالن وجود دارد بايد بلافاصله ميزان تهويه را
افزايش داد
3- برنامه نور
ميزان نور در سالن هاي پرورش طيور گوشتي مي تواند ضريب تبديل غذايي را تحت تأثير
قرار دهد. نور نسبتاً روش (1-2 فوت كندل) موجب تحريك فعاليت و كمك به يافتن آب و غذا توسط جوجه ها مي شود. پس از سن 10 الي 14 روزگي، ميزان
نور را مي توان بتدريج كاهش و به ميزان تقريباً 5/0 فوت كندل درتاريكترين منطقه
رساند. ميزان كم نور موجب آرامش مرغ ها و كاهش فعاليت پرندگان و درنتيجه حصول افزايش وزن بيشتر شود.در سالن ها كاملاً بسته، تركيبي از برنامه خوراك دهي
بااستفاده سيستم هاي نوري مي تواند موجب بهبود ضريب تبديل غذا
شود.
افزودني هاي
غذايي
1- آنزيم
اضافه نمودن
آنزيم به جيره طيور سبب افزايش قابليت هضم ، كاهش ويسكوزيته مواد
غذايي در داخل روده و بهره گيري حداكثر از مواد مغذي خوراك توسط پرندگان شده و تاثير قابل توجه اي در بهبود FCR به دنبال خواهد داشت.
2- عوامل ضد
ميكروبي
دير زماني است
كه دانسته شده افزودن مقادير اندك آنتي بيوتيك به غذاي طيور گوشتي سبب بهبود ميزان رشد و بازده غذا ميشود
. مطالعات ابتدايي پس از كشف تاثير آنتي بيوتيكها ثابت نمود پرندگاني كه در سالن و بستر جديد يعني جايي كه قبلا هيچگونه پرنده ديگري در آن نبوده است ، پرورش مي يابند نسبت
به پرندگان جاي گرفته در سالن هايي كه به مدت طولاني جهت پرورش طيور گوشتي مورد استفاده قرار گرفته اند ، رشد
بهتري داشته اند . علاوه بر اين مكمل ها آنتي بيوتيك جيره هاي طيور در شرايط امروزي قادر به بهبود توليد نيستند .
فلور ميكروبي سالن هايي كه به طور پيوسته مورد استفاده قرار مي
گيرند بسيار متغيير بوده اين امر سبب كاهش رشد و بازده غذا ميشود . نشان داده شده
است افزودن سولفات مس به جيره طيور گوشتي بنحوي كه سبب
افزايش سطح مس بيش از احتياجات تغذيه اي شود ، ميزان رشد و ضريب غذايي طيور را بهبود مي بخشد . مكانيسم اين اثر مس مشخص
نيست اما احتمالا مربوط به يك خاصيت آنتي بيوتيك مانند مي باشد زيرا ثابت گرديده
كه افزايش مقادير مس در بستر سبب كاهش جمعيت ميكروبي ميشود . تحقيقات نشان داده
است كه استفاده صحيح از اسيدهاي آلي, پروبيوتيك ها و پربيوتيكها(Prebiotics) در خوراك طيور, علاوه بر آثار سود مند
در كنترل فلور ميكروبي روده, در تحصيل عملكرد بهتر و نيز بهبود ضريب غذايي طيور گوشتي مؤثر ميباشند.
3- بتائين
طي تحقيقات جديد
نشان داده شده است كه با استفاده از بتائين كه يك عصاره طبيعي از چغندر قند مي
باشد مي توان اثرات منفي استرس گرمايي درطيور راكاهش داده و ضريب تبديل غذايي به ميزان
5/6 درصد بهبود
بخشيد. مكانسيم مورد استفاده پرندگان جهت تنظيم آب بدن مقادير نسبتا ًبالايي انرژي مصرف مي نمايد.
بدليل اينكه بتائين يك اسموليت ) Osmolyte ( مي باشد. به پرنده در نگهداشتن مؤثرتر آب كمك مي نمايد ودرنتيجه انرژي بيشتري صرف رشد
خواهد شد. دريك تحقيق دانشگاهي انجام شده دركشور يونان، هنگاميكه دما به 40 درجه
سانتيگراد رسيد ضريب تبديل غذايي پرندگاني كه جيره حاوي بتائين دريافت داشته بودند
درسن 42 روزگي معادل 73/1 باوزن 99/1 كيلوگرم بود درحاليكه گروه شاهد ضريب تبديل
85/1 باوزن 92/1 داشتند.
بيماري و تلفات
1- سلامت عمومي
پرندگان بيمار داراي عملكرد مناسبي نيستند. هرنوع
علائم غير طبيعي بايد سريعاً مورد توجه قرار گيرد و پرندگان بيمار سريعاً و بنحو مقتضي درمان شوند.
