گندمگندم عمده ترين محصول زراعي كشور است. سطح زير كشت گندم آبي و ديم كشور در سال 1380 به ترتيب27/2 و51/3 ميليون هكتار و متوسط عملكرد آن در شرايط آبي و ديم به ترتيب 3 و 7/0 تن در هكتار بوده است. نرخ خودكفايي گندم در سال هاي مختلف بين 60-80 درصد نوسان داشته است. در صورتي كه متوسط عملكرد در شرايط آبي و ديم به ترتيب تا سطح 8/4 و16/1 تن در هكتار افزايش يابد، خودكفايي در توليد اين محصول تحقق خواهد يافت(كشاورز و همكاران، 1380).مهم ترين عوامل تآثيرگذار در كاهش عملكرد گندم كشور به شرح زير مي باشند(آهون منش،1371): × پايين بودن آگاهي و دانش علمي و عملي كشاورزان × نارسايي در تآمين و توزيع به موقع نهاده هاي كشاورزي(بذر، كود، سم و …) × بالا بودن ميزان ضايعات در مراحل مختلف توليد × محدود بودن منابع آب و يا عدم وجود نظام صحيح آبياري در اغلب مناطق كشور × خسارت آفات، بيماريهاي گياهي، علف هاي هرز و عدم مديريت صحيح كنترل آنها × عدم مصرف صحيح و بهينة كودهاي شيميايي و يا كمبود و عدم توزيع به موقع آنها × كاربرد غير اصولي و نامنظم ماشين آلات و ادوات كشاورزي × عدم توسعة مكانيزاسيون كشاورزي در بسياري از نظام هاي بهره برداري × كمبود وسايل، ابزار و اعتبار در زمينه هاي مختلف تحقيق، ترويج و آموزش كشاورزي × كمبود سرمايه گزاري در توليد محصولات كشاورزي × نارسايي سياست ها و برنامه هاي كشور براي توليد محصولات كشاورزي یکی از آفات مهم مزارع گندم وجو حشره ای به نام سن است.این آفت زمستان را در شیب های جنوبی کوهها (دامنه کوهها)در زیر بوته های گون و...به سرمی بردو در اواخر اسفند تا اوایل فروردین ،به محض مساعدشدن هوا،به سوی مزارع گندم وجو پرواز می کنند،وبا تغذیه از قسمتهای مختلف گیاه ،باعث خسارت به برگ و جوانه مرکزی وساقه و درمرحله خوشه نیز باعث خشک شدن سنبله می شود.سن مادر،پس از تغذیه کافی و جفتگیری ،به تخم ریزی در دو ردیف هفت تایی در پشت برگها یا سایر قسمتهای گیاه اقدام می کنند.شرایط آب وهوایی نا مساعد نیز در تغذیه و جفتگیری و تخم ریزی سن اختلال ایجاد کرده وباعث کاهش جمعیت نسل جدید می شود.تخمها پس از چند روز تغییر رنگ می دهند و سن های تیره رنگ کوچکی به نام پوره از آنها خارج می شودکه به این پوره ها سن1گفته می شود.سن 1درابتدا هیچ گونه تغذیه ای ندارد و به صورت دسته جمعی در اطراف پوسته تخمها دیده می شود.به مرور،پوره ها رشد می کنند و تغییررنگ می دهند که در این حالت سن2 اتلاق می شود سپس پوره ها با حرکت به سمت بالا در لابلای خوشه ها قرار می گیرند و بعد ازمدتی به پوره سن3 تبدیل می شود و شروع به تغذیه از سنبله گندم وجو می کند.پس ازتغذیه کافی ازدانه ها پوره ها به پوره سن4و5 و در نهایت حشرات بالدارنسل جدید تبدیل می شود،و درپایان فصل برداشت گندم،به منظور زمستان گذرانی،به سوی پناهگاه های زمستانی خویش پرواز می کنند.علایم سن زدگی روی بذر گندم و جو به صورت نقطه های سیاه با هاله ای کم رنگ مشاهده می شودو گندم های سن زده علاوه بر آفت عملکرد دارای کیفیت پایین نانوایی است.درطبیعت،حشرات مفیدی مانند مگس فازیا وزنبور ترسیو لکوس دشمنان طبیعی سن محسوب می شوند.مگس فازیا روی بدن سن مادرتخم گذاری می کند و لارو(کرمینه)این حشره از محتویات بدن سن تغذیه می کند و باعث ضعیف شدن و کاهش تخم ریزی آن می شود.همچنین،زنبورتریپسولکوس با تخم گذاری درداخل تخمهای سن باعث از بین رفتن تخمها می شمود.بنابراین بامدیریت صحیح و جلوگیری ازسمپاشی بی رویه،میتوان جمعیت این حشرات مفید رادرطبیعت حفظ کرد.درمواقعی که تراکم سن درمزرعه بیش از حد تحمل گیاه وتوان کنترل دشمنان طبیعی باشد،مبارزه شیمیایی ضرورت پیدا می کند.بهترین زمان مبارزه با سن مادر قبل از تخم ریزی و بهترین زمان مبارزه با پوره سن اواخر سن2تا اوایل سن3است.توصیه های فنی:ایجادجاده های دسترسی بین مزارع درهنگام کاشت برای حرکت ادوات سمپاشی.کاشت ارقام زودرس وپرمحصولنکاشتن گندم وجودرمزارع دیم کم بازدهبازدید مرتب ازمزارع توسط کشاورزان واعلام وضعیت تراکم سن به مراکزخدمات جهاد کشاورزیخرید سمپاش های مورد نیاز برای مبارزه های زمینیسمپاش زمینی با آفت سن به سبب دقت عمل بیشترو کاهش خسارات ناشی از مبارزه هوایی به محیط زیست توصیه نمی شود.برداشت سریع و به موقع محصول گندمتخریب نشدن زیستگاههای طبیعی سن (مراتع)www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com