.Magnoliophyta.
اختصاصات کلی تک لپه ای ها
دارای لپه منفردی هستند که بر اثر عدم رشد در یکی از جوانب راس جنین به وجود می آید.در تشکیل جنین تک لپه ای ها ابتدا در راس جنین اولیه بر جستگی گردی به وجود می آید. سپس شکافی که ناشی از توقف رشد جنین در
همان جهت است به وجود امده ، در دنبال آن سلول های نهادی محور زیر لپه ای در پایین شکاف ایجاد شده سریع، شروع به رشد می کنند و روی آن نیز محور جنین اولیه آشکار می شود و لپه را به وجود می آورد و از این پس محور ساقچه بتدریج از محور جنین مقدماتی که دارای یک لپه است متمایز می گردد.
در موقع رویش دانه انتهای فوقانی لپه معمولا در پوشش دانه باقی مانده انتهای پایینی آن دراز شده با فرورفتن محور زیر لپه ای به درون خاک آن را به درون خاک فرومی برد.
رشد ریشه اصلی حاصل از رشد ریشه چه در تک لپه ای ها محدود بوده بزودی جای آن را ریشه های فرعی می گیرند.این ریشه ها نیز زود از بین رفته وجای خود را به ریشه های نا بجا واگذار می کنند. ریشه های نا بجای تک لپه ای ها فاقد انشعاب یا دارای انشعاب کم است و به علت نداشتن ساختمان پسین قطر انها همیشه ثابت باقی می ماند.دوران فعالیت ریشه های نا بجا محدود بوده ،بزودی تجدید می شوند.ساقه در تک لپه ای ها از جوانه جانبی راس جنین به وجود می آیدو محور زیر لپه ای در جریان رویش دانه هیچگاه رشد نکرده و تقریبا ثابت باقی می ماند. این نحوه رشد که حالت monosympodique را نشان می دهد عامل اصلی تشکیل ساقه ریزومی یا ساقه ی غده ای سفت و یا ساقه کپه ای شکل پوشیده از فلسها در تک لپه ای هاست.
گیاهان تک لپه ای عموما علفی و غالبا پایا هستند.ساقه هوای آنها معمولا بدون انشعاب و برگی است و به جز در بخش تولیدمثل(گل آذین) که ممکن است انشعاباتی داشته باشد در تمام طول بدون انشعاب باقی می مانند.
برگهای تک لپه ای ها دمبرگ ندارندوغالبا به وسیله نیامی طویل ساقه را احاطه می کنند. اشکال کلی برگها تقریبا دراز و کشیده بوده دارای رگبرگ های موازی و مویرگهای بسیار ظریف ارتباط دهنده آنها هستند.
گلها در تک لپه ای ها 3 پر (تری مر) وهر حلقه پوششی یا زایای آن از 3 قطعه تشکیل می شود.
رده بندی و تقسیمات تک لپه ای ها
1) تک لپه ایهای آبزی
الف)تک لپه ایهای غوطه ور در آب
· تیره Hydrocharidaceae گیاهانی شناور در آب گلها خارج از آب باز می شوند.
· تیرهPotamogetonaceae تمامی گیاه در آب قرار دارد برگها متقابل یا متناوب.
· تیره Ceratophyllaceae تمامی گیاه در داخل آب قرار دارد برگها چرخه ای و فراهم
· تیره Najadaceae تمامی گیاه در آب قرار دارد معمولا در کف بستر گسترده است.
· تیره Lentibulariaceae فقط گلهای زرد و درشت از آب خارج می شود.
ب)فقط بخشی از گیاه درون آب قرار دارد و یا در سطح آب شناور است.
· تیره Lemnaceae (عدسک آبی) گیاهان کوچک و ریز شناور در آب فاقد ساقه و برگ و منحصرا دارای 1 فروند به ابعاد چند میلی متر هستند پوشش گل در آنها سبز و کمتر از 6 قطعه است.
· تیرهAlismaceae (بارهنگ آبی) در آبهای کم عمق یا در حاشیه تالاب ها می روید دارای 3 کاسبرگ جدا تخمدان آزاد گل منظم و دارای 6 پرچم است.
· تیره Boutomaceae (هزار نی) در آبهای کم عمق می روید گل نرماده دارای پوشش 6 قسمتی با 9 پرچم و 3 کاسبرگ است
· تیره Juncaginaceae گیاه جگنی شکل و کوچک در زمینهای خفه شده از آب و چمنزارهای خیس می روید.پوشش گل دارای 3 تا 6 قطعه بساک های پرچم بی پایه و کلاله پر مانند است.
· تیره Thyphaceae (لوئی) در آبهای کم عمق تا 1 متر همراه با نی ها روئیده گل آذین آنها کروی یا گلوله مانند یا استوانه ای تک جنس بوده در دنبال هم قرار دارند.
