آفات مهم گندم و مديريت كنترل آنها قسمت 5
كرم هاي مفتولي ريشه
Agriotes spp.
(Elateridae, Coleoptera)
كرم هاي مفتولي ريشه چند ميزبانه هستند و گندم و جو نيز به عنوان ميزبان آنها گزارش شده است. خسارت لاروهاي اين آفت به ريشه گندم و جو در برخي مناطق كشور ديده شده است، اما مطالعة چنداني در خصوص گونه هاي خسارتزاي گندم، ميزان خسارت و بيولوژي آنها صورت نگرفته است.
بال پولك داران زيان آور گندم
بيش از 10 گونه از بال پولك داران جمع آوري و شناسايي شده اند كه در مرحلة لاروي به گندم و جو خسارت مي زنند. مهم ترين اين گونه ها به شرح زير مي باشند:
مينوز برگ غلات
Syringopais temperatella (Led.)
(Scythrididae, Lepidoptera)
اين آفت با نام برگ خوار غلات معرفي شده است(اقليدي، 1340)، اما با توجه به نحوة خسارت لارو آن، نام مينوز برگ غلات براي آن مناسب تر است. اين آفت تا كنون از استان هاي خوزستان، فارس، بوشهر، ايلام، لرستان، چهارمحال و بختياري، كرمانشاه، خراسان، گلستان، گيلان و مازندران گزارش شده است. تراكم و شدت خسارت اين آفت در مناطق گرمسيري بيشتر از مناطق سرد و معتدل است و در مناطق آلوده اي كه مزارع ديم جايگزين مراتع تخريب شده گرديده اند، شدت آلودگي بسيار زياد است و مي توان گفت كه تخريب مراتع در افزايش جمعيت اين آفت موثر بوده است. گندم، جو، يولاف، بسياري از علف هاي هرز خانواده گندميان و لگومينوز وبسياري ديگر از گياهان خانواده Compositae، Rununculaceae ، Malvaceae وديگر خانواده هاي گياهي به عنوان ميزبان آن معرفي شده اند (بهرامي و رجبي، 1372) و (پير هادي و رجبي، 1371).اين آفت از اواخر بهار تا اوايل پائيز به صورت لارو سن يك در خاك ديده مي شود. در پائيز پس از جوانه زدن گندم از نوك برگ ها وارد شده و از پارانشيم تغذيه مي كند. برگ هاي گندم در مزارعي كه آلودگي شديد دارند، ظاهري سفيد رنگ و خشكيده پيدا مي كنند. حقيقت خواه و همكاران(1377) درصد خسارت اين آفت را در تراكم 7-11 لارو روي هر بوته 6/36 درصد برآورد كرده اند. زمستان گذراني اين آفت به صورت لارو در داخل برگ هاي آلوده است و تنها يك نسل در سال دارد (پير هادي و رجبي، 1371 ; بهرامي ، 1373; ، حقيقت خواه و همكاران،1377 و جمسي و همكاران، 1381).
مديريت تلفيقي مينوز برگ غلات
1) شخم زدن خاك پس از برداشت محصول و رعايت تناوب زراعي يكي از بهترين روش هاي كنترل اين آفت است. در رابطه با تآثير اين عمليات در كنترل اين آفت بررسي هاي جامعي توسط جمسي نوبندگاني و همكاران(1381) صورت گرفته است.
2) كود دهي و آبياري مزارع موجب ترميم بوته هاي آسيب ديده مي شود.
3) سطح زيان اقتصادي اين آفت توسط جمسي نوبندگاني و همكاران(1381) بررسي گرديده است. در تراكم هاي 100 و 150 بوته در متر مربع، چنانچه تراكم لاروها به ترتيب بيشتر از 5 و 9 لارو در هر بوته باشد، كنترل شيميايي اين آفت توجيه اقتصادي دارد. در صورت خسارت شديد آفت مي توان در اوايل پنجه زني گياه از سم ديازينون EC 60% ( يك ليتر در هكتار) استفاده كرد. در سال زراعي 79-1378 در سطح 5700 هكتار از اراضي گندم كشور با اين آفت مبارزة شيميايي صورت گرفته است (اميني، 1379).
