زراعت ذرت
ذرت گیاهی از گروه غلات می باشد که امروزه نقش مهمی را در تولیدات کشاورزی دنیا داشته و رتبه بالایی را دارد . رشد سریع جمعیت در کشور ها و نیاز روز افزون به مواد غذایی ، ضرورت افزایش تولیدات کشاورزی را مشخص می سازد .
نام انگلیسی Corn
نام علمی Zea mays
1 : تاریخچه ذرت در جهان و در ایران.
ذرت از گیاهان بومی امریکای مرکزی و جنوبی است و سابقه کشت آن در دیگر نقاط چندان طولانی نیست. در واقع در زمانی که کریستف کلمب قاره امریکا را کشف کرد با این گیاه مواجه شد و آنرا mais نامید زیرا ذرت توسط سرخ پوستان قبیله ماهیز ( mahis ) کشت می شود . سال ها بعد لینه نیز این اسم را تایید نمود و آن را ثبت کرد. از این گیاه در گذشته نیز برای تغذیه انسان، پرندگان و دام ها استفاده می شده است.
بر طبق برخی از گزارشات باستان شناسی، مشخص شده است که در حدود 4500 سال پیش این گیاه در کشور های امریکای جنوبی کشت می شده است .
ذرت در سال 1519 توسط فرناندوکورتز از امریکای جنوبی به اسپانیا وارد شد و بعد از آن جا به اروپا رفت. کشاورزان اروپایی به اهمیت و ارزش غذایی ذرت پی برده و زراعت آن در سراسر اروپا رواج یافت. در اوایل قرن 16 و با آغاز اشغال کشور های فقیر توسط اروپاییان، ذرت توسط پرتغالی ها به افریقا، هند و چین برده شد.
تاریخچه دقیق ورود این گیاه به ایران نیز دقیقا ً مشخص نمی باشد و درباره نحوه ی ورود آن به ایران گفته ها متفاوت است. برخی معتقدند که ذرت توسط پرتغالی ها از جنوب ایران وارد شده است و ابتدا در همان جا کشت می شده است. برخی دیگر نیز ورود ذرت را به دوران شاه اسماعیل صفوی نسبت می دهند. با توجه به این که در قدیم نام این گیاه در ایران گندم مکه بوده است و در حال حاضر در آذربایجان نیز این گیاه را گندم مکه می نامند، عده ای عقیده دارند که ذرت توسط حجاج ایرانی از عربستان به ایران آورده شده است.
زراعت این گیاه در ایران تا چندین سال پیش کم تر مورد توجه بود و اکثرا ً آن را به عنوان زراعت فرعی کشت می کردند. اما در سال های اخیر با توجه به پی بردن به نقش مهم این گیاه در تأمین غذای انسان، دام و طیور، سطح زیر کشت آن شدیدا ً افزایش یافته و به عنوان یکی از زراعت های مهم و اصلی مطرح شده است.
از طرف دیگر در سال های اخیر مرکز تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در صدد تولید ارقام هیبرید ذرت در داخل کشور برآمده که نتایج موفقیت آمیزی هم به دست آمده است.
2 : گیاهشناسی ذرت.
ذرت گیاهی است یک پایه ( Monoecious ) بدین معنی که گل های نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند. گل های ماده ذرت از جوانه ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می شود. محور سنبلچه های ذرت بعد از تکامل تبدیل به مغز بلال ( چوب محور بلال ) شده که در روی محور بلال سنبلچه های متعددی طولا به طور جفت قرار می گیرند که هر کدام دارای دوگل مونث می باشند.
از محل تخمدان میله بلند و باریکی بنام خامه ( Style ) خارج می گردد که در روی آن کلاله ( Stigma ) ظریف و کرکداری وجود دارد. این میله بلند از راس پوسته دور بلال خارج و ظاهر می گردد. اولین میله خامه از تحتانی ترین قسمت بلال و آخرین آن از قسمت انتهایی بلال خارج می شود. میله خامه احتیاج به مدت زمانی در حدود 5 تا 10 روز برای تشکیل یا تولید دارد . میله خامه در تمام طول خود مستقیما ً می تواند گرده های مذکور را بپذیرد و تعداد بلال های ذرت در هر گیاه بسته به واریته های مختلف، کاملا ً متفاوت بوده و بین یک تا 12 عدد نوسان دارد. آلت نر ذرت در انتهای ساقه اصلی به صورت خوشه و خوشه های فرعی قرار دارد که در روی این خوشه یا خوشه های فرعی دو سنبلچه یکی بلند و دیگری کوتاه به طور منظم قرار گرفته است یک پایه و در نتیجه به علت جدا بودن اعضای زایشی گرده افشانی آن به طور غیر مستقیم بوده و گرده های گل بوسایل مختلف بر روی اعضای مونث انتقال پیدا می کنند.
گرده های ذرت تقریبا ً در تمام ارقام یک تا پنج روز قبل از ظهور اعضای مذکور می رسند. گل کردن ذرت چند روزی به طول می انجامد. بعد از آنکه میله پرچم خارج گردید، از کیسه گرده مقادیر خیلی زیادی گرده های سبک آزاد می گردد. آن طور که محاسبه شده است گیاه ذرت برای گل های ماده حدود 25000 دانه گرده تولید می کند. گرده افشانی غیر مستقیم ذرت بیشتر توسط باد صورت می گیرد و باد می تواند تا چندین کیلومتر گرده ها را منتقل نماید. گرده های منتقل شده در روی کلاله بلافاصله شروع به جوانه زدن نموده ولی فقط یک میله گرده بعد از 20 دقیقه به تخمدان می رسد. تحت شرایط عادی مدت 24 ساعت زمان لازم است تا عمل باروری یک بلال به صورت کامل صورت گیرد .
