نام فارسي : شويد
نام انگليسي: (Anet(dill
خانواده:U mbelligerae
نام علمي : Anethum graveolensl.
مشخصات گياه ::
گياه يک ساله ،علفي ومعطر است . منشا ان نواحي شرقي مديترانه گزارش شده است .
اين گياه در غرب آسيا – قفقاز – هند – انگليس – امريکا – اسپانيا بلغارستان و مجارستان گسترش يافته و در ايران به صورت طبيعي در تبريز وخراسان پراکنش دارد از جمله جنس شويد anthum (آنتوم ) است که گونه هاي آن graveolens )گراويو لانس ) ، chryseum (کريزيوم ) وinvolucratunkorovo ( اينولوکراتوم ) است که مهمترين گونه آن groveolenl است که عمدتا در هندوستان کشت مي شود .
شويد ريشه مخروطي وکم انشعاب دارد طول ريشه بين 10 تا 30 سانتي متر است ساقه آن متغير و استوانه اي شکل و بدون کرک است که ارتفاع آن بسته به شرايط محيط بين 40 تا 180 سانتي متر است برگهاي کوچک نخي شکل و سه بريدگي دارد که به صورت متناوب به روي ساقه قرار دارد و رنگ آن سبز تيره است . گلها چتري شکل و دو جنسي ورنگ انها زرد است .
ميوه از نوع فندقه و تخم مرغي شکل به رنگ زرد است .وزن هزار دانه آن 1 تا 2 گرم است .
تمام پيکره رويشي آن داراي اسانس است اما مقدار اسانس در اندامهاي آن متفاوت است . که در دانه رسيده بيشترين مقدار اسانس دارد . که مقدار آن در دانه بين 2 تا 5 درصد است .
نيازهاي اکولوژيکي :
شويد گياهي مديترانه اي است وتقريبا در تمام نقاط دنيا مي رويد . در طول رويش به خصوص در مرحله نمو گلها و توليد ميوه به هواي گرم و نور کافي نياز دارد .
اين گياه به سرما حساس نيست و بذر در درجه حرارت پايين قادر به رويش است .چنانچه گياه در اواسط بهار با سرما مواجه شود به دما حساسيت نشان مي دهد
شويد تقريبا در هر نوع خاکي به استثناي خاک هاي بسيار سبک تهي از مواد عناصر غذايي و خاکهاي سنگين رسي مي توان کشت کرد البته خاک مناسب براي کشت شويد خاکي با بافت متوسط وبا رطوبطت کافي است
شويد قبل از گل دهي از رشد و نمو سريعي برخوردار است ودر طول رويش به مقادير فراوان آب نياز دارد . دوره رويشي گياه شويد کوتاه است از رويش بذر تا رسيدن ميوه ها مدت زماني برابر 100 تا 120 روز به طول مي انجامد چنانچه بذر ان کاملا رسيده و در مکان مناسبي نگهداري شود . دو الي سه سال از قوه ي رويشي مناسبي برخوردار خواهد شد.
درجه حرارت لازم براي رويش بذر 8 الي 10 درجه سانتي گراد است . بذرها در فضاي آزاد 10 تا17 روز پس از کاشت سبز مي شوند از بدو رويش تا ساقه دهي 35 تا 40 روز به طول مي انجامد
گل دهي ان به شرايط اقليمي محل رويش بستگي دارد . واز بدو رويش تا گلدهي 50 تا 70 روز به طول مي انجامد
هواي سرد وبارندگي در مرحله گلدهي براي گياه مناسب نيست زيرا سبب سرمازدگي وبارندگي باعث عدم تلقيح گلها مي شود و عملکرد ميوه را کاهش ميدهد
از ابتداي گلدهي تا تشکيل ميوه 40 تا45 روز طول مي کشد البته ميوه ها همزمان نمي رسند و پس ازرسيدن با کوچکترين و وزش باد ريزش ميکنند.
شويد به بستر مناسب و عاري از علف هرز نياز دارد وخاک براي جوانه زدن بايد کاملا يکنواخت باشد انجام شخم مناسب در فصل پاييز توصيه ميشود
در اواخر اسفند ماه که زمين خشک است با انجام ديسک مناسب باعث شکستن سله ها و خرد کردن کلوخه ها نمود و زمين را براي کشت تسطيح کرد پس از کاشت انجام غلتک سبکي به منظور تماس برگ با خاک جهت تسريع در جذب آب و عناصر غذايي ودر نتيجه تسريع وهماهنگي در رويش بذرها ضروري است .