كرم ساقه خوار گندم
Ochsenheimeria vacculella
(Ochsenheimeridae, Lepidoptera)
كرم ساقه خوار گندم يا بيد ساقه خوار گندم ناميده شده است اين آفت نخستين بار در سال 1364 از اصـــفهان با نام علمي (Schiff. Ochsenheimeria taurella) گزارش شده است (بهداد، 1375) و پس از آن در كرج و برخي ديگر از مناطق كشور ديده شده است. اين آفت لاروهاي اين آفت ساقه خوار است و علاوه بر گندم و جو به چاودار و ديگر گندميان نيز خسارت مي زند. خسارت آن روي گندم باعث سفيد شدن و خشك شدن سنبله ها مي شود
( مقدس و همكاران، 1374). با بررسي هايي كه روي ژنيتالياي آن صورت گرفـته است، احتـمالآ
Och. Vacculella نام علمي گونه اي است كه در اصفهان خسارت زا است.
كرم ساقه خوار اروپايي ذرت
Ostrinia nubilalis (Hub.)
(Pyralidae, Lepidoptera)
گندم و جو و گندميان ديگر به عنوان ميزبان هاي كرم ساقه خوار اروپايي نيز معرفي شده اند. اين كرم ساقه خوار در گرگان، مازندران، گيلان و آذربايجان شرقي به گندم و جو نيز خسارت وارد مي كند.
كرم ساقه خوار ذرت
Sesamia cretica (Led.)
(Noctuidae, Lepidoptera)
گندم و جو نيز به عنوان ميزبان هاي كرم ساقه خوار ذرت ذكر شده اند. خسارت اين آفت روي گندم اهميت اقتصادي ندارد (بهداد، 1375 ).
كرم ساقه خوار نيشكر
Sesamia nonagrioides Lef.
(Noctuidae, Lepidoptera)
از آفات مهم نيشكر و ذرت در خوزستان و فارس است و گندم و جو نيز به عنوان ميزبان هاي آن ذكر گرديده است (اقتدار،1370).
اگروتيس،كرم طوقه بر
Scotia spp.
(Noctuidae, Lepidoptera)
اگروتيس يا كرم طوقه بر گونه هاي مختلفي دارد و اين گونه ها در اكثر نقاط كشور ما و جود دارند. گندم و جو نيز از ميزبان هاي اين گونه هاي چند ميزبانه به شمار مي آيند(بهداد، 1375).
پروانة خوشه خوار گندم
Hadena basilinea F.
(Noctuidae, Lepidoptera)
اين آفت از آذربايجان شرقي و غربي و چهار محال و بختياري و بعضي ديگر از مناطق غرب كشور گزارش شده است. لارو آن از دانه هاي نارس و رسيده سنبله هاي گندم تغذيه مي كند و از ميزان خسارت آن اطلاعي در دست نيست (اقليدي، 1340 و بهداد، 1375).
پروانة خوشه خوار گندم
Cnephasia pascuana Hb.
(Tortricidae, Lepidoptera)
اين پروانه توسط ملك زاده و رجبي(1377) از منطقة خوزستان گزارش شده است. لارو اين آفت تا سن پنجم از برگ هاي غلات تغذيه نموده و در سنين بعدي به ساقه و سنبله گندم حمله مي كند. اين آفت شش سن لاروي داشته و يك نسلي است و زيان آن اقتصادي نيست(ملك زاده و رجبي، 1381).
دو بالان زيان آور گندم
بيش از 10 گونه از دوبالان زيان آور(مگس ها و پشه ها) به عنوان آفت گندم و جو در كشور شناخته شده اند، اما مناطق انتشار، ميزان خسارت و زيست شناسي آنها در كشور دقيقآ مطالعه نشده است. اين گونه هاي زيان آور به شرح مي باشند:
مگس گندم
Oscinella frit L.
(Chloropidae, Diptera)
از ورامين جمع آوري شده و احتمالآ در ساير مناطق كشور وجود دارد. ميزبان هاي آن گندم، جو، يولاف، ذرت و چاودار ذكر گرديده است. لاروهاي آن از جوانه هاي مركزي تغذيه مي كند و باعث خشكيدگي و فساد جوانة مركزي مي شود(رجبي و همكاران، 1375). زمستان گذراني آن به صورت لارو است و احتمالآ 3 نسل در سال دارد. لاروهاي نسل دوم و سوم به دانه هاي شيري شده خسارت مي زنند(بهداد، 1375).