استفاده از روشهاي مناسب جهت تجويز واكسن و دارو موجب كاهش واكنش هاي نامطلوب درپرندگان و درنتيجه بهبود ضريب تبديل خواهد شد.
2- تلفات
ميزان مرگ و مير
گله تاثير بسزايي در ضريب تبديل غذايي دارد ، زيرا در گله هاي تجارتي تناژ كل
خوراكي كه تحويل مزرعه شده است نسبت به وزن كل پرندگان كه به آخر مرحله توليد رسيده اند ، ضريب
تبديل غذا را تعيين ميكند ، در مطالعات علمي بر روي طيور نيز غذاي مصرف شده بوسيله پرندگاني كه طي
انجام آزمايش تلف مي شوند،تعيين ضريب تبديل غذائي مورد محاسبه قرار ميگيرند. به
اين ترتيب اختلاف در ميزان مرگ و مير بدون ارتباط با چگونگي انجام آزمايش كمترين
تاثير را در تفسير نتايج به همراه خواهد داشت . متاسفانه ، اين احتمال وجود دارد
كه بسياري از پرندگان طي هفته هاي آخر دوره پرورش و قبل از فروش
تلف گرديده و اين امر سبب خسارات سنگيني شود . طيوري كه به سندرم مرگ ناگهاني (Sudden Death Syndrome) دچار مي شوند
اغلب از پرندهاي سنگين وزن گله هستند . هر شيوه اي كه كاهش تلفات ناشي از آسيت(Ascites) ، سندرم مرگ ناگهاني و ديگر بيماريها
را در پي داشته باشد ، به ميزان قابل توجه اي در بدست آوردن يك ضريب تبديل غذايي
خوب مؤثر است . بيماريهايي كه سبب كندي رشد و يا افزايش بروز اسهال در پرندگان ميشوند ، حتي اگر تلفات بالايي ايجاد
ننمايند قادر به كاهش بازدهي غذا هستند. سندرم سوء جذب (Malabsorbtion)طي اواخر دهه 70 ميلادي در صنعت پرورش طيور ايالت جورجيا شايع و افزايش مشخصي را در ضريب
تبديل غذا سبب گرديد . زيرا در اين بيماري بسياري از مواد غذايي
بدون جذب از دستگاه گوارش پرنده عبور ميكنند .
پرندگاني كه در معرض كوكسيدوز(Coccidiosis) خفيف قرار
بگيرند حتي اگر ميزان ابتلا چندان شديد نباشد ، احتمالا افزايش در ضريب تبديل
غذايي آن مشاهده مي گردد .
3-حذف پرندگان ضعيف
مصرف خوراك
بوسيله پرندگان بسيار ضعيف موجب هدر رفتن آن مي شود. حذف
پرندگاني كه امكان عرضه آنها به بازار وجود دارد مي بايد در مراحل ابتدايي پرورش
صورت پذيرد. انجام اين عمل موجب بهبود ضريب تبديل خواهد شد. درنظر بگيريد يك گله
درسن هفت هفتگي به كشتارگاه ارسال شود. درصد تلفات اين گله درصورت وجود يك روند معمول
درطي رشد حدود 4 درصد خواهد بود. اين امكان وجود كه دركشتارگاه نيز درحدود يك درصد
از لاشه ها غير قابل مصرف تشخيص داده شوند. اگر تمامي پرندگان از دست داده شده طي هفته اول حذف مي
گرديدند،ضريب تبديل گله درحدود سه دهم بهبود پيدا مي كرد. البته حذف تمامي
پرندگاني كه طي دوره پرورش تلف مي شوند و يادركشتارگاه غيرقابل مصرف اعلام مي شوند
در هفته اول ممكن نيست حذف پرندگان ضعيف از نقطه نظر
بهداشت و كنترل بيماريها نيز بسيار حائز اهميت است.
نتايج
معمولا رضايت
پرورش دهندگان گله هاي گوشتي هنگامي تامين مي شود كه ضريب تبديل غذا در گله هاي
آنها برابر با موارد گزارش شده ديگر مرغداران باشد . نتايج
پژوهشهاي انجام شده بر روي طيور در دانشگاهها و ديگر
مؤسسات تحقيقاتي در تمامي دنيا دلالت بر اين دارد كه تحت شرايط تجارتي رسيدن به
حداقل ضريب تبديل غذايي امكان پذير نيست . رعايت دقيق تمامي عوامل مؤثر در ضريب
تبديل غذايي بوسيله متخصص تغذيه ، كارخانه تهيه خوراك ، كارگران مزارع پرورش طيور و مرغدارها افزايش بازدهي غذا جهت توليد گوشت
مرغ را امكان پذير ميسازد .
منبع:
مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )