کاهش خسارت خشکسالی در گندم دیم

اقدامات ضروري جهت دستيابي به کشاورزي پايدار کشاورزي پايدار به عنوان بينشي است که بر اهداف انسان و شناخت وي از آثار فعاليت هاي کشاورزي بر محيط زيست متکي است. برنامه ريزي براي دستيابي به توسعه پايدار بخصوص در کشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه از حساسيت ويژه اي برخوردار است. به نحوي که هرگونه اهمال و تساهل در اين امر موجب عدم توسعه و حتي تشديد آسيب پذيري و آسيب ديدگي چکيدهکشاورزي پايدار به عنوان بينشي است که بر اهداف انسان و شناخت وي از آثار فعاليت هاي کشاورزي بر محيط زيست متکي است. برنامه ريزي براي دستيابي به توسعه پايدار بخصوص در کشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه از حساسيت ويژه اي برخوردار است. به نحوي که هرگونه اهمال و تساهل در اين امر موجب عدم توسعه و حتي تشديد آسيب پذيري و آسيب ديدگي اين کشورها خواهد گرديد. اما هدف اصلي از ارائه اين مقاله بررسي و ارزيابي توانايي و آمادگي هاي ايران در حرکت به سوي جامعه اطلاعاتي در بخش کشاورزي و توسعه روستايي است.واژگان کليدي : برنامه ريزي، راهبرد، سيستم، کشاورزي پايدار، مديريت.1- مقدمهکشاورزي پايدار سيستمي است که در آن با اعمال مديريت صحيح در استفاده از منابع طبيعي ، مي توان نيازهاي غذايي بشر را تأمين و کيفيت محيط زيست را حفظ کرد و از تخريب ذخاير طبيعي جلوگيري به عمل آورد. در توسعه پايدار کشاورزي، کاهش فشار وارده به اراضي زيرکشت، عدم مصرف مواد شيميايي (کود و سم)، حفظ ذخاير طبيعي و سلامت نسل حاضر و آينده ، جزء مباحث اصلي است. (2) طي گام هايي که به سمت ايجاد کشاورزي پايدار برداشته مي شود، قبل از هر چيز بايد به تعادل بين توليد محصول و تغييرات محيطي توجه شود و سيستم زراعي را نه به منزل مجموعه يا تشکيلات مجزا و مستقل، بلکه به عنوان بخشي از کل سيستم محيط زيست بايستي تلقي کرد. اگر به جاي استفاده از کودها و سموم شيميايي، علف کش ها، هورمون ها از تناوب زراعي، بقاياي گياهي، کود سبز، کودهاي آلي ، مبارزه بيولوژيک با حشرات و ارقام مقاوم به تنش هاي زنده و غيرزنده، استفاده گردد، آنگاه مي توان گفت که سيستم کشاورزي پايدار، مولد، تجديدشونده ، سودآور و خودکفاست و لطمه اي به محيط زيست وارد نخواهد ساخت (5).طبق يک تعريف مشابه ديگر، کشاورزي پايدار ، يک سيستم پيشرفته توليد گياه و احشام است که داراي حداقل 5 خصوصيت باشد: اول : اين سيستم نيازهاي غذايي را به شکل کاملاً ايمن براي بشر برطرف سازد، دوم : موجبات افزايش کيفيت محيط و منابع طبيعي را فراهم سازد، سوم : باعث استفاده از مؤثرتر از منابع تجديدنشدني و حفظ و کنترل بهينه چرخه هاي بيولوژيکي گردد، چهارم: حمايت اقتصادي از کشاورزان را افزايش دهد و پنجم: موجب افزايش کيفيت زندگي براي کشاورزان و کليه افراد جامعه شود. اگر ادعا کنيم سيستم هاي غذايي ما در بخش کشاورزي، غالباً در درازمدت پايدار نيستند، سخن گزافي نگفته ايم. تقاضا براي محصولات غذايي در بخش کشاورزي در قرن گذشته به دليل رشد جهت ، بيش از 400 درصد افزايش يافته است (8).2- راه هاي دستيابي به کشاورزي پايدار-2- ثبات محيطي : به منظور پايداري در فعاليت هاي کشاورزي يکي از جنبه هايي که مي بايست مدنظر قرار گيرد ايجاد تعادل در فعاليت هاي زيست محيطي مي باشد. عمده ترين روش هايي که به اين امر کمک مي کند عبارتند از : حفاظت از منابع آب و خاک، جلوگيري از فرسايش ، آگاهي از روابط همزيستي بين موجودات، استفاده از واريته هاي محلي و بومي، کاهش ورود نهاده هاي شيميايي به محيط، کاربرد دشمنان طبيعي در دفع آفات و کاربرد تلفيقي بخش هاي مختلف کشاورزي (دامپروري، زراعت و باغباني) در کنار همديگر (2).2-2 ثبات اجتماعي : يکي از ابعادي که در دستيابي به پايداري در فعاليت هاي زراعي مي بايد مدنظر قرار گيرد، بعد اجتماعي است. عمده مسائلي که منجر به ثبات اجتماعي مي شود شامل: جلوگيري از مهاجرت روستاييان، بهبود کيفيت زندگي در مناطق روستايي، بهبود سطح دانش فني کشاورزان در زمينه کشاورزي پايدار و گسترش فعاليت هاي تعاوني و مشارکتي در بين کشاورزان مي باشد.3-2- ثبات اقتصادي: يکي ديگر از ابعادي که نقش مؤثري در دستيابي به کشاورزي پايدار ايفا مي نمايد، ثبات اقتصادي است. جهت دستيابي به ثبات اقتصادي موارد زير را مي بايست مدنظر قرار داد: ثبات قيمت محصولات کشاورزي در سال هاي مختلف، کاهش ميزان واسطه ها در انتقال محصولات به بازار، در نظر گرفتن ميزان عرضه و تقاضا در زمينه محصولات کشاورزي و ايجاد تعادل بين آنها، در نظر گرفتن درآمد حاصل از محصول در کوتاه مدت و دراز مدت ، گسترش رقابت کشاورزان در زمينه محصولات توليدي و گسترش راه هاي مناسب سرمايه گذاري و قابليت سودآوري (6).3- سياست هاي مانع کشاورزي پايدارتحت فشار قرار دادن منابع طبيعي موجود و محيط زيست در کشورهاي توسعه يافته و يا در حال توسعه از مشکلاتمتفاوتي ناشي مي شود. در کشورهاي توسعه يافته، کشاورزي در اقتصادي که اشتغال در آن سير نزولي دارد، سهمي کوچک و رو به کاهش دارد. در اين کشورها، سياست ها براي دستيابي به اهدافي نظير تثبيت قيمت ها براي مصرف کنندگان، حمايت از درآمد توليد کنندگان، کاهش نرخ مهاجرت از مناطق روستايي به نواحي شهري طراحي شده اند. اين کشورها براي رسيدن به اين اهداف به استفاده از ابزارهايي تمايل دارند که موجب حفظ قيمت هاي بالا براي کالاهاي کشاورزي شوند. اين امر موجب افزايش سطح توليد و به کارگيري تکنولوژي هايي گرديده که زيانبار بودن آنها براي محيط زيست و کشاورزي پايدار در تمامي جهان به اثبات رسيده است (8).از سوي ديگر، در کشورهاي در حال توسعه کشاورزي اغلب بر اقتصاد، به خصوص از لحاظ اشتغال تسلط داردو افزايش سريع جمعيت بيشتر به نواحي روستايي مربوط مي شود. در اين کشورها کشاورزي اغلب تحت تأثير اثرات منفي برخي سياست ها قرار مي گيرند که عبارتند از : ماليات بندي، به منظور تهيه مواد غذايي ارزان، افزايش عائدات ارزي از طريق حمايت از به کارگيري زياد نهاده هاي بيروني براي محصولات زراعي صادراتي، دستيابي به امنيت غذايي و فقرزدايي در روستاها. با توجه به چگونگي تأثيرگذاري اين سيساست ها بر اقتصاد روستايي، همگي آنها براي پايداري زيانبار هستند. اين سياست ها همگي به ايجاد الگوها و شيوه هايي انجاميده اند که موجب زوال منابع موجود شده اند، در ايجاد فقر و کمبود اشتغال سهيم بوده اند، منجر به عرضه ناپايدارتر مواد غذايي توليد شده در داخل کشور و در نتيجه کاهش امنيت غذايي شده است (3).4- شيوه هاي نيل به پايداريبراي دستيابي پايداري، دو شيوه راهبردي در پيش رو قرار داردکه عبارتند از : افزايش بهره وري و برگشت پذيري از طريق متنوع سازي نظام ها و فعاليت هاي توليدي و دوم افزايش بهره وري از طريق تخصص يافتگي.1-4- افزايش بهره وري و برگشت پذيري از طريق متنوع سازي1-1-4- متنوع کردن نظام هاي توليد:نظام هاي متنوع توليد در کشاورزي بر پرورش محصولات مختلف زراعي به همراه مختلف انواع دام استوار مي باشند. متنوع سازي ممکن است مستلزم ادغام عناصر مختلف کشاورزي ، جنگلداري و شيلات در چندين ترکيب مختلف باشد. متنوع سازي موجب کاهش مخاطرات ناشي از تغيير مقدار تقاضا، دگرگوني شرايط جوي و آب و هوايي ، ابتلا به آفات و بيماريهاي مي شود. متنوع سازي هم چنين موجب حفظ باروري خاک مي شود. در همان حال بازده را مي توان از طريق کشت چندگانه زراعي و کاربرد چند منظوره زمين افزايش داد (2).2-1-4- متنوع سازي فعاليت هاي اقتصاديمتنوع سازي درآمد بخش مهمي از هر راهبرد توسعه پايدار اعم از روستايي و کشاورزي را تشکيل مي دهد. به طور اساسي براي گسترش نظام هاي چند فعاليتي دو راه وجود دارد: تلفيق فعاليت توليدي با فرآوري محصولات آن و تلفيق فعاليت هاي زراعي با فعاليت هاي غيرزراعي . تلفيق فعاليت هاي زراعي و غيرزراعي به توسعه بخش هاي صنعتي و خدماتي در نزديکي مناطق کشاورزي بستگي دارد (10). در نظام هاي چند فعاليتي از طريق هدايت نيروي کار به سمت فعاليت هاي غيرزراعي که مکل درآمد خانواده اند، توليد، متنوع تر مي شود. اين امر موجب تشويق پس انداز و به دنبال آن سرمايه گذاري در نهاده ها و تجهيزات کشاورزي م يگردد و نيز به نوبه خود مي تواند موجب افزايش دوام کشاورزي و حفظ ظرفيت بهره وري زمين و محصولات زراعي شود (9).2-4- افزايش بهره وري از طريق تخصص يافتگينظام هاي تخصصي بر نهاده، اغلب بيشترين فاصله را از اکوسيستم هاي طبيعي دارند و بايد دقت کرد که از مشکلات زيست شناختي و بوم شناختي ناشي از به کارگيري بيش از حد نهاده ها احتراز شود. در جايي که خاک هاي بارور و خرده اقليم هاي مساعد يا نزديکي به بازارها و فرصت هاي منحصر به فردي براي توليد پرمنفعت محصولات زراعي ارائه مي کنند، اين روش نقش مهمي ايفا مي کند. از آنجا که اتکا به نهادهاي بيروني ممکن است همچنان زياد باشد در چنين نظام هايي بايد درآکد کافي براي تامين هزينه هاي حفاظت از محيط زيست فراهم آيد. در بهبود نظام هاي توليدي تخصصي هدف اصلي بايد پايدار کردن کل اين زنجيره ها از جمله توليد و فرآوري و بازاريابي باشد (1)./5- مشکلات موجود براي دست يافتن به پايداريکشاورزان معمولاً از توليدات و قابليت توليد زمين هايشان آگاه هستند و خواهان افزايش و نگهداري توليدشان مي باشند. اما به دلايلي نمي توانند قابليت توليد زمين هايشان را ثابت نگه دارند. اين دلايل عبارتند از : وضعيت اقتصادي- اجتماعي کشاورز، قابليت دسترسي به تکنولوژي و انتقال و مقبوليت آن، سياست ها و پشتيباني دولت ها، مشکلات زمين، خاک و آب. سه مورد اول براي رسيدن هر برنامه توسعه اي به ثبات و سلامتي محيط براي کشاورزي، مهم و تعيين کننده است. تعيين کننده هاي فيزيکي که اثرات فراواني بر روي توليد و ثبات دارند عبارتند از : خاک، آب، اتمسفر، مواد شيميايي مثل د.د.ت، علف کش ها و کودها (3).6- موانع دستيابي به کشاورزي پايدارمحدوديت هاي موجود بر سر راه توسعه کشاورزي پايدار به دسته هاي زير تقسيم مي شوند (10):1-6- محدوديت هاي منابع طبيعي و يزست محيطي1-1-6- استفاده از زمين و فرسايش خاک فشار جمعيت توام با سيستم مالکيت زمين منجر به افزايش شخم و چراي بيش از حد در اراضي زراعي شده است. تخريب محيط زيست ناشي از فقدان مديريت منابع اراضي، چراي بي رويه دام، درختان و استفاده نادرست از زمين مي باشد. فرسايش خاک حاصل تخريب بخش هاي فوقاني خاک است که نتيجه آن کاهش حاصلخيزي خاک مي باشد (2).2-1-6- مديريت منابع آبيبارندگي هاي ناکافي و نامناسب پديده ديگري است که منجر به ايجادمحدوديت هايي بر سر راه توسعه کشاورزي شده است. درن ظام هاي سنتي و معيشتي زراعي و دامي و نيز در مناطقي که آبياري انجام نمي گيرد، نزولات جوي و آبهاي زيرزميني تنها منابع موجود در توليد محصولات زراعي و دامي مي باشند. در صورت قطع بارندگي و کاهش منابع آب هاي زيرزميني نظام هاي زراعي به شدت در معرض خطر قرار مي گيرند (7).3-1-6- جمعيت دام هاوجود جمعيت زياددام با کيفيت نامناسب و نيز فقدان مديريت اراضي، اثرات