Oscinella pusilla Mg.
(Chloropidae, Diptera)
از ساوه، گرگان، زنجان و مراغه جمع آوري شده است.لارو اين مگس ابتدا در داخل جوانة مركزي و بعد در داخل ساقه هاي گياه فعاليت دارد. حشرات كامل آن در دو دورة زماني در طول دوره رشد گندم ظاهر مي شوند(اوايل بهار و اواخر بهار) و مي توان گفت كه حداقل دو نسل در سال توليد مي كنند(رجبي و همكاران، 1375).
Oscinella nitidissima (Meg.)
(Chloropidae, Diptera)
لارو هاي آن از زنجان روي گندم ديم و از قروة كردستان روي ساقة جو جمع آوري شده است. دانه هاي جو حاصل از گياهان مورد حمله چروكيده شده بودند(رجبي و همكاران، 1375).
Oscinella alopecuri Mesnil
(Chloropidae, Diptera)
از بانه جمع آوري شده است(رجبي و همكاران، 1375).
مگس ساقة گندم
Meromyza saltatrix L.
(Chloropidae, Diptera)
از مناطق انتشار اين گونه و زيست شناسي آن اطلاع زيادي در دست نيست. لارو آن از جوانة مركزي و احتمالآ
در نسل هاي بعد از دانه هاي نرم سنبله ها تغذيه مي كند(بهداد،1375).
Meromyza facialis Fedoseeva
(Chloropidae, Diptera)
از كرج جمع آوري شده است(رجبي و همكاران، 1375).
مگس زرد ساقة گندم
Chlorops pumilionis Bjerk.
(Chloropidae, Diptera)
از منطقة كرج و ورامين جمع آوري شده است و خسارت آن شبيه گونه هاي قبلي است. به صورت لارو در داخل ساقه و يا طوقة بوته هاي آلوده زمستان گذراني مي كند و 2-3 نسل در سال دارد (دواچي، 1333).
اسامي علمي ساير دو بالان زيان آوري كه از مزارع گندم و جو جمع آوري شده اند به شرح زير مي باشند
(دواچي، 1333 ، بهداد، 1375 و رجبي و همكاران، 1375):
Contarinia tritici Kirby (Cecidomyiidae, Diptera)
Lasiosina cinctipes Meg. (Chloropidae, Diptera)
Thaumatomya notata Meg. (Chloropidae, Diptera)
Lasiosina cinctipes Meg. (Chloropidae, Diptera)
Opomyza florum L. (Opomyzidae, Diptera)
Domomyza ambigua Fall. (Agromyzidae, Diptera)
Cerodontha denticornis (Panzer)(Agromyzidae, Diptera)
Phorbia penicilifera Jermy (Anthomyiidae, Diptera)
مديريت تلفيقي دو بالان زيان آور غلات
اين گونه ها اهميت اقتصادي چنداني ندارند. مكان زمستان گذراني اكثر گونه هاي زيان آور آنها در خاك بوده و شخم عميق در پائيز و يا بهار جمعيت آنها را كنترل مي كند. كشت به موقع و جلوگيري از كرپه شدن محصول در كاهش آلودگي موثر است.
بال غشائيان زيان آور گندم
در بين چند گونه زنبوري كه روي گندم و جو در كشور جمع آوري شده اند، تنها سه گونة زير اهميت دارند:
زنبور ساقه خوار گندم
Cephus pygmaeus L.
(Cephidae, Hymenoptera)
زنبور ساقه خوار گندم (شكل11) ابتدا در استان هاي تهران و مركزي ديده شد و اكنون در تمام مناطق كشور وجود دارد. اين آفت علاوه بر گندم و جو به چاودار نيز حمله مي كند و ار آفات درجة دوم غلات محسوب مي شود. خسارت اين زنبور مربوط به لاروهاي آن است كه بافت داخلي ساقه را به سمت پائين مورد تغذيه قرار مي دهد. ساقه هاي آلوده سنبله هاي سفيد و دانه هاي لاغري را توليد مي كنند به طوري كه درصد كاهش وزن دانه ها در ساقه هاي آلوده تا 15 درصد هم مي رسد. ساقه هاي آلوده با وزش باد مي شكنند. درصد آلودگي مزارع به لاروهاي اين زنبور بين 5 تا 20 درصد گزارش شده است(صحراگرد، 1358 و غديري، 1370 و 1373).
