مقدمه
*فرمولاسیون علف کش ها
1- فرمول بندی قابل اسپری 3
1-1 مایعات قابل حل در آب
2-1 پودرهای قابل حل در آب
3-1 مواد قابل امولسیونی شدن در آب
4-1 پودرهای وتابل
5-1 مایعات قابل پخش در آب
6-1 دانه های قابل پخش در آب
2- فرمول بندی های خشک برای استفاده ی مستقیم
1-2 دانه
2-2 حبه
*سم پاشی علف کش ها ( محلول پاشی )
انواع محلول پاشی
1- محلول پاشی سپردار
2- محلول پاشی هدایت شده
مقدمه
بشر از زمان قدیم به کشاورزی توجه داشته است و همیشه در جهت بهبود و توسعه ی آن کوشیده است و برای افزایش تولیدات و رونق کشاورزی از تمام عوامل و امکانات موجود در هر دوره بهره گرفته است .
بسیاری از مردم ، کشاورزی را مادر تمدن و صنعت و شاخص درجه ی رشد و ترقی هر کشوری می دانند و معتقدند که بدون کشاورزی پویا استقلال سیاسی و اقتصادی کامل هر کشور دور از انتظار است . به خصوص در عصری که ما زندگی می کنیم از تولیدات کشاورزی به عنوان سلاحی موثر در جهت تحکیم حاکمیت و سلطه ی سیاسی استفاده می شود . روند افزایش جمعیت جهان از یک سو و تولیدات کشاورزی و نحوه ی توزیع آن ها از سوی دیگر نشان می دهد که تأمین مواد غذایی مورد نیاز بشر با مشکلات فراوان همراه است . و تعداد قابل توجهی از مردم یا گرسنه اند یا از کمبود مواد غذای و سوء تغذیه رنج می برند .
افزایش تولیدات کشاورزی به دو طریق امکان پذیر است : یکی ازدیاد سطح زیر کشت و دیگری افزایش عملکرد در دامنه ی سطح ، افزایش سطح زیر کشت در بسیاری از مناطق با محدودیت هایی از قبیل نبودن اراضی مساعد و کمبود منابع آب و سایر عوامل تولیدی رو به رو است ؛ ولی برای حصول نتیجه ی مطلوب در زمینه ی افزایش تولید در واحد سطح باید اصول و قواعد کشاورزی به موقع و در حد معقول به کار گرفته شود و از عوامل تولید حداکثر استفاده به عمل آید .
یکی از اصول بسیار مهم کشاورزی که تاثیر قابل توجهی در افزایش تولید در واحد سطح دارد آن است که محصول را در مراحل مختلف تولید از گزند عوامل زیان آور حفظ کنند . همواره بخشی از تولیدات کشاورزی بر اثر حمله ی این نوع عوامل از لحاظ کمی و کیفی آسیب می بیند و در بعضی موارد کل محصول از بین می رود . به غیر از سیل ، تگرگ ، باد و سرمای بی موقع ، عوامل دیگری مانند بیماری های گیاهی ، آفات و علف های هرز به محصولات کشاورزی خسارت وارد می کند .
هر ساله حدود 25 تا 35 درصد کل محصولات کشاورزی دنیا توسط حشرات ، علف های هرز و عوامل بیماری زای گیاهی از بین می رود و این رقم در صورت عدم مبارزه تا 80 درصد افزایش می یابد . بر اساس آخرین آمار منتشر شده ، علف های هرز بیش از 20 درصد از محصولات کشاورزی را از بین می برند .
کشور ما که در زمینه ی توسعه ی کشاورزی با مسائل زیادی از جمله ناکافی بودن زمین های کشاورزی ، کویری بودن برخی منابع ، پیشروی شوری در خاک های زیر کشت ، کم شدن منابع ، و روند سریع نگران کننده ی افزایش جمعیت رو به روست و از سوی دیگر تولید مواد غذایی با نیاز جامعه هماهنگ نیست . بنابراین حفظ محصول از گزند عوامل خسارت زا در مراحل مختلف تولید اهمیت به سزایی دارد .
با توجه به مطالب فوق ، لزوم مبارزه با علف های هرز ضروری است ، به خصوص این که هزینه ی مبارزه در هر هکتار در مقایسه با افزایش راندمان تولید ناچیز می باشد .
فرمولاسیون علف کش ها
فرمول بندی یا فرمولاسیون علف کش ها برای مبارزه شیمیایی با علف های هرز ، دو مفهوم مرتبط با هم دارد ؛ یکی شامل ساختار یک علف کش است که همه ی اجزای ترکیبی ، مثل ماده ی موثر ، مواد حل شدنی و رقیق کننده ، و مواد خنثی را نشان می دهد و دیگری شامل مراحلی است که در جهت تهیه ی علف کش برای کاربرد عملی آن اجرا می شود تا به راحتی قابل حمل و به طور یکنواخت و بدون ضرر قابل مصرف باشد .