دانه ذرت میوه ایست گندمه ( Caryopsis ) و پوسته آن فقط شامل پوسته میوه ( Pericarp) است. ذرت دارای ساقه های راست و مستقیم می باشد. برگ های ذرت شبیه سایر غلات شامل پهنک برگ و غلاف است. غلاف برگ ذرت ساقه را در آغوش می گیرد و طول برگ به 80-30 و حتی 150 سانتی متر و عرض آن در حدود 10 سانتیمتر و ضخامت آن در حدود 2 میلیمتر است. ذرت قدرت پنجه زدن ندارد و دارای ریشه های قوی و انبوه ولی سطحی است که اختلاف عمق ریشه می تواند به استقامت یا خوابیدگی آن کمک نماید. باید ارتفاع بوته های ذرت را به گونه یا زود رسی آن نسبت داد مثلا ً ارقام زود رس 90 سانتی متر و پاپ کورن 30 تا 50 سانتی متر ارتفاع دارد. ضخامت ساقه ذرت در حدود 3 سانتی متر بوده و حدود 8 تا 12 و گاهی 14 میان گره دارد . میان گره های قاعده ساقه کوتاه و نسبتا ً ضخیم است، در حالیکه میان گره های انتهایی ساقه بلند و ضخیم تر می گردد . تعداد برگ های ذرت بین 8 تا 48 بوده که به طور متوسط 12 تا 18 عدد است . واریته های زودرس تعداد برگ کم تر و ارقام دیررس برگ بیشتری دارند. ریشه اولیه ذرت ( Seminal Root ) که بعد از جوانه زدن تولید می شود 5-3 عدد است و ریشه ثانوی که از گره هایی در عمق 5-3 سانتی متری زیر خاک خارج می شوند 15 تا 20 برابر بیشتر از ریشه های اولیه ذرت است. ریشه های دیگری از ساقه ذرت که خارج از خاک است تولید می گردد و وارد خاک می گردند . بعضی مواقع دیده شد است که ریشه های ذرت به 3-2 متری هم نفوذ کرده اند. ریشه های ذرت بعد از کاشت هم به طرف پایین و هم به اطراف پراکنده شده و طول آن ها بعد از کاشت پس از گذشت چهار هفته به 60 سانتی متر می رسد. رنگ دانه ذرت بسته به واریته های مختلف متفاوت است و از سفید، زرد، قرمز، ارغوانی تا سیاه تغییر می کند . بعضی از دانه های ذرت دارای اندوسپرم سخت بوده که مشخص کننده پروتئین زیاد تر است. بعضی از دانه ها دارای اندوسپرم نشاسته ای هستنتد که نرم و آردی می باشند.
3 : اهمیت اقتصادی و غذایی ذرت.
سطح زیر کشت، میزان تولید در هکتار و مقدار مصرف ذرت، در طی سال های اخیر در اغلب کشور های جهان افزایش شدیدی یافته به نحوی که در بین غلات مقام سوم را پس از گندم و برنج کسب نموده است.
مهم ترین کشورهای تولید کننده ذرت شامل امریکا، آرژانتین، برزیل، کلمبیا، مکزیک، رومانی، فرانسه و ... می باشند. با توجه به این که ذرت دارای مواد قندی و نشاسته ای زیاد بوده و مقدار تولید محصول آن نیز بالا است، یکی از بهترین نباتات علوفه ای برای مصرف به صورت تازه یا سیلویی می باشد .
از ذرت در موارد گوناگونی استفاده می شود که به طور خلاصه به آن اشاره می کنیم:
* تغذیه حیوانات:
با توجه به غنی بودن این گیاه از پروتئین و مواد قندی، برای دام ها بسیار مفید بوده و 80 تا 85 % تولید هر کشور به مصرف تهیه ذرت سیلویی یا علوفه سبز تازه برای تغذیه دام می رسد .
ذرت علاوه بر نشاسته دارای مقدار زیادی اسید های آمینه، لیزین، پروتئین، مواد معدنی و سلولزی بوده که نسبت آن ها به طور تقریبی به صورت زیر می باشد:
نشاسته حدود 74-52 درصد،
مواد چربی حدود 12-2 درصد،
سلولز حدود 3/2-7/1 درصد،
مواد ازته حدود 16-5/5 درصد،
مواد معدنی حدود 4-5/0 درصد و
رطوبت حدود 15-13 درصد.
* تغذیه پرندگان:
دانه ذرت یکی از مهمترین دانه های انرژی زا بوده و به همین دلیل از آن در تغذیه پرندگان گوشتی و تخمگذار و نیز پرورش جوجه اردک و غاز استفاده می شود. ذرت های دانه سفید برای تغذیه پرندگانی مثل غاز که گوشت سفید آن ها مهم است مصرف می شوند.
* مصارف صنعتی:
از ساقه ذرت در صنایع کاغذ سازی، مقوا سازی و ... استفاده می شود. نیز از آرد و جوانه ذرت استفاده های زیادی می شود و چون جوانه آن دارای مقدار زیادی روغن و نیز ویتامین E و ... می باشد، در صنایع روغن کشی از آن استفاده می گردد. از دیگر مصارف ذرت می توان به تهیه گلوتن خوراکی، پلاستیک سازی، صابون سازی، غذای کودکان، صنایع الکل گیری و تولید مالت اشاره نمود .
4 : آب و هوا و شرایط اقلیمی:
ذرت بر خلاف گندم و جو احتیاج به گرما و حرارت زیاد خورشید دارد. مناطقی که تابستان گرم و تابش نور خورشید کافی و پاییز خشک دارند بهترین عملکرد را از نقطه نظر تولید دانه دارند. در صورتیکه حداقل درجه حرارت زمین به 6-10 درجه سانتیگراد برسد ذرت جوانه می زند و بهترین رشد را در حرارت هوای طبیعی 20-30 درجه دارد . ذرت بعد از سبز شدن تحمل درجه حرارت حدود صفر را ندارد و از آن صدمه شدید می بیند . بعضی از واریته ها ذرت مثل ذرت دندان اسبی در عرض مدت 90 روز محصول تولید می کنند ولی اصولا ً طول دوره رشد و نمو برای تولید محصول 110 الی 130 روز می باشد. ذرت در طول مدت رشد و نمو احتیاج به رطوبت کافی دارد و میزان بارندگی 600 تا 700 میلیمتر با پراکندگی مناسب زمانی ، برای رشد و نمو ذرت کافی می باشد. تولید یک کیلوگرم ماده خشک ذرت به حدود 315-415 لیتر آب احتیاج دارد .
ذرت در عرض های جغرافیایی مختلف به جز در مناطقی که زیاد سرد بوده و یا دوره ی رشد و نمو در آن ها کوتاه است به عمل می یاید. ذرت در عرض جغرافیایی 56 و 58 درجه شمالی در کشورهای اسکاندیناوی و 42 درجه جنوبی در کشور نیوزیلند به خوبی عمل میاید. طبق آزمایش انجام شده در کرج مدت جوانه زدن تا رسیدن ذرت در خصوص ارقام نیمه زود رس حدود 120 روز با مجموع درجات حرارت ( GDD ) ۳۱۲۷ سانتی گراد با متوسط درجه حرارت روزانه 42/25 سانتی گراد و ارقام نیمه دیررس حدود 138 روز با مجموع درجات حرارت 3780 سانتی گراد با متوسط درجه حرارت روزانه 98/28 سانتی گراد می باشد .
یکی دیگر از عوامل محیطی بسیار مهم برای رشد ذرت، نور می باشد. بنابراین در مناطقی که در دوره رشد ذرت نور کافی وجود نداشته باشد رشد کند شده، گیاه دیررس می شود و در ارقامی که برای تولید دانه یا بذر گیری کشت شده اند، به علت کاهش فتوسنتز کمیت و کیفیت دانه ها و بذور نیز کاهش می یابد.
5 : خاک.
