اثر کودهای مختلف پر مصرف و کم مصرف در توليد گندم ديم :
از ميان عناصر غذايی پر مصرف ازت و فسفر و پتاس مهم ترين آنها می باشد ميزان موجودی و يا عدم وجود هر کدان از اين عناصر می تواند رشد گياه را شديداً تحت تأثير قرار دهد . حتی در صورت کفايت عناصر غذايی ديگر رشد گياه تابع کمبود يکی از آنها خواهد بود .
(N)ازت
ازت اولين عنصری است که گندم و تمام گياهان بيش از ساير مواد غذايی به آن نياز دارند . در مناطق ديم به علت شرايط آبو هوايی و پايين بودن مواد آلی ، کمبود ازت در بيشتر مناطق به چشم می خورد و علت آن شيوه مرسوم و نامناسب کشت و برداشت محصول می باشد . عدم مصرف کودهای آلی و همچنين خارج کردن کاه و کلش و بقايای گياهی از مزرعه ، برداشت و چرانيدن و يا آتش زدن آنها ، باعث کاهش مواد آلی در خاک می شود . مصرف کودهای ازته در اين مناطق بايد با توجه به آب و هوا و ميزان بارندگی صورت گيرد . ميزان مواد آلی و ازت در اغلب مزارع ، کمتر از يک درصد بوده است که به طور متوسط کمبود آن ملاحظه می شود .
(P)فسفر
فسفر دومين عنصر پرمصرف مورد نياز گندم می باشد . ميزان آن در خاک های مناطق ديم ، کم و بيش متفاوت است . البته به علت حلاليت کم آن در خاک ، خطر آبشويی و خارج شدن آن از دسترس گياه به مراتب کمتر از ازت و پتاسيم است و بدين دليل در بعضی از مزارع زارعين بيش از ميزان مورد نياز مصرف می نمايند و تجمع آن در خاک موجب به هم خوردن تعادل مواد غذايی و احتمالاً کمبود بعضی از عناصر کم مصرف می شود . اين امر به دليل رقابت فسفر با ساير عناصر بوده است و اين مطلب بايد در مصرف کودهای فسفره مورد ملاحظه قرار گيرد .
( K)پتاسيم
با توجه به وضعيت خاک های مناطق ديم و نتايج نجزيه خاک و با در نظر گرفتن ميزان متوسط برداشت محصول ديم که نسبتاً پايين می باشد ، پتاسيم در خاک در حد کفايت موجود است . در صورت بهبود روش های کاشت و توليد ، به موازات افزايش محصول ، پتاسيم ، نيز بايد در ترکيب کودی در نظر گرفته و مصرف شود . در مناطق ديم با پراکندگی مناسب باران بودن عملکرد گندم ، پتاسيم نيز مصرف می شود .
عناصر ريزمغذی :
(B) و بر( Fe) آهن ( Zn) روی ( Mn )از عناصر کم مصرف که استفاده آن در زمين های ديم می تواند موجب افزايش عملکرد شود منگنز
می باشد . با توجه به نتايج بدست آمده از تحقيقات ، کود ازته در تمام سالها به تنهايی تأثير معنب داری در افزايش عملکرد گندم داشته است و مصرف 60 کيلوگرم ازت خالص در هکتار با توليد 8/1 تن در هکتارباعث افزايش 400 کيلوگرم دانه گندم نسبت به شاهد شده بود . کود فسفره نيز در بعصی از سال ها اصر معنی داری داشته و مصرف 40 کيلوگرم کود فسفره موجب 7/1 تن عملکرد شده است . و در بررسی اثرات متقابل با 9/1 تن در هکتار بيشترين عملکرد را داشته است .p2o560 کيلوگرم ازت خالص و 40 کيلوگرم فسفر
علت پايين بودن واکنش گندم ديم به کودهای فسفره ، وجود اين عنصر به ميزان لازم در بعضی از خاک ها و حتی زياد بودن تجمع آن در بيشتر N60p30زمين های زراعين می باشد که با توجه به اين موارد 60 کيلوگرم کود ازته و 30 کيلوگرم مود فسفره در زمين های زراعين با فرمول
برای توليد حدود 2 تن گندم توصيه می شود در مناطق ديم با پراکندگی مناسب بارندگی و حاصلخيزی خاک مقادير عملکرد متوسط بالاتر می باشد و نيازمند مصرف کودهای پتاسيم و عناصر ريزمغذی نيز می باشد که تمتم اين توصيه ها با رعايت ميزان عناصر موجود در خاک ، تحقق می پذيرد و لازم است که قبل از مصرف کود ، نمونه های خاک از مزرعه تهيه و به آزمايشگاه ارسال شود . در سال های اخير در زمين های کشاورزان با همکاری بخش های ترويج کشاورزی در بعضی تر مناطق اين کار صورت می گيرد که لازم است برای حصول نتايج مطلوب تر اين امر عموميت پيدا کند .
منابع :
1- بهنگل ، ک. ج 1364 اصول و عمليات ديم کاری . محمد حسين راشد محصل و عضو کوچکی ( مترجمان )
2- بی . نام 1373 سيمای کشاورزی آذربايجان شرقی . انتشارات سازمان کشاورزی استان آذربايجان شرقی . تبريز
3- حقيقی ملکی ، اکبر 1376 . بررسی نياز غذآيی گندم ديم . انتشارات موسسه تحقيقات کشاورزی ديم .مراغه
4- حقيقی ملکی ، اکبر . 1376 بررسی مصرف کود در اراضی ديم . انتشارات موسسه تحقيقات کشتورزی ديم . مراغه
5- سالار دينی ، علی اکبر . 1371 حاصلخيزی خاک و توليد . انتشارات دانشگاه تهران
6- ملکوتی ، محمد جعفر و مهدی نفيسی . 1367 مصرف کود در اراضی فارياب و ديم . انتشارات دانشگاه تربيت مدرس . تهران