معرفی زعفران crocus sativus:زعفران crocus sativus زعفران گياهي پايا است از تيره زنبق (Iridaceae)زعفران عرضه شده در بازار در واقع كلاله هاي خشك همراه با نسبت كوچكي از خامه مي باشد كه به كلاله متصل استزعفران به دليل داشتن رنگ وعطر ارزش زيادي داشته واز قديم براي اين ادويه برخي خواص پزشكي را نسبت مي دادند . خصوصيات گياه شناسی:اين گياه علفي چند ساله وبدون ساقه است كه داراي پياز كوچك كروي شكل توپر به قطر 3تا 5 ساتيمتر مي باشد و از غشاي مشبك قهوه اي رنگي پوشيده شده است كه اين پياز در زير خاك قرار ميگيرد.هر پياز توليد 6 تا 9 برگ باريك نظير برگ علفهاي چمني مي نمايد واين برگها در قسمت بالاي خاك قرار دارند .هر پياز داراي يك گل بنفش رنگ با قسمت انتهائي لوله اي شكل وطويل كه درقسمت فوقاني شش گلبرگ قرار دارد.ارتفاع قسمت هوايي وبيروني گياه حدود 10تا 30 سانتي متر بوده كه داراي ساقه وتعدادي برگهاي باريك است .از وسط برگها ساقه توليد شده وگل خارج مي شود ودر ماههاي مهر تا آذر ماه گل ها به تعدا د يك تا سه عدد بر روي هر ساقه ظاهر مي شوند. معمولا" از هر پياز يك دوسه گل خارج مي شود.مادگي در مركز گل قرار گرفته وداراي يك تخمدان غده اي بوده واز قسمت تخمدان خامه باريكي خارج مي شود .خامه طويل وكشيده بوده وبه رنگ زرد كمرنگ است كه به يك كلاله شفاف قرمز نارنجي سه شاخه اي بطول 2.5-3 سانتي متر تقسيم مي شود .سه كلاله همراه با خامه اي كه حدود 5 سانتي متر است پس از خشك شدن زعفران آماده عرصه به بازار مي شود.زعفران داراي بوي تند عطر وطعم تلخ است ضخامت كلاله در قسمت پهن بالايي آن 3تا 4 ميليمتر مي باشد وداراي رنگ متمايل به قرمز بدون كرك با جلاي روغني ولوله مانند است كه در قسمت فوقاني قيفي شكل آن پهن تر است. زعفران تازه خشك شده جلا دار وبراق بوده ودر اثر تماس دست خرد نمي شود اما پس از مدتي نگهداري تيره رنگ وشكننده مي شود.تكثير زعفران از طريق ايجاد پيازچه هاي توپر جديد كه از پياز مادر توليد مي شود صورت ميگيرد . پياز زعفران در ماههاي تابستان به صورت راكد در زمين باقي مي ماند ورشد دوباره خود را در حدود پايان فصل تابستان شروع ميكند . موارد استفاده :موارد استفاده از زعفران در اروپا ودر مشرق زمين بسيار گسترده بوده وبه عنوان دارو,رنگ نساجي ,مصارف آشپزي,صنايع شيريني سازي وهمچنين براي مراسم مذهبي بكار گرفته مي شده است.از زعفران غالبا"به جهت عطر وطعم ورنگ زرد خاصي كه دارد در غذاها وبه ويژه همراه برنج مصرف ميكنند. خواص درماني :بر حسب آزمايشهايي كه در اروپا انجام شده است زعفران خاصيت كاهش چربي وكلسترول خون وافزايش نفوذ اكسيژن در پلاسما را ازخود نشان داده است .در طب عوام نقاط مختلف جهان زعفران به عنوان آرام بخش ضد اسپاسم اشتها آور ومقوي معده استفاده مي شود .در كشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش درمان درد معده وشكم وآسم مصرف مي شود .