کاشت ذرت در خاک هایی که دارای عمق کافی ، نرم و قابل نفوذ باشند امکان پذیر است هم چنین لازم است تهویه در خاک به خوبی انجام شده و از نظر آهک و هوموس غنی بوده و حرارت کافی داشته و دارای مقادیر زیادی مواد کلوئیدی به ویژه هوموس باشند . زمین های خیلی سبک و خیلی سنگین برای کاشت ذرت مناسب نیستند . این نوع زمین ها را باید به وسیله ی کودهای حیوانی و سبز اصلاح نموده ، سپس اقدام به کاشت ذرت کرد . زمین های رسی هوموسی و زمین های رسی شنی که عمق کافی داشته باشند برای کاشت این گیاه مناسب اند . مناسب ترین و بهترین pH برای رشد و نمو ذرت برابر 5/5 تا 5/6 است و در خاک هایی که pH آن ها بین 6 تا 7 باشد قادر به رشد بوده و محصول قابل توجهی تولید می نماید .
6 : آماده کردن زمین.
زمینی که برای کاشت ذرت انتخاب می گردد ، لازم است پس از برداشت محصولی که درتناوب قبل از ذرت قرار گرفته ، زمین را به طریقی آماده نمود که ذرات خاک کاملا ً یکنواخت شده ، عمق خاک نیز در تمام قسمت های زمین یکسان و رطوبت کافی در اعماق زمین موجود بوده و در تمام قشر زراعتی خاک مواد غذایی کافی وجود داشته باشد. علاوه بر مسائل فوق زمین نیز به سهولت گرم شده و ریشه گیاه به سادگی در خاک گسترش یافته و به عمق کافی و مناسب خاک نفوذ نماید .
بدین منظور پس از برداشت محصول زراعت سال قبل ، زمین را شخم زده و برای آن که ریشه ذرت به خوبی و به سهولت در خاک نفوذ کرده و رطوبت و مواد غذایی کافی بتواند جذب نماید ، عمق شخم پاییزه نباید کمتر از 25 سانتی متر باشد . در اواسط و یا اواخر پاییز مقدار 30 تا 40 تن کود دامی پوسیده در هر هکتار در زمین پخش نموده و با شخم متوسط آن را زیر خاک کرده و در بهار و در زمان کاشت بذر ، عملیات تکیملی تهیه زمین را انجام داد . در زمان کاشت و در صورت لزوم ، باید زمین را بار دیگر شخم زده سپس توسط دیسک و هرس و یا تیلر بستر بذر را کاملا ً آماده نمود .
در خاک هایی که آفاتی مانند کرم طوقه بر ، کارادرینا و غیره وجود داشته باشند می توان با استفاده از سموم مختلف مانند آلدرین و غیره به نسبت 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار از ماده موثر خاک را قبل از کاشت بذر و هنگام آماده کردن زمین ضد عفونی نمود .
7 : تأثیر عناصر مختلف بر ذرت و علائم کمبود آن ها.
ازت (N) : باعث افزایش مقدار پروتئین دانه ، رشد اندام های هوایی و هم چنین باعث افزایش عملکرد می شود . درصورت کمبود برگ های پیر از قسمت نوک شروع به زرد شدن کرده و در امتداد رگبرگ میانی به شکل V پیش می رود .
فسفر (P) : به زود رسیدن ذرت کمک می کند . در نتیجه باعث می شود که گیاه از تنش رطوبتی و گرمایی ، که در مرحله گرده افشانی صورت می گیرد ، آسیب نبیند و اگر گیاه دچار کمبود شود برگ ها سبز تیره مایل به بنفش شده ، خوشه ها کوچک می شوند و دانه ها نا منظم می رسند .
پتاسیم (K) : باعث افزایش طول دوره پر شدن دانه می شود و به رسیدگی یکنواخت و افزایش تعداد دانه در خوشه کمک کرده و ورس را کاهش می دهد. در صورت کمبود پتاسیم برگ ها نسبتا ً دراز و چروکیده شده و خطوط زرد طولی زیر برگ ظاهر می شود . حاشیه برگ ها سوخته و قهوه ای شده ، خوشه ها کوچک باقی مانده و دانه تشکیل نمی شود .
روی (Zn) : به افزایش ماده خشک گیاه کمک نموده و اگر گیاه دچار کمبود روی شود نوارهای کلروز روی برگ ایجاد شده و برگ ها پیچ خورده می شوند .
بر (B) : به تشکیل دانه گرده کمک کرده و در ساخت دیواره سلولی نقش مهمی ایفا می کند . در صورت کمبود، رشد گیاه کاهش یافته ، کوتولگی بوجود آمده و میزان تولید دانه کم می شود .
مس (Cu) : در تشکیل لیگنین و ایجاد دیواره سلولی قوی گیاه کمک می کند و مقاومت گیاه را در مقابل پژمردگی افزایش می دهد . در صورت کمبود مس ، رشد گیاه کاهش یافته ، برگ ها زرد و پژمرده می شوند .
8 : عوامل مهم در انتخاب بذر مناسب.
انتخاب بذر مناسب در هر محیط که این گیاه کشت می گردد ، یکی از عوامل مهم و اولیه موفقیت در تولید محصول ذرت می باشد که از نظر کمیت و کیفیت دارای خصوصیات بسیار مناسبی باشد . بنابراین بذری که برای کاشت انتخاب و آماده می گردد . باید دارای شرایط زیر باشد :
* بذر انتخاب شده باید تازه بوده و از محصول سال قبل حاصل شده باشد . از کاشت بذر کهنه که فاقد قوه نامیه کافی باشند می باید خودداری گردد . هم چنین بذر شکسته نباشد.
* سرعت و قدرت تولید جوانه آن زیاد باشد.
* نسبت به زودرسی نسبی گیاه در هر منطقه توجه کامل به عمل آید .
* در مناطق معتدل و یا سرد ، در مقابل سرمای اوایل بهار مقاوم باشد .
* هر گاه ذرت به منظور تهیه علوفه سیلویی جهت تغذیه حیوانات کاشته می شود ، علاوه بر آن که مقدار محصول آن باید قابل توجه و زیاد باشد ، از نظر کیفیت نیز لازم است کاملا ً مناسب باشد .
* مقاوم به خشکی بوده و در مناطق گرم و خشک درمقابل کم آبی و خشکی مقاومت داشته باشد .
* در مقابل حمله آفات و بیماری های مختلف و احتمالی شایع در منطقه مقاوم باشد .
* مقاوم به ورس باشد .
* مقدار محصول آن در واحد سطح زیاد بوده و از نظر اقتصادی کاشت آن مقرون به صرفه باشد .
* کیفیت دانه آن خوب بوده و از نظر مقدار پروتئین و درصد روغن مناسب و مورد توجه باشد .
* بذر انتخاب شده کاملا ً خالص و یکنواخت باشد .
* بذر مورد کاشت به طور کامل بوجاری شده و فاقد هر گونه بذر علف هرز و مواد خارجی می باشد .
* ضد عفونی بذر : پس از انتخاب بذری که دارای شرایط بالا باشد ، برای جلوگیری از سرایت بیماری های قارچی ، می باید بذر را با سموم مختلف قارچ کش جهت جلوگیری از انتشار بیماری ها ضدعفونی نمود .