علف کش هایی که با قابلیت اسپری تهیه شده اند به صورتی فرمولبندی شده اند که می توان آن ها را با آب یا کود های مایع به کار برد . بعضی به صورت دانه های خشک یا ذرات پوشش دار یا گرد فرمولبندی شده اند .
1- فرمولبندی قابل اسپری
این فرمولبندی ها شامل مایعات قابل حل در آب ، پودر های قابل حل در آب ، مواد قابل امولسیونی شدن در آب ، پودر های وتابل ، مایعات قابل پخش در آب ، دانه های قابل پخش در آب هستند که خصوصیات هر یک از آن ها شرح داده می شود :
1-1) مایعات قابل حل در آب
مایعات قابل حل در آب که با S یا SL ( Soluble liquids ) مشخص می شوند با کمی هم زدن کاملا ً با آب مخلوط می گردند و پس از آن دیگر نیازی به هم زدن بیش تر ندارند . این نوع علف کشها ، برای جذب بهتر در گیاهان احتیاج به نوعی مویان برای مرطوب کنندگی بیش تر دارند که بعضی از آن ها توسط کارخانه ی سازنده ی سم با مویان مخلوط شده اند ؛ و در مورد برخی دیگر باید مویان را به مخزن سم پاش اضافه کرد .
2-1) پودر های قابل حل در آب
این نوع پودر ها که با SP ( Soluble powders ) مشخص می شوند به صورت پودر خشک و ذرات جامد ریزی هستند که کاملا ً در آب انحلال پذیرند . نمک های قابل حل اغلب ترکیبات مختلفی هستند که برای حل کردن آن ها باید به میزان نسبتا ً زیادی مخلوط به هم زده شود ولی پس از حل شدن به صورت محلول باقی مانده و دیگر نیازی به هم زدن بیش تر ندارند . این ترکیبات نیز برای جذب بهتر احتیاج به مویان دارند .
3-1) مواد قابل امولسیونی شدن در آب
این مواد که با E یا EC ( Emulsifiable concentrates ) مشخص می شوند مایعاتی روغنی هستند که قابلیت امولسیونی شدن را دارند ؛ این مایعات در آب پخش می شوند و به صورت امولسیون در می آیند ( مانند قطرات روغنی که به وسیله ی آب محاصره می شوند ) این سموم در مخزن به صورت شیری بوده برای جلوگیری از جدا شدن اجزایشان باید آن ها را با هم زد. این فرمولبندی ها اغلب برای جذب بهتر به مویان احتیاج ندارند و خود شامل مواد موثری هستند که دریک حلال روغنی پخش شده اند ، اکثر علف کش ها به این حالت عرضه می شوند ، مانند سافیکس ، ترفلان ، رونیت ، تبانال ، اوردرام ، استام اف ، و غیره .
4-1) پودرهای وتابل
پودر های وتابل که با W یا WP ( Wettable powders ) مشخص می شوند ذرات جامد ریزی هستند که دارای نوعی علف کش ، حمل کننده ی خشک و عوامل متفرق کننده هستند و اغلب می توانند در آب پخش شوند . قبل از ریختن آن ها به داخل مخزن باید با کمی آب مخلوط و به هم زده شوند ، سپس در مخزن سم پاشی به طور مداوم و زیاد به هم زده شوند زیرا به محض توقف به هم زدن ، لایه ی جامدی در مخزن سم پاشی ته نشین می شود . بیشتر پودرهای وتابل در خاک مورد استفاده قرار می گیرند و اگر روی شاخ و برگ مصرف شوند به کار بردن مویان ضروری خواهد بود . برخی از سموم وتابل عبارت اند از : سنکور ، پیرامین ، داکتال و هایواریکس .
5-1) مایعات قابل پخش در آب
این مایعات قابل جاری شدن که با F ( flowable ) ، یا L ( Liquids ) ، یا WDL ( water dispersable liquids ) مشخص می شوند ذرات جامد کوچکی هستند که اندازه ی آن ها از پودر های وتابل ریزتر است و در یک سیستم مایع به حالت تعلیق در آمده اند . این مایعات به راحتی در آب پخش و معلق می شوند و در مخزن به صورت شیری کدر هستند و کمی نیاز به هم زدن دارند .
6-1) دانه های قابل پخش در آب
دانه های قابل پخش یا قابل حل در آب که با DG ( Dispersable granules ) یا WDG ( water dispersable granules ) مشخص می شوند فرمولبندی های خشک و دانه ای هستند
یعنی ذرات بسیار ریز جامدی که با عوامل تعلیق کننده و پخش کننده مخلوط شده اند و احتیاج یه حل کردن قبلی برای ریختن در آب مخزن ندارند ، به سهولت و سرعت در آب پخش می شوند و کار کردن با آن ها بسیار راحت است .
2- فرمولبندی های خشک برای استفاده ی مستقیم
این علف کش ها به صورت خشک و برای استفاده ی مستقیم تهیه شده اند به شکل دانه یا حبه هستند و چون بدون رقیق کردن در آب از بسته بندی خارج شده مستقیما ً در مزرعه پاشیده می شوند معمولا ً درصد ماده موثر آن ها کم است .