زمستان گذراني اين آفت به صورت لارو در داخل پيلة نازكي در قاعدة ساقة گندم، كمي پائين تر از سطح خاك است. زنبور ساقه خوار گندم تنها يك نسل در سال دارد(صحراگرد، 1358وغديري، 1373).
مديريت تلفيقي زنبور ساقه خوار گندم
1) زنبورهاي پارازيتوئيدي از جنس Aprostocetus از خانواده Eulophidae و Elachertus از خانواده Chalcididae جمع آوري شده اند كه لاروهاي آن را پارازيته مي كنند و در كاهش جمعيت آن موثرند.
2) طبق بررسي هاي غديري(1372) برداشت سريع گندم در كاهش جمعيت لارو هاي اين زنبور موثر است، اما بهترين روش كنترل آن شخم عميق بعد از برداشت محصول مي باشد(غديري، 1373).
3) سوزانيدن كاه و كلش پس از برداشت محصول نه تنها در كاهش جمعيت آن تآثيري ندارد، بلكه باعث كاهش مواد آلي خاك نيز مي گردد (غديري، 1370).
4) سمومي كه عليه سن مادر مصرف مي گردند، در كاهش جمعيت حشرات كامل زنبور ساقه خوار گندم نيز
موثرند، اما سموم مصرفي عليه پوره هاي سن گندم در كاهش جمعيت آن موثر نيست به دليل آنكه در اين زمان لاروهاي زنبور در درون ساقه ها فعاليت مي كنند(غديري، 1373).
5) در كشورهاي ديگر استفاده از ارقام مقاوم گندم در مديريت كنترل اين آفت متداول است. در كشور ما نيز
بررسي هايي در اين خصوص صورت گرفته است و لاين ها و ارقام مقاومي نيز معرفي گرديده اند(غديري،1372، غديري،1377 و غديري،1381 ).
Trachelus tabidus (Fabr.)
(Cephidae, Hymenoptera)
در ليست فرحبخش(1340) نام اين زنبور آمده است. تا كنون از استان هاي تهران و مركزي جمع اوري شده است. لارو اين زنبور نيز ساقه خوار بوده و به گندم، جو و چاودار خسارت مي زند و خسارت و زيست شناسي آن مشابه
C. pygmaeus است.
زنبور برگ خوار غلات
Dolerus near puncticollis Thoms.
(Tenthredinidae, Hymenoptera)
اين زنبور توسط غديري(1368) از كرج گزارش گرديده است. لاروهاي آن از برگ ها تغذيه مي كنند و خسارت آنها اقتصادي نيست.
كنه هاي زيان آور گندم
در خصوص كنه هاي زيان آور گندم و جو خصوصآ كنه هايي كه در مزرعه به غلات خسارت وارد مي كنند، تحقيقات چنداني در كشور صورت نگرفته است و تنها خسارت كنة قهوه اي گندم در برخي نقاط كشور گزارش شده است.
كنة قهوه اي گندم
Petrobia latens (Muller)
(Tetranychidae, Acari)
اين كنه به طور پراكنده از بسياري مناطق كشور گزارش شده است(صادقي و كمالي، 1370 ونوربخش و كمالي،1374). مطالعاتي در خصوص بيولوژي و تغييرات جمعيت اين كنه توسط نوربخش و كمالي(1374) در چهارمحال و بختياري صورت گرفته است. زمستان گذراني اين كنه به صورت تخم است و در منطقة چهار محال و بختياري 5 نسل در سال دارد. خاك هاي سنگين رسي، بارش باران، وزش باد شديد و تناوب زراعي از عوامل موثر در كاهش جمعيت اين كنه ذكر شده است.
www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com www.ake.blogfa.com