9 : زمان کاشت ذرت.
کاشت ذرت در مناطق مختلف تابع شرایط آب و هوای منطقه می باشد . در فصل بهار هنگامی که خطر یخبندان های بهاره مرتفع گردید ( در مناطق معتدل و سرد ) و زمین به اندازه کافی گرم شد ، می توان بذر کاری را شروع کرد . در موقع کشت بذر لازم است نسبت به درجه حرارت محیط توجه شود ، به طوری که معدل درجه حرارت روز کمتر از 10 تا 12 درجه سانتی گراد نباشد . زیرا هر گاه در زمان کاشت بذر درجه حرارت کم تر از 10 درجه باشد ، تولید جوانه به کندی انجام شده و در صورتی که درجه حرارت به 6 درجه کاهش یابد جوانه زدن متوقف می شود . در فصل بهار می باید دقت لازم به عمل آید تا بذر در زمان مناسب کاشته شود ، زیرا علاوه بر آن که برای رشد و نمو اولیه خود از هوای معتدل بهار استفاده خواهد نمود . در ماه های گرم تابستان نیز محصول در معرض گرما و باد های گرم قرار نگرفته و زودرس نیز خواهد شد . بنابراین کاشت بی موقع و در زمان غیر مناسب در فصل بهار دارای معایب زیادی است که مهمترین آن ها عبارتند از :
الف- معایب کاشت زودتر از موعد مقرر در بهار:
* احتمال ریزش رگبار و یا تگرگ وجود دارد .
* رشد علف های هرز در اوایل بهار بیشتر می باشد .
* در اوایل بهار در اثر بارندگی های مداوم ، سله زیادی در خاک بوجود می آید .
* احتمال حمله برخی از آفات به خصوص کارادرینا و آگروتیس وجود دارد .
* به علت وجود رطوبت نسبی زیاد تر احتمال ابتلا به بیماری های قارچی زیاد تر می باشد .
* به علت عدم وجود گرمای مناسب بذر دیرتر جوانه تولید می نماید .
ب- معایب کشت دیرتر در بهار:
* به علت افزایش درجه حرارت ، مصرف آب بیشتر خواهد بود .
* بتدریج گرما و خشکی زیادتر شده و سطح آب زیرزمینی پایین تر خواهد گرفت .
* حمله لاروآگروتیس ( کرم طوقه بر ) زیادتر می باشد .
* برداشت در اواخر تابستان و یا پاییز دیرتر انجام خواهد گرفت .
10 : عملیات کاشت.
پس از اتمام عملیات شخم و تکمیل تهیه زمین ، با در نظر گرفتن درجه حرارت محیط ، بخصوص هنگامی که حرارت خاک تا عمق 5 سانتی متری به حدود 9 تا 10 درجه سانتی گراد رسید می توان نسبت به کاشت بذر اقدام نمود . مقدار بذر مورد نیاز جهت کاشت برای هر هکتار زمین زراعتی تابع عواملی ماند روش کاشت ، بافت خاک ، زمان کاشت و شرایط جوی محیط ، نوع علوفه و یا فرآورده تولیدی ( علوفه سبز تازه ، تولید دانه و غیره ) و مقدار آب و ریزش باران می باشد .
تعداد بوته در واحد سطح بستگی به زودرسی و دیررسی رقم ، شرایط جوی ، بافت خاک و ... دارد . تعداد بوته مورد نیاز در واحد سطح یا در هر هکتار زمین زراعتی حداقل حدود 45 هزار و حداکثر 90 تا 100 هزار بوته می باشد و برای هر متر مربع زمین 5 تا 10 بوته باید در نظر گرفته شود . هر چه بذر ذرت در عمق بیش تری از خاک قرار بگیرد ، به همان نسبت مدت زمان زیاد تری لازم است تا بذر جوانه تولید کرده و جوانه آن از خاک خارج شود .
برای آن که بذور کاشته شده به طور یکسان و در یک زمان جوانه تولید کرده و همگی با هم از خاک خارج شوند ، بهتر است کاشت به صورت هیرم انجام شود تا رطوبت در تمام قسمت های زمین یکسان بوده و بذور با جذب رطوبت برابر ، با هم جوانه تولید نمایند . هر گاه ذرت به صورت خشکه کشت گردد تلفات بذر زیاد بوده و مزرعه به طور یکنواخت جوانه تولید نمی کند . دانه ذرت مانند سایر غلات ، هر گاه در شرایط مساعد خاک قرار گیرد ریشه و جوانه اولیه آن خیلی زود و در مدت 5 تا 7 روز از خاک خارج می گردد و پس از خروج ، سرعت رشد بوته آن زیاد است و بزودی سطح مزرعه را فرا گرفته و به رشد خود ادامه می دهد .
در زراعت های مکانیزه خطی که کاشت به وسیله بذرکار انجام می شود ، مقدار بذر مورد نیاز در مورد ذرت دانه ای حدود 15 تا 20 کیلوگرم و در مورد ذرت علوفه ای سیلوئی حدود 20 تا 25 و حداکثر 30 کیلوگرم در هر هکتار می باشد . در زراعت های کرتی که بین ردیف های کاشت و بوته ها ، فاصله ای در نظر گرفته نمی شود در هر هکتار حدود 30 تا 50 و گاهی اوقات 80 کیلوگرم بذر کشت می گردد .
در زراعت های مکانیزه اگر از نوع ذرت علوفه ای برای تهیه علوفه حیوانات به صورت سبز استفاده شود ، مقدار بذر بین 50 تا 80 و گاهی 100 کیلوگرم در هکتار می باشد . در زراعت های مکانیزه که کاشت بذر توسط بذرکار و روی خطوط مشخص و با فاصله مناسب انجام می شود ، بهتر است عملیات بذر افشانی و پخش کود شیمیایی ، بویژه کود فسفره ( فسفات آمونیم ) همزمان صورت گیرد. در این صورت فواصل خطوط کاشت از حدود 70 تا 90 سانتی متر و فاصله ی بوته های در روی خطوط 15 تا 20 سانتی متری خواهد بود در مورد انواعی که برای تهیه علوفه سبز بکار می روند فواصل بین بوته ها 5 و بین ردیف ها 20 تا 25 سانتی متر باید در نظر گرفته شود و در نتیجه در هر هکتار حدود 100000 بوته بوجود خواهد آمد . از طرف دیگر هر گاه قسمتی از کود ازته مورد نیاز قبل از کاشت و همراه با دیسک زیر خاک شود و بقیه آن هنگامی که گیاهان جوان دارای 6 تا 7 برگ می باشند به صورت سرک در سطح زمین پخش گردد ، نتیجه بهتری حاصل شده و گیاهان می توانند از مواد مختلف اضافه شده به زمین کاملا ً استفاده نمایند .
11 : برداشت ذرت، زمان و وسایل آن.