· تیره Araceae (گل شیپوری) گیاهان علفی یا بالا رونده گل آذین انها پوشیده در چمچه (اسپات)است.برخی از انواع آن آبزی است.
2) تک لپه ایهای خشکزی
· تیره ثعلب Orchidaceae گل نا منظم - دارای پوشش 6 قسمتی رنگین بوده - 1 پرچم و تخمدان زیرین غیر آزاد است. گیاه دارای بن غده ای
· تیره زنبقIridaceae گل رنگین . پوشش آن 6 قسمتی - گیاه دارای بن ریزومی یا پیازی
· تیره نرگس Amaryllidaceae تخمدان زیرین غیر آزاد- گل منظم - پرچم 6 عدد
· تیره گل حسرت Colchicaceae پوشش گل همه رنگین – لوله جام بلند – تخمدان آزاد – گل منظم – پرچم 6 عدد - برگها همزمان یا بعد ار گل ظاهر می شود.
· تیره لاله Liliaceae پوشش گل همه رنگین بوده – دلوله جام کوتاه – تخمدان آزاد – گیاه دارای ریزوم یا پیاز
· تیره بوریا Juncaceae پوشش گل همه سبز رنگ یا غشایی – 6 قطعه ای در کنار آبها یا زمینهایی که سطح آب در بالا است می روید.
· تیره اویارسلام Cyperaceae در چمن ها و زمین های مرطوب روئیده – ساقه ی آن دارای مقطع 3 گوش – سنبله گل آذین انتهایی – دارای اشکال مختلف – گلها ریز و سبز رنگ – دارای 1 تا 3 پرچم.
· تیره گندم Gramineae گندمی ها در تمام سطح زمین (سردسیر – گرم سیر – کوهستان وارتفاعات بالا می رویند. گیاهانی علفی- دارای گل آذین سنبله- بساکهایی به شکل × دو خانه و کلاله پر ماننداند.
· تیره ناز بیدی Commellinaceae گل دارای پوشش 2 رنگ- به صورت کاسبرگ سبزو گلبرگ رنگین 3 قطعه ای
· تیره گل اختری Cannaceae گیاهانی علفی- ایستاده- گل پوش 1 رنگ- گل آذین خوشه ای- دارای نا پرچمی های گلبرگ مانندو یک نیمه پرچم به صورت بساک چسبیده به کنار نا پرچمی گلبرگ مانند هستند
· تیره خرما Palmaceae گیاه علفی یا دارای اشکال درختی- گل آذین تک جنس به صورت رژیم- گل تک جنس- دارای پوشش 6 قسمتی- تخمدان آزاد- دارای 3و6 تا 9 پرچم
· تیره موز Mussaceae همانند تیره اختری است گل آن دارای تخمدان زیرین و غیر آزاد است.
· تیره زنجبیل Zengebiraceae
و چند تیره دیگر از تک لپه ای ها که در رویش ایران وجود ندارند.
اختصاصات عمومی دو لپه ای ها
دانه در این گروه گیاهی ،از دانه گیاهان تک لپه ای، در وضع رشد راس جنین به سرعت متوقف شده ، دو نقطه جانبی آن بر اثر رشد ایجاد دو لپه ی متورم را می کند متفاوت بوده ،همچنن ریشه اصلی در دو لپه ای ها(بر خلاف تک لپه ای ها که وجود ندارد)از رشد ریشه چه جنین ایجاد می شود.فقط در دو لپه ای ها ی دارای ریزوم،ریشه های نا بجا مانند تک لپه ای ها دیده می شود.
ساقه و ریشه در دو لپه ای ها دارای ساختار پسین و رشد قطری است.تعداد قطعات گل در این گروه، در هر حلقه ی 4 تا یی یا 5 تایی بوده، در بعضی از خانواده ها ممکن است3 تا 6 قطعه باشد.
رده بندی و تقسیمات گیاهان دو لپه ای
1)گل دارای پوشش مرکب از جام رنگین و سبز رنگ، قطعات ان جدا از هم ،برچه ها آزاد یا به هم پیوسته یا لا اقل در قسمت زیادی از طول به هم پیوسته اند.