جهت درمان اسهال خونيسرخكتبيرقانبزرگ شدن كبدبزرگ شدن طحال ماليخوليا عفونت دستگاههاي اداري هيستريوبا ديابت وگاهي به عنوان ماده تعرق آور استفاده ميشود. روش نگهداري :زعفران بايد دور از نور ورطوبت باشد بهتر است نگه داري زعفران در ظرف شيشه اي يا فلزي در بسته بوده كه در حرارت معتدل نگه داري شود با توجه به اينكه اسانس (مواد معطر ) زعفران قابل تبخير شدن است درصورت نگهداري نا مناسب به مرور زمان اسانس آن تبخير شده واز اثرات دارويي وطعم ومزه آن كاسته مي شود ومرغوبيت آن از دست مي رود .چون مواد معطر گياه يعني اسانس در حالت پودر شده بسيار سريع تر از پودر نشده آن تبخير مي شود بهتر است زعفران را تا موقع مصرف پودر نكنيم ويا در صورت پودر كردن در ظرف در بسته نگهداري شود. زراعت زعفران : خاك زعفران نياز به خاكهايي با بافت شني تالومي خوب زهكشي شده عاري از رس دارد . اين گياه خاكهاي سبك خوب زهكشي شده با بافت متوسط را نسبت به خاكهاي خيلي حاصلخيز غني از مواد غذايي ترجيح ميدهد.چون در خاكهاي با حاصلخيزي زياد رشد رويشي نسبت به رشد زايشي افزايش مي يابد . براي نمو پياز خاكهاي با زهكشي سطحي كافي لازم است پياز زعفران در خاكهاي مرطوب يا غرقابي دچار پوسيد گي ميگردد. زعفران خاكهاي سيليسي گچي را ترجيح مي دهد. گزارشاتي وجود دارد كه زعفران در هر خاكي مشروط به اينكه از سيستم زهكشي خوبي برخوردار باشد وآبياري كود وعمليات لازم در طول دوره عمر گياه به خوبي انجام شود قابل كشت است .آب وهوا بهترين شرايط براي رشد آن آب وهواي نيمه گرمسيري است. شرايط آب وهوايي ايده آل براي رشد وتوليد زعفران خوب آب وهواي خشك يا نيمه مرطوب مي باشد.فتو پريود تاثير قابل ملاحظه اي در گلدهي زعفران دارد مناسب ترين طول مدت روشنايي براي اين گياه يازده ساعت است. بارندگي بهاره تاثير قابل ملاحظه اي در تكثير پياز هاي جديد دارد در حالي كه بارندگي نوبت دوم در پايان تابستان يا شروع پائيز به ايجاد گل كه سبب عملكرد خوب گياه ميگردد كمك مي كند يخ زدگي وبارندگي در زمان گلدهي مضر است وميتواند خسارت زيادي به عملكرد وارد نمايد.نحوه تكثير زعفران تكثير زعفران از طريق پياز توپر است در هرسال در ماههاي اسفند وفروردين از پيازهاي مادر پيازچه هاي جديد توليد ميگردد .پيازهاي جوان به شكل پيازهاي خوراكي بوده وكمي فشرده تر سفيد وتوپر هستند. بر روي قسمت سفت پياز تعدادي غلافهاي فيبري قرار دارند .پيازچه هاي حاصل رشد كرده ودر سال بعد فقط يك بار گل مي دهند وبعلاوه از آنها پيازچه هاي جديد ايجاد ميگردد بطوري كه پياز هاي قديمي پژمرده خشك شده واز بين ميروند.اين سيكل براي چندين سال ادامه مي يابد.آماده كردن زمين كاشت وعمليات لازم در طول عمر گياه زراعت زعفران به نيروي كار زيادي نياز دارد وعمليات كاشت آن در نواحي مختلف متفاوت است ابتدا زمين را شخم زده واز علف هاي هرز ريشه گياهان سنگ و..........تميز مي نمائيم زمينهايي را كه قبلا" زعفران در آن كشت شده است در زمستان با عمق 25 تا35 سانتي متر شخم مي زنند وتميز كردن مزرعه ار علفهاي هرز توسط دندانه وهرس انجام مي شود.شخم دوم در پايان فروردين ماه يا اواسط ارديبهشت ماه چندين بار خاك بهم زده ميشود وسپس به عمق 10تا 15سانتي متر شخم زده مي شود در مرحله نهايي كود حيواني به صورت لايه اي در سطح زمين پخش ميگردد تا بتوان آن را براحتي مخلوط كرد وتجزيه آن به كندي انجام گيرد. آبياري : آبياري سبك موجب تسريع شكوفه دهي وافزايش عملكرد ميگردد .