برداشت ذرت بسته به نوع مصرف و موارد استفاده متفاوت است . چنانچه برداشت جهت دانه باشد باید برگ های روی بلال خشک کاغذی شده و رنگ زرد روشن بخود گرفته باشد که معمولا ً8-7 هفته بعد از گل کردن صورت می گیرد . سطح خارجی دانه های رسیده صاف و درخشنده و محتوی دانه باید در موقع برداشت سخت شده باشد . بلال های رسیده با این وصف حدود 10 تا 40 درصد آب دارند . برداشت ذرت مانند سایر غلات دارای وقت معین نبوده ولی باید دقت لازم را در زمان خشک شدن دانه ها مبذول داشت . ذرت دانه ای موقعی رسیده است که با فشار ناخن روی دانه های درخشنده فرو رفتگی ایجاد نشود .
برداشت ذرت سیلوئی زمانی صورت می گیرد که رنگ دانه ها زرد و محتوی آن دارای مایع شیری رنگ بوده یا اواخر مرحله خمیری باشد . بعد از برداشت ذرت دانه ای دانه های بلال محتوی آب زیادی بوده و احتیاج به خشک کردن دارند بنابراین لازم است پس از برداشت رطوبت را به 15 % برسانند تا در موقع انبار کردن صدمه ای به بذر ها نرسد . دانه هایی که 12 تا 14 درصد آب دارند قابل انبار نمودن می باشند . در موقع رسیدن بلال را از بوته قطع کرده و از پوست در آورده و در انبار پهن یا آویزان می کنند تا بتدریج خشک شود . در موقعیکه رطوبت بلال به کمتر از 25 % رسید، دانه ها را از محور بلال جدا می کنند . میزان محصول دانه بر حسب سال ، زمین و گونه ذرت متفاوت می باشند و در حدود 12-1 تن در هکتار می توان برداشت نمود . در برداشت ذرت دانه ای نوسانات زیادی وجود دارد که مثلا ً ممکن است برداشت از 20-1 تن در هکتار تغییر کند . چنانچه ذرت هنوز دارای 40 % - 30 % آب باشد یعنی کاملا ً نرسیده و محتوی داخل دانه هنوز سفت و جامد نگردیده باشد یا خمیری باشد می توان آنرا با ماشین های مخصوصی درو و خرد کرده و بعنوان علوفه مورد استفاده قرار داد . قطعات مورد استفاده در سیلو باید طول خیلی کوتاهی داشته باشند . مجموع عملکرد و محصول ذرت سیلوی علوفه ای در حدود 100-30 تن در هکتار می باشد . معمولا بهتر است درو را قدری دیرتر یعنی پس از گل کردن و هنگام تشکیل دانه انجام داد . به طور کلی باید دانست که برداشت محصول ذرت هنگام گل کردن حداکثر عملکرد را نمی دهد زیرا پس از گل کردن مجددا مقداری مواد غذایی از خاک وارد گیاه می شود و ساقه و شاخه و برگ برشد خود ادامه می دهند و قسمت خشبی به نوبه خود افزایش می یابد ولی علوفه ای که بدست میاید به مرغوبیت علوفه ای نیست که در موقع گل کردن برداشت می شود . ذرت علوفه ای سبز به بذر هایی گفته می شود که قبل از تشکیل کامل بلال درو شوند . بهتر است هنگام گل کردن اقدام به درو کرد تا علف ترد باشد . در این حالت ذرت حاوی 90 %- 85 % آب است و در حدود 25-22 تن در هکتار عملکرد دارد . به طور کلی برداشت ذرت تابع عوامل مختلفی از قبیل حرارت ، طول روز ، مدت رشد و نمو ، دفعات آبیاری ، میزان و تاریخ کشت و بالاخره حاصلخیزی خاک می باشد . برداشت ذرت بر خلاف سایر غلات تابع زمان معین نبوده و حتی اگر عوامل مختلف امکان برداشت را ندهد می توان آن را به موقع مناسب موکول نمود . رطوبت متناسب دانه ذرت برای انبار کردن یکی از عواملی است که در کیفیت و حفظ قوه نامیه و مرغوبیت دانه موثر است و این حد نباید بیش از 14 درصد باشد . دانه ذرت را با رطوبت بیش از حد نصاب می توان در صورت فراهم بودن شرایط خشک کننده در حرارت 40 تا 43 درجه سانتی گراد خشک نمود در صورتیکه رطوبت دانه های ذرت 25 درصد باشد می توان در تحت حرارت فوق به مدت 50 تا 60 ساعت آنرا به 13 درصد کاهش داد.
ماشین ها یا وسایلی که برای برداشت ذرت بکار می روند چند نوع می باشند :
1- ماشین هایی که میوه ها را از ساقه جدا کرده ، لکن قادر به جدا کردن غلاف یا پوست های موجود در روی میوه نمی باشند .
2- ماشین هایی که میوه را از ساقه جدا کرده و غلاف های میوه را نیز کاملا ً از روی آن ها برداشت می نمایند .
3- ماشین هایی که میوه ها را برداشت نموده و دانه ها را نیز از روی میوه جدا می نمایند .
4- ماشین هایی به نام « چاپر » که تمام اندام های هوائی ذرت را از نزدیک سطح زمین برداشت نموده و به صورت قطعات بسیار کوچک درآورده و از قسمت آخر دستگاه خارج می نمایند و پس از قرار دادن در داخل کامیون و یا تریلر جهت نگه داری به مدت طولانی به سیلو حمل کرده و یا به مصرف آنی می رسانند .
12 : انواع ذرت.
ارقام مختلف ذرت متعلق به جنس Zea و گونه mays می باشند لکن تعداد ارقام با توجه به تطابق گیاه در برابر شرایط محیط های مختلف ، متعدد بوده و ارقامی نیز وجود دارند که طول بوته آن ها از حدود 70 سانتی متر تجاوز نکرده و غالبا ً در حدود 50 روز بعد از کاشت و تولید جوانه ، رشد آن ها کامل شده و تولید بذر می نمایند.
ذرت از نظر طول دوره رشد به سه گروه زودرس، متوسط رس و دیررس تقسیم می گردد . از طرفی از نظر رنگ دانه مانند سفید ، زرد ، قهوه ای و ذرت هایی با دانه های الوان و حتی به رنگ های مختلف نیز تقسیم بندی شده اند . مهم ترین طبقه بندی انجام شده از نظر شکل ظاهری و ترکیبات دانه ، کیفیت دانه و موارد مصرف آن می باشد که عبارتند از :
* ذرت دندانی Dent corn
Zea mays var. indentata
آندوسپرم دانه این گروه از ذرت ها از دو قسمت تشکیل شده . قسمتی شاخی و سخت و خیلی سفت که در اطراف دانه قرار گرفته و قسمت دیگر در وسط که نشاسته نرم دانه را تشکیل می دهد . معمولا ً بعد از رشد کامل و تغییرات کلی که در دانه بوجود می آید دانه به شکل دندان بخصوص دندان اسب در می آید . دانه های این ذرت بزرگ و بوته های آن نیز دارای رشد زیاد و نیز برگ زیادی می باشد . محل اولیه کاشت این رقم بیشتر در ایالات متحده امریکا بوده و در اغلب کشور هایی که زراعت آن متداول می باشد برای تهیه ذرت سیلوئی و علوفه از آن استفاده می کنند .