تناوب کاشت
شويد مانند اکثر گياهان ميتوان با هر گياهي به تناوب کشت کرد شويد به استثناي علف کشهاي مالوران ،آفالون ومرکازين به بقيه علف کشها حساس است تناوب کشت شويد با گياهاني که به علف کشها مقاوم هستند (نظير گشنيز) مناسب نيست ولي شويد را مي توان با بعضي از گياهان 2 ساله که حاوي اسانس هستند مانند زيره سياه دو ساله و مريم گلي کبير به صورت مخلوط کشت کرد
بهتر است شويد را با غلات به تناوب کشت نمود چون اين گياه دوره رويشي کوتاهي دارد وپس از برداشت آن زمان کافي براي آماده کردن خاک وجود دارد و از مزاياي ديگر غلات اين است که پس از برداشت زمين معمولا کمترين علف هاي هرز را دارا است
مواد و عناصر غذايي
مواد وعناصر غذايي در کيفيت محصول و عملکرد بذر تاثير بسزايي دارد مثلا ازت تاثير عمده اي در رشد گياه دارداگر شويد به منظور استفاده از پيکره رويشي کشت شود ازت نقش عمده اي بر افزايش عملکرد پيکره رويشي دارد مقادير مختلف ازت ، اکسيد فسفر و اکسيد پتاس را به عملکرد بذر ها ، پيکره رويشي گياه باشد زمان مناسب براي کشت آن اواخر اسفند است در صورتي که هدف از کاشت شويد استفاده به عنوان ادويه وسبزي باشد اواسط فروردين تا اواسط ارديبهشت زمان مناسبي براي کاشت اين گياه است
روش کاشت
شويد رابه صورت رديفي يا کرتي ميتوان کشت کرد به منظور توليد حد اکثر مقدار اسانس آب کيفيت و روش رديفي توصيه مي شود
مراقبت زراعي
مهمترين آفات شويد شته ها هستند که عليه اين آفات مي توان از فوليدرين (1/. تا 2/. درصد ) اين ماده نقش مهمي در کنترل آفات شويد دارد بيماري قارچي آن کله سياه داست و براي مبارزه با آن از قارچ فوندازول 1/.درصد ديستان 2/. و يا کاپيتان به صورت محلول پاشي بعد و قبل از گلدهي استفاده شود
برداشت محصول
زمان وچگونگي برداشت محصول به نوع استفاده از گياه بستگي دارد درصورتي که به عنوان سبزي وادويه کشت شود زمان مناسب براي برداشت پيکر رويشي قبل از ساقه دهي است
چنانچه هدف از کاشت شويد استخراج اسانس از بذر ها و يا از پيکره رويشي آنها باشد زماني بايد براي برداشت محصول اقدام کرد که حداکثر مقدار اسانس داشته باشد که از ساقه دهي تا مرحله گلدهي مقدار اسانس آن به حداکثر مي رسد
برداشت محصول در يک مرحله يا 2 مرحله امکان پذير است و جمع آوري در دو مرحله ضايعات دارد بنابراين برداشت در يک مرحله مناسب تراست ترکيبات شيميايي ترکيبات اسانس شويد ليمونن فلاندرن کان دارد
اندام هوايي شويد در مرحله ي بذر دهي داراي آلفا فلاندرن ، پاراليمن و کارون دارد
ترکيبات ديگر در اسانس شويد دي هروکارون ،آلفا پينن ،ترپنن و تعدادي ديگر از ترپنوئيد ها دارد
خواص درمانی :
مدرو برای در مان دل درد و نفخ شکم مفید است، معطر کننده دهان است،در طب سنتی از اسانس آن برای از بین بردن کرم استفاده می کردند .
اشتها آور و آرامش بخش اعصاب بوده و بدن را راحت می کند. معده و روده را در عملکردهایشان یاری داده و نفخ را از بین می برد.
مصرف شوید در کودکان مانع یبوست و یا نفخ معده در آنان می شود هضم غذا را آسان می سازد و از بروز دردهای شکم جلوگیری می کند .
باعث از بین بردن سکسکه می شود و باعث افزایش شیر مادران شیرده می شود.کاهش دهنده حالت تهوع است.
اسانس آن خاصیت ضد باکترییایی دارد و در صنایع غذایی و نوشابه سازی از آن استفاده می شود.
تذکر:
خوردن بیش از حد آن نیروی جنسی و بینایی چشم را کاهش می دهد.
مصرف اسانس شوید در جهان 60تا70تن در سال است.
منابع
www.ake.blogfa.com
توليد وفرآوري گياهان دارويي دکتر رضا اميد بيگي
ترکيبات شيميايي در گياهان دارويي محمد باقر رضايي وکامکار جايمند
بررسي اسانس شويد ايران فاطمه سفيد کن
طب گياهي نويسنده: نژاد آبجي اغلو
مترجم: دکتر قدير گلکاريان