اولين عمليات سله شكني در تيرماه انجام مي شود وبه منظور تسهيل در تهويه كانالهاي زهكشي حفر ميگردد در طي ماههاي ارديبهشت تا شهريور كه زمان ركود پياز است اگر رطوبت زياد باشد ممكن است پيازها بپوسند .چنانچه در نيمه اول شهريور ماه مثلا" حدود سي روز پس از تشكيل جوانه ها ي پياز مجد دا" عمليات سله شكني به عمق 8تا 10 سانتيمتر تنها با دادن مقداري كود دامي انجام شود پس از برداشت گلها نيزعمليات سله شكني انجام شده وكود دامي داده شود.كود: استفاده از كود دامي به ميزان 15تا 22 تن در هكتار در موقع آماده كردن زمين لازم غاست .همچنين اضافه كردن كودهاي ازته فسفره وپتاسه نيز به ترتيب 510و15 كيلو گرم در هكتار براي موفقيت در سالهاي بعد توصيه مي شود. برداشت فرآيند وراندمان زعفران:a. چيدن گلها b. فصل گلدهي زعفران حدود 4تا 6 هفته طول ميكشد كه از اواخر مهر ماه شروع وتا اواخر آبان ماه ادامه دارد . c. گلها را صبح زود وبلا فاصله پس از بخار شدن شبنم وقبل از پژمرده شدن گلها دراثر حرارت مي چينند براي انجام اينكار نياز به نيروي انساني فراوان ماهر ودقيق دارد.جدا كردن كلاله ها كلاله ها در همان روز بايد جدا گردد زيرا در دست گرفتن گلهاي تازه راحت تر ميباشد گلها روي يك ميز در محل مسقف قرار ميگيرند وكارگران كلاله ها را بوسيله يكي از روشهاي زير كه همگي نيازمند مهارت وحوصله كافي ميباشند جدا ميكنند.مادگي درون جام گل را توسط ناخن انگشت شست دست چپ قطع نموده وكلاله ها را با استفاده از انگشتان دست راست به بيرون مي كشند ودر ظرف سفالي جمع آوري ميكنند.گل توسط قيچي به نحوي بريده مي شود كه انتهاي كم رنگ كلاله ها همراه با ساقه باقي بماند وپس از آن قسمت فوقاني قرمز رنگ كلاله از گلبرگها جدا مي گردند.خشك كردن كلاله ها براي نگهداري طولاني تر زعفران تازه بايد خشك گردد . روش خشك كردن تعيين كننده كيفيت وارزش نهائي زعفران است . عطر خاص زعفران در زمان خشك كردن در اثر هيدروليزشدن تركيبات پيكروسين وآزاد كردن آلد ئيد فرار يعني سافرانال ميگردد. دوروش خشك كردن بكار گرفته ميشود كه عبارتند از:• خشك كردن توسط آفتاب • خشك كردن بوسيله حرارت آتش عملكرد زعفران :ميزان گلي كه از واحد سطح ميتوان برداشت نمود به عوامل متعددي از قبيل خاك موقعيت جغرافيايي عوامل جوي مانند نوسانات درجه حرارت وميزان بارندگي در ارتباط است. بهار گرم و پائيز طولاني موجب گل دهي زود رس ميگردد.عملكرد زعفران در سال اول گلدهي ناچيز وبه تدريج در سالهاي بعد افزايش مييابد .در سال دوم عملكرد طبيعي آن حدود 1800تا 2500 گرم در هكتار مي باشد.در سال سوم عملكرد طبيعي حدود 4تا 5كيلوگرم مي باشد.پس از چهار تا پنج سال عملكرد طبيعي 10 تا 15 كيلو گرم ميباشد.در سال ششم ماكزيمم 15 كيلو گرم در سال هفتم ماكزيمم 10كيلو گرمدر سال هشتم جمع آوري وكشت مجدد پياززعفران لازم مي باشد. معمولا" هرهكتار زمين احتياج به چهار تن پياز زعفران دارد. از هر 210عدد گل( 630عدد كلاله) حدود پنج گرم زعفران خشك توليد مي شود.www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com