* ذرت بلوری ( سخت ) Flint corn
Zea mays var. indurate.
آندوسپرم دانه های آن نیز مانند ذرت دندانی از دو قسمت تشکیل شده . شکل دانه آن کروی و اندازه آن متوسط و کوچکتر از ذرت دندانی است . ارتفاع ساقه های آن بلند و تعداد برگ های آن نیز زیاد است و غالبا ً دوره رشد و نمو طولانی داشته و زود تر از ذرت دندانی جوانه زده ولی دوره زندگی آن کوتاه تر است . این رقم بیش تر در اروپا کشت می شود و به ذرت سخت یا چخماقی معروف است . از دانه آن در مرغداری ها به عنوان بلفور ذرت استفاده زیادی می نماید .
* ذرت آردی ( نرم ) Flour corn
Zea mays var. amylacea
کلیه آندوسپرم این نوع ذرت دارای نشاسته نرم می باشد . اندازه دانه های آن خیلی کوچک و معمولا ً شکل کروی دارند . دانه آنها سفید متمایل به آبی رنگ است و در کارخانجات نشاسته سازی مورد استفاده قرار می گیرند . بوته و میوه آن نیز ظاهرا ً شبیه ذرت بلوری است .
* پاپ کورن ( آجیلی ) Pop corn
Zea mays var. everta
آندوسپرم این نوع ذرت حاوی نشاسته سخت است . دانه های آن به حالت خیلی سخت در آمده و با حرارت دادن محتویات دانه آن ازیاد حجم پیدا کرده و تغییر شکل داده و سفید رنگ می شود و هنگام ترکیدن صدای مخصوصی ایجاد می نماید که بدین جهت پاپ کورن نام دارد . دانه بو داده آن بسیار خوشمزه بوده و مصرف خوراکی دارد و نیز در قنادی ها به مقدار زیاد مصرف می شود . رنگ دانه های آن از سفید تا زرد تغییر می نماید و دانه هایش عموما ً کروی شکل می باشند .
* ذرت شیرین Sweet corn
Zea mays var. saccharata
این ذرت قبل از رسیدن کامل دارای قند نسبتا ً زیادی است که به مصرف خوراکی به عنوان بلال و هم چنین تهیه کنسرو می رسد و در دانه آن به مقدار خیلی کم نشاسته وجود دارد . دانه های آن پس از رسیدن و خشک شدن ، کوچک و چروکیده می شوند . این ذرت دانه های شیشه ای و نشاسته ای شیرین داشته و در گذشته از آن شربتی همانند شیره تهیه می نمودند . این ذرت به مصرف خوراک انسان رسیده و در ایران اصطلاحا ً بلال نام دارد . در کشور های مختلف از آن به صورت خام ، آب پز ، بوداده ، کبابی در برابر آتش و یا به صورت های دیگر استفاده می نمایند .
* ذرت غلاف دار Pod corn
Zea mays var. tunicate
شکل میوه این ذرت در مقایسه با سایر ارقام تا حدودی غیر طبیعی بوده ، زیرا هر دانه آن در یک غلاف قرار گرفته است . این ذرت جنبه تجارتی و یا صنعتی و فروش نداشته بلکه اغلب مورد توجه پژوهشگران برای پی بردن به اصل و مبدأ ذرت می باشد .
* ذرت مومی Waxy corn
Zea mays var. ceratina
به علت وجود ماده ای چسبناک در دانه های آن ، به آن ذرت مومی می گویند . ملکول نشاسته این ذرت با سایر ذرت ها متفاوت بوده و شباهت زیادی به گلیکوژن دارد . نشاسته آن نیز حالت چسبندگی داشته و در کارخانجات چسب سازی از آن چسب تهیه می نمایند .
13 : علف های هرز مهم مزارع ذرت.
گیاه ذرت در مراحل اولیه رشد خود از حساسیت بیش تری نسبت به رشد علف های هرز برخوردار است . رشد گیاه ذرت در 3 تا 4 هفته ی اول نسبتا ً کند می باشد و در طی همین دوره علف های هرز می توانند رشد کرده و بر ذرت غالب شوند و با آن رقابت کنند . حد اکثر رقابت عف های هرز با ذرت در طی دوره ی 6-2 هفته ی پس از کاشت صورت می گیرد و پاک نگه داشتن مزرعه از وجود علف های هرز در این دوره از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است .
مهم ترین علف های هرز مزارع ذرت عبارتند از :
تاج خروس Amaranthus retroflexus.
یولاف وحشی Avena fatua L.
گل گندم Centaurea depressa.
سلمه تره ( سلمک ) Chenopodium album L.
مرغ Cynodon dactylon L.
اویار سلام Cyperus sp.
سوروف Echinochloa crus – galli L.
ارزن وحشی Panicum eruciferum L.
قیاق Sorghum halepense L.
توق Xanthum stramarium.
در زراعت هایی که فاصله ی ردیف های ذرت از هم زیاد تر باشد ، سطح بیش تری از خاک بدون پوشش باقی مانده و آفتاب بر آن می تابد که این کار موجب افزایش جوانه زنی و رشد علف های هرز می شود . یک اقدام کنترلی برای مبارزه با رشد این علف ها که بتواند در مراحل آغازین رشد گیاه ذرت ، علف های هرز را از بین ببرد ، بسیار مفید و لازم می باشد . استفاده از روش های سنتی دستی و نیز کولتیواتور دستی بین ردیف های کاشت ، می تواند تا حدی مفید باشد اما مسلما ً کافی نیست . برای مبارزه کامل با رشد علف های هرز باید عمل مبارزه دستی را چهار بار انجام داد که این روش گران و پر هزینه خواهد بود و به جای آن می توان از سم سیمازین استفاده نمود . استفاده از کولتیواتور نیز فقط علف های هرز بین ردیف ها را نابود می کند و قادر به از بین بردن علف های هرز روی ردیف ها نیست و بنابراین استفاده از آن نیز اثر کاملی ندارد .