1-2) دانه : این نوع علف کش که با G ( granules ) مشخص می شود از ذراتی مجزا به اندازه 10 میلیمتر مکعب تشکیل شده است . مواد مختلفی مثل رس ، پلی مرهای نشاسته ، کودهای شیمیایی ، بقایای گیاهی ، و ماده ی موثر علف کش ، ساختمان این نوع دانه ها را تشکیل می دهند . غلظت این گونه علف کش ها 20 تا 24 درصد است و برای نفوذ در خاک ، در مقایسه با فرمولبندی های قابل اسپری ، به آب بیشتری نیاز دارد ولی زیان فرّاریت علف کش های دیگر را ندارد .
2-2) حبه : حبه که با P ( pills ) مشخص می شود از ذراتی تشکیل شده که اندازه ی آن ها بزرگتر از 10 میلیمتر مکعب است . از این حبه ها معمولا ً برای کنترل موضعی علف های هرز در مزرعه استفاده می شود . غلظت ماده ی موثر در آن ها بین 5 تا 20 درصد است . با توجه به مطالب فوق ، علف کش ها به صورت محلول ، امولسیون ، پودر وتابل و مواد گرانولی ، فرموله می شوند.
ممکن است علف کش به صورت یکنواخت ، در نوارهای باریک ، بصورت لکه گیری و یا به بخش ویژه ای از گیاه پاشیده شود . روشن است که برای ایجاد پوششی یکنواخت ، وسایل ویژه ای لازم است .
سمپاشی علف کش ها ( محلول پاشی )
محلول پاشی یعنی تبدیل مایع به ذراتی که به صورت قطزات کوچک به خارج پاشیده و پراکنده شوند . علف کش ها به منظور توزیع و پخش راحت تر با حاملی مناسب مخلوط می شوند که بتوانند پوشش بهتری را به مکان های تحت عمل بدهند . آب بهترین حامل برای محلول پاشی علف کش ها می باشد . در محلول مورد نظر ، علف کش به صورت ذرات ریز و پایدار حل و به حالت تعلیق در آب درمی آیند . حامل دیگر روغن ها هستند و غالبا هم بعنوان علف کش و هم بعنوان حامل مورد استفاده قرار می گیرند .
محلول پاشی متداول ترین روش کاربرد علف کش ها می باشد . محلول های سم چندین برتری نسبت به فرم های گرانولی دارند . از یک نظر یکنواخت تر به کار برده می شوند دوم آنکه مواد لازم برای محلول پاشی کم حجم بوده و گران نیستند . سوم ، وسایل محلول پاشی را می توان برای سایر روش های کنترل علف های هرز به کار برد و چهارم ، محلول سم را می توان به قسمت های دلخواه گیاه پاشید و نهایتاً پراکنش محلول سم را می توان به حداقل کاهش داد .
محلول های سم را می توان ازیک ظرف آبفشان ( Sprinkler can ) و یا سم پاش هایی که با نیرو کار می کنند و یا سم پاش های نوع پمپ دستی پاشید . سم پاشی که با نیرو کار می کند ، ممکن است یک واحد کوچک قابل حمل ، یک سم پاش متصل به تراکتور ، یک واحد متصل به جیپ و یا کامیون ، یا سم پاشی از نوع هواپیما باشد .
انواع محلول پاشی
یک علف کش را می توان به گونه ای به کار برد که مقدار بیش تری از آن علف هرز را بپوشاند ، اما مقدار کمتری از آن با گیاه زراعی تماس یابد . این عمل را می توان با استفاده از محلول پاشی سپر دار ( Shielded spray ) و یا محلول پاشی هدایت شده ( Conducted spray ) انجام داد .
1- محلول پاشی سپردار : سپرها از تماس محلول علف کش با گیاه زراعی جلوگیری می کنند ، در حالیکه محلول علف کش ، علف های هرز را می پوشاند . نازل های سم پاش به آسانی زیر یک پوشش قرار داده می شوند و یا گیاه به وسیله ی سپر پوشانده می شود .
( شکل 1 ) :محلول پاشی سپردار ،گیاهان زراعی را از پاشیده شدن علف کشها بر روی آنها محافظت می کند . محلول پاش را درون سپرها قرار دهید (چپ) و گیاه زراعی را بوسیله ی سپرها بپوشانید (راست) .
2- محلول پاشی هدایت شده : از این روش معمولا ً در جایی استفاده می شود که گیاه زراعی به طور ردیفی کاشته شده و گیاه زراعی از علف های هرز بلند تر است . از نازل های قطره ای برای سم پاشی علف های هرز بین ردیف های گیاه زراعی استفاده می شود و بدین ترتیب ، مقدار اندکی علف کش ، با گیاه زراعی تماس می یابد . ( شکل 2
شکل 2 : محلول پاشی هدایت شده به طرف پایه ی گیاه زراعی هدف گیری می شوند که بدین ترتیب ، کمترین پوشش را به گیاه زراعی و بیشترین پوشش را به علف های هرز می دهند .