الف)پوشش گل دو رنگ، یا کاسه و جام متمایز، برپه ها به هم پیوسته
a)جام گل نا منظم (Actinomorph)
· تیره حبوبات Leguminosae
· تیره بنفشه Violaceae
· تیره شاه تره Fumariaceae
· تیره خشخاش Papaveraceae
· تیره زرشک Berberidaceae
· تیره شب بو Cruciferae
· تیره کور یا علف مار Capparidaceae
· تیره کتان Linaceae
· تیره افرا Aceraceae
· تیره میخک Caryophyllaceae
· تیره زیر فون Tiliaceae
· تیره پنیرک Malvaceae
· تیره شمعدانی Geraniaceae
· تیره گز Tamaricaceae
· تیره خرفه Crassulaceae
· تیره انگورک فرنگی Saxifragaceae
· تیره جعفری Umbellifera
· تیره عشقه Araliaceae
· تیره زغا اخته Cornaceae
ب)پوشش گل 1 رنگ یا دارای 2 رنگ مختلف، برچه ها آزاد و جدا از هم
· تیره الاله Ranunculaceae
· تیره گل سرخ Rosaceae
· تیره Magnolhaceae
ج)پوشش گل 2 رنگ به صورت کاسه و جام ولی قطعات کاسه و جام به هم پیوسته
b)جام گل نا منظم
· تیره سنبل الطیب ،دارای 1 الی 3 پرچم Valerianaceae
· تیره پیچ امین الدوله ، دارای 5 الی 10 پرچم Caprifoliaceae
گل دارای 2 تا 4 پرچم
گیاه فاقد سبزینه
· گل جالیز Orobanchaceae
گیاه دارای سبزینه
· ساقه استوانه ای، برگکها تیغ مانند Acanthaceae
· ساقه 4 گوش،برگها متقابل،جام دو لبه،تیره نعناع Labiatae
· ساقه استوانه ای، گلبرگها مهمیز دار،تیره گل میمون Scrophulariaceae
c)جام گ ل منظم ،پرچم ها چسبیده به جام یا چسبیده به هم
برگها متقابل
· میله پرچم آزاد، تیره Gentianaceae
· میله پرچم ها متصل به هم و فاقد نوشگاه،تیره کتوس Asclepiadaceae
برگها مجتمع در قاعده ساقه
· گلبرگها رنگین، پرچم ها متقابل با گلبر گها ، ، گل آذین چتر ساده، تیره پامچال Primulaceae
· گلبرگ ها و کاسبرگها غشائی،رگبرگها موازی، ، تیره بارهنگPlantaginaceae
· ،گلبرگها و کاسبرگها غشائی،دارای رگبرگ های منشعب،تیره گلکه Plumbaginaceae
برگها فراهم یا چرخه ای
· تیره روناس Rubiaceae
· برگها فراهم یا چرخه ای تیره خرزهره Apocynaceae
برگها متناوب یا به ندرت متقابل
+ پرچمها متصل به جام
اول)گیاهان علفی
· گلبرگها در غنچه پیچیده،میوه کپسول،تیره پیچک Convolvulaceae
· گل آذین کپه ای،تیره کاسنی،Composita
· گل آذین گرزن،میوه 4 فندقه ای،تیره گاوزبان Boraginaceae
· میوه معمولا سته،پرچم ها دارای بساک های به هم پیوسته ،تیره سیب زمینی
دوم)گیاهان درختی
· دارای دو پرچم متصل به جام تیره زیتون
+ پرچم ها آزاد
· کاسه دارای قطعات ضخیم و کوتاه (واکسیناسه)
· کاسه دارای قطعات باریک و دراز تیره گل استکان
· 2)گل فاقد پوشش یا فقط دارای 1 پوشش ،بدون گلبرگ
الف)گیاهان درختی یا درختچه ای
1)گل دارای کاسه
· گل نرماده، تیره سنجد laeagnaceaeٍE
· گل نر به صورت سنبله ،میوه بالدار،تیره نارون Ulmaceae
· گیاه درختچه ای،تیره دافنه Thymelaeaceae
· میوه فندقه،محصور در برگکهای پهن،تیره فندقه Corylaceae
· گل نر مجتمع به صورت سنبله،میوه شفت،تیره گردو Juglandaceae
· گل نر و گل ماده هر دو مجتمع،به صورت سنبله،تیره توت یا انجیر Moraceae
2) گل فاقد کاسه
· برگها پنجه ای،گل آذین ماده کروی تیره چنار Platanaceae
· برگها باریک دراز کشیده،گل آذین سنبله،تیره بید Salicaceae
· برگک های گل پایا در میوه چوبی شده،تیره غان Betulaceae
· برگک های چوبی شده به صورت پیاله ای در زیر میوه به هم پیوسته ،تیره راش Fagaceae
ب)گیاهان علفی یا بوته ای
1)برگها متقابل
· تیره شاه دانه Cannabinaceae
· برگها گوشوارک دار یا کامل ،تیره گزنه Urticaceae
· گل آزین متراکم،برگکها رنگین ،تیره تاج خروس Amaranthaceae
2)برگها متناوب
گیاه دارای شیرابه ،ساقه غیر بند بندی
گل آذین سیاتیوم،تیره فرفیون Euphorbiaceae
گیاه فاقد شیرابه،ساقه فاقد بند
· تیره اسفناج Chenopodiaceae
· تیره سرخاب کولی Phytolaccaceae
· تیره زراوند Aristolochiaceae
ساقه بند دار
تیره علف هفت بند Polygonaceae