استفاده از علفکش هایی که قادرند تا از استقرار بوته های علف های هرز در طول دوره ی 6 هفته ی اول رشد گیاه ذرت جلوگیری کنند ، در کشت این گیاه مفید است . گیاه ذرت نیز به بسیاری از علفکش ها مقاومت خوبی نشان می دهد . علفکش های آترازین ( 2-1 ) ، سیمازین (2-1 ) ، EPTC ( ۲-۳ ) ، بوتیلات ( 3-2 ) ، آلاکلر ( 3-2 ) ، فلوکلورالین ( 5/2-5/1 ) ، متریبوزین ( 2-1 ) و تربوترین ( 2-1) ، در زمانی که به صورت پیش رویشی مصرف شوند اثر خوبی دارند . ترکیب دو سم آلاکلر ( 0/2-5/1 ) + آترازین ( 0/1 ) نیز اثر زیاد تری داشته و قادر است تا علف های هرز باریک برگ یک ساله و پهن برگ را کنترل نماید . دو علفکش آترازین و سیمازین اثر بیش تری بر روی علف های هرز پهن برگ دارند . در صورتی که آلاکلر از قدرت کنترل کنندگی زیاد تری بر روی باریک برگ های یک ساله تیره گرامینه برخوردار است . در تحت شرایط خشکی و بی آبی آترازین عملکرد بهتری دارد . از طرف دیگر آترازین نسبت به سیمازین اثر بیش تری بر باریک برگ های تیره گرامینه دارد . علفکش لینورون می تواند به گیاه ذرت نیز صدمه بزند و به همین دلیل باید به میزان کمتر و فقط در مزارعی که از ارقام مقاوم در آنها کشت شده است استفاده نمود .
از دیگر علفکش هایی که قادرند تا طیف وسیعی از علف های هرز را نابود کنند می توان به موارد زیر اشاره نمود : استوکلر ( 5/1-0/1 ) ، دی متانامید ( 6/1-8/0) ، متولاکلر ( 0/3-5/1 ) ، پندی متالین ( 5/1-0/1 ) ، اکسی فلورفن ( 0/1-25/0 ) ، ایمازاکویین ( gr/ha ۷۰-۵۰ ) ، تیازوپیر ( 0/1-25/0) و هالو سولفورون ( gr/ha ۸۰-۷۰ ) .
علفکش های پیش رویشی مثل نیکوسولفورون ( gr/ha ۳۰-۵۰ ) ، پریمو سولفورون ( gr/ha 40-20 ) ، پروسولفورون ( gr/ha ۱۵-۳۰ ) ، هالوسولفورون ( gr/ha ۳۰-۴۰ ) و فلومی کلراک ( gr/ha ۳۰-۶۰ ) نیز قادرند تا علف های هرز پهن برگ را کنترل نمایند . البته از مخلوط علفکش ها نیز برای افزایش اثر بخشی می توان استفاده کرد .
14 : آفات مهم ذرت.
عواملی که باعث محدودیت تولید ذرت می شوند ، متنوع بوده که مهمترین این عوامل حشرات و کنه ها می باشند . این آفت ها از دره های مرتفع منطقه گرمسیری و نیمه گرمسیری گرفته تا زمین های پست مناطق گرمسیری و معتدل انتشار دارند و می توانند در هر مرحله ای از رشد محصول و به هر قسمتی از بوته حمله کنند و حتی در مرحله انبار داری خسارت می رسانند .
در مناطقی از کشور که زراعت ذرت متداول می باشد ، آفات متعددی وجود دارند که بیش تر جزء آفات اقتصادی هستند و ناگزیر از مبارزه شیمیایی برای دفع آن ها می باشیم ، ولی چون معمولا ً محصول ذرت بیشتر به مصرف تغذیه دام ها و پرندگان رسیده و نوعی نیز که بلال نام دارد به مصرف خوراک دام و انسان می رسد ، لذا انتخاب سموم شیمیایی حشره کش کم خطر برای مبارزه با آفات این محصول از اهمیت
ویژه ای برخوردار است. بدین توضیح که سموم انتخاب شده می باید حتی الامکان کم دوام و دوره کارنس (ماندگاری) کوتاهی داشته باشند . همچنین باید مقدار مصرف سم در هکتار پایین و مناسب با تراکم جمعیت آفت باشد و تعداد سم پاشی به حداقل ممکن تقلیل یابد . انجام عملیات زراعی نظیر شخم عمیق ، یخ آب زمستانه ، از بین بردن علف های هرز و بقایای محصول و هم چنین خشک کردن باتلاقها و مرداب ها در کاهش انبوهی جمعیت آفات ذرت اهمیت بسزایی دارند . کشت به موقع محصول و انتخاب ارقامی که زود رس بوده و تحمل نسبی زیادی در مقابل آفات داشته باشند موجب تقلیل مصرف سموم شیمیایی حشره کش شده و از آلودگی محیط زیست حیوان انسان و گیاهان تا حد زیادی خواهد کاست .
مهم ترین آفات ذرت در ایران عبارتند از :
* شب پره زمستانی Agrotis (Euxoa) segetum Schiff
این آفت در اکثر مناطق ایران که ذرت کاشته می شود وجود دارد .
خسارت – لاروهای این پروانه از پارانشیم برگ تغذیه کرده و در محل طوقه سبب قطع ساقه و آوند ها می گردند که در نتیجه بوته های قطع شده به زمین می افتد . خسارت این آفت در مزارع ذرت کرج تا 10 درصد تخمین زده شده است .
مبارزه – مبارزه زراعی نظیر از بین بردن بقایای محصول و علف های هرز ، شخم و یخ آب در کاهش آفت مؤثر می باشد .
مبارزه شیمیایی با استفاده از آلدرین 40 % به میزان 5/2 تا 3 لیتر خالص در هکتار قبل از کاشت و یا بعد از کاشت و قبل از جوانه زدن می باید انجام شود . هم چنین طعمه پاشی با گامکسان ، سم پاشی با دیپترکس 50 % به میزان 2 لیتر در هکتار هنگام تفریخ تخم ها و یا استفاده از توکسافن به میزان 5/2 تا 3 لیتر برای ذرت دانه ای در هر هکتار توصیه می گردد .
* برگ خوار چغندر قند
Spodoptera (Laphygma, Caradrina) exigua Hbn
لارو این آفت همه چیز خوار ( پولی فاژ ) است و یکی از آفات مهم چغندر قند می باشد و در بعضی از مناطق کشور نظیر استان های شمالی خسارت زیادی به ذرت وارد می آورد .
مناطق انتشار – تقریبا ً در تمام مناطق ذرت کاری ایران انتشار دارد .
خسارت – برگ ها به صورت توری در آمده و سفید می شوند ، ولی در مراحل بعدی تغذیه لارو ها ، برگ ها به صورت مشبک در می آیند .
مبارزه – علاوه بر مبارزه زراعی و کشت به موقع محصول از فسدرین 24 % به میزان 2 لیتر ، تیودان 35 % به میزان 5/2 لیتر ، دیپترکس 50 % به میزان 2 تا 3 لیتر و آزودرین 24 % به میزان 5/2 تا 3 لیتر در هکتار به محض تفریخ اکثریت تخم ها می توان استفاده نمود .
* پروانه گاما .Plusia ( phytometra ) gamma L
لارو ها دارای سه جفت پای سینه ای بوده و مانند لارو های پروانه های خانواده Geometridae وجبی راه می روند ( اصطلاحی است در مورد راه رفتن لارو پروانه های این خانواده . ) .
مناطق انتشار – این آفت به طور وسیع در اکثر مناطق ذرت کاری کشور انتشار داشته و لارو آن معمولا ً به طور مخلوط با لارو سایر پروانه ها روی ذرت فعالیت دارد .
خسارت – از تمام قسمت های برگ تغذیه می کنند .
مبارزه – مبارزه شیمیایی که علیه سایر آفات ذرت انجام می گیرد ، جمعیت این آفت را نیز کنترل می نماید ، زیرا لارو های این پروانه نسبت به سموم فسفره خیلی حساس می باشند . در صورتی که احتیاج به مبارزه جداگانه علیه این آفت باشد می توان از لبایسید 50 % به میزان 5/2 لیتر ، فسدرین 24 % به میزان 2 لیتر و یا از سمومی که بر علیه برگ خوار چغندر قند به کار می روند ، هنگامی که لارو های سنین اولیه ظاهر می شوند استفاده کرد .
* کرم قوزه یا کرم بلال Heliothis armigera Hub
این آفت میزبان های متعددی دارد ولی بیش از همه ذرت ، پنبه و گوجه فرنگی را مورد حمله قرار می دهد . خسارت این آفت در سال های اخیر روی ذرت رو به فزونی گذاشته و در اکثر مناطق ذرت کاری جزء آفات اقتصادی به حساب می آید .
مناطق انتشار – در اکثر مناطق ذرت کاری به خصوص در استان های مازندران و گیلان و در اردبیل ( دشت مغان ) انتشار دارد .
خسارت – در مراحل اولیه رشد نبات سوراخ های تقریبا ً گرد روی برگ های جوان ایجاد و در مراحل بعدی از گل آذین نر ، نوک بلال و دانه ها تغذیه می کنند .
مبارزه – شخم عمیق پاییزه و یخ آب زمستانه باعث از بین رفتن ذخیره زمستانی آفت شده و از انبوهی جمعیت در سال بعد خواهد کاست . سموم شیمیایی کم دوام مانند دیپترکس 80 % به نسبت 5/1تا 2 کیلوگرم در هکتار توصیه می شود . سموم دیگری نظیر فسدرین 24 % به میزان 5/2 لیتر ، گوزاتیون ۵/۲ لیتر ، آرودرین 24 % به میزان 5/2 لیتر نیز توصیه شده اند . موقع مبارزه هنگامی است که اکثر تخم ها تفریخ شده و لارو ها وارد میوه نشده باشند .
* پروانه تک نقطه ای برنج Cirphis unipuncta Haw
مناطق انتشار – در استان های گیلان و مازندران به شدت پراکنده می باشد .
خسارت – تمام قسمت های نرم برگ ها را خورده و فقط رگبرگ اصلی را باقی می گذارند . این حشره طغیان دوره ای دارد . خسارت این آفت روی ذرت در استان گیلان شدید است .
مبارزه – در مزارع پرعلف ، خسارت آن زیاد است . خشک کردن باتلاق ها ، مرداب ها و آبگیرها توصیه می شود . سموم فسفره هنگامی که لارو های سن یک مشاهده می شوند . روی آفت مؤثر هستند . چون لاروها هنگام روز غالبا ً در پای بوته ها و زیر علف ها مخفی می شوند لذا باید میزان آب مصرفی در هکتار را هنگام سم پاشی بالا برد .
* پروانه ساقه خوار ذرت Ostrinia ( pyrausta ) nubilalis Hbn
مناطق انتشار – این آفت در سال های اخیر اهمیت ویژه ای پیدا کرده و در استان های گیلان و مازندران روی ذرت خسارت شدیدی دارد . صدمه زیاد آفت از ذرت کاری دشت مغان اخیرا ً گزارش شده است .
خسارت – در مراحل اولیه تغذیه لارو ها ، برگ های وسط بوته سوراخ می شوند . در مراحل بعدی ، لارو ها مخصوصا ً از محل اتصال بلال به ساقه می شود . لارو ها داخل چوب بلال نیز می گردند . بوته آلوده در اثر وزش باد و با کوچکترین تکان می شکند .
مبارزه – زدن شخم های عمیق و از بین بردن علف های هرز و بقایای ذرت ضروری است . استفاده از دیازینون 20 % به میزان 5/2 % لیتر ، سومیتیون 50 % به میزان 5/1 لیتر و یا دیمیکرون 50 % به میزان 5/1 لیتر در هکتار هنگام تفریخ تخم ها و قبل از وارد شدن لارو ها به داخل ساقه توصیه می شود .
15 : بیماری های مهم ذرت.
سیاهک ذرت Ustilago maydis
بیماری مزبور در سال های اخیر از مشهد و اطراف اصفهان گزارش شده است . نشانه های بیماری بیشتر در روی اندام های نر و ماده ذرت ظاهر شده و به طور کلی آلودگی جنینی می باشد . اسپور های عامل بیماری در خاک باقی می مانند و آلودگی خیلی زود در گیاهان ظاهر می شود ( هگامی که گیاه 2 تا 3 برگ دارد ) . معمولا ً برجستگی و تورم هایی در تمام قسمت های هوایی گیاه و اختصاصا ً روی ساقه و میوه ها پدید می آید . قسمت های متورم شده ابتدا به رنگ خاکستری بوده و به تدریج به رنگ تیره یا سیاه در می آید و سرانجام قسمت های متورم شده یا کیسه مانند شکاف برداشته و اسپورهای قهوه ای متمایل به سیاه آزاد می گردند . برخی از ارقام حساس ، آلودگی های شدید تر از خود نشان می دهند برای مبارزه با این بیماری تا کنون روش مناسب و موثری پیدا نشده است . به طور کلی تناوب زراعی ( در زمین هایی که این بیماری مشاهده می شود باید مدت3 تا 4 سال از کاشت ذرت خودداری گردد ) و کاشت ارقام مقاوم توصیه می گردد .
علاوه بر بیماری قارچی فوق ، بیماری های دیگری نیز تا کنون در ایران مشاهده گردیده که عبارتند از :
1- Drechslera turcicae
2- Fusarium aquaeductum
3- Fusarium maniliforme
4- Fusarium oxysporum
5- Fusarium solani
6- Sclerospora graminicola
7- Sphacelotheca sorghi
منابع:
1- خدابنده ، ناصر. 1382. غلات. تهران ، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. چاپ هفتم.
۲- کریمی، هادی. 1375. زراعت و اصلاح گیاهان علوفه ای. تهران ، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
۳- ارتگا، آله جان درو ، ترجمه یلی نژاد ، مژگان. پورقناد، محمد تقی. آفت های ذرت ( راهنمای شناسایی مزرعه ای ) ، تهران ، انتشارات فنی معاونت ترویج سازمان تات . چاپ اول . 1380.
4- V.S.Rao.1940. Principal of weed science, second edition. America.
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com