زيانباري بر مراتع بر جاي مي گذارند. براي جبران اين مسئله بايد تلاش موثري در جهت بهبود وضعيت مراتع و نيز توليد محصولات علوفه اي انجام شود. بديهي است فشار جمعيت زياد دام بر چراگاه ها باعث مي شود تا منابع غذايي کمتر و کمتر شوند که اين خود بر کيفيت و توليد دام اثرات نامطلوبي بر جاي مي گذارد.2-6- محدوديت هاي اقتصادي- اجتماعيبسياري از کشاورزان معتقدند که افزايش توليد تنها در سايه افزايش سطح زير کشت مقدور است. اين عقيده به عنوان يک مانع بر سر راه استفاده درست از اراضي کشاورزي عمل مي کند. از سوي ديگر آداب و رسوم قديمي و نيز هزينه هاي و درآمدهاي کشاورزان نقش مهمي در فعاليت هاي کشاورزي ايفا مي کنند.1-2-6- اعتقادات و باورهازارعين خرده پا به شدت تحت تأثير اعتقادات و باورهاي خويش قرار دارند. باورها گاهي باعث مي شوند تا اين افراد در فعاليت هاي زراعي خود با اين که از قديمي و ناکارآمد بودن ابزاري که استفاده مي کنند، اطلاع دارند، اما به جاي استفاده از نهاده هاي تازه و جديد بر استفاده از روش هاي قديمي پافشاري کنند. گاهي روستاييان و دامداران نه دام هاي خود را براي استفاده مي کشند و نه براي کسب پول آنها را به فروش مي رسانند. آنان نوعي تعلق خاطر به د ام هاي خود دارند. تعداد زياد دام براي اين افراد نشانه نوعي اعتبار محسوب مي گردد. اين نوع نگرش در توليد و کيفيت دام ها اثر سوء بر جاي مي گذارد (1).2-2-6- هزينه ها و درآمدهادر مناطق روستايي دور افتاده اساس تجارت به صورت کالا به کالا مي باشد و خريد پولي بي معني است. در خريد کالا به کالا کشاورزان نيازهاي غذايي، پوشاک و ابزاري خود را با يکديگر مبادله مي کنند. در اين حالت انگيزه مالي براي کشاورزان مطرح نيست. نظام ارزشي اين کشاورزان مبتني بر بقاء است. در مورد دامداران نظام ارزشي بر تعداد دام قرار دارد و به گونه اي که تعداد زياد دام نشان دهنده اعتبار بالاست . در مورد اين گونه دامداران و نيز کشاورزي مناطق روستايي دور افتاده مفهوم هزينه ها و درآمدها بسيار محدود مي باشند. اين امر مي تواند در توسعه کشاروزي خلل وارد سازد (9).3-6- محدوديت هاي تکنولوژيکي1-3-6- توليدات زراعينظام زراعي خرده پاه به گونه اي است که فعاليت هاي زراعي در آ نها در گونه اي ابتدايي و پيش پا افتاده انجام مي شوند. د راين حالت از نهاده هاي جديد نظير کودهاي شيميايي بذر اصلاح شده، آفت کش ها ، ابزار و ماشين آلات کشاورزي پيشرفته استفاده نمي شود. در نتيجه ميزان توليد خيلي پايين است. در اين نوع نظام انتظار بيشتري از محققان کشاورزي مي رود تا بتوانند کشاورزان را ياري کنند.2-3-6- توليدات داميروش هاي توليد محصولات دامي نيز همانند محصولات زراعي عقب افتاده هستند و اين باعث شده تا ميزان توليد کاهش يابد. استفاده از نژادهاي بومي و نيز شيوع گسترده آفات و بيماري ها محدوديت هاي عمده اي هستند که بر سر را ه توليد محصولات دامي قرار دارند و منجر به کاهش توليد شير و گوشت مي گردند.4-6- محدوديت هاي زيربناييصنعت حمل و نقل از موادي است که در توسعه کشاورزي با کمبود پرسنل فني مواجه هستند. حمل و نقل اعم از زميني، هوايي و آبي به م نظور توزيع نهاده هاي زراعي و دامي، ارائه خدمات پشتيباني و انتقال محصولات کشاورزي به بازار نقش مهمي بر عهده دارد.5-6- محدوديت هاي انسانيتقريباً تمامي سازمان ها و ادارات دولتي در بخش کشاورزي با کمبود پرسنل فني مواجه هستند. فقدان و يا عدم کارآيي کارشناسان خبره از محدوديت هايي است که بخش کشاورزي با آن مواجه است . تعيين خط مشي هاي کشاورزي برنامه ريزي در زمينه چگونگي استفاده از اراضي کشاورزي انجام تحقيق، توسعه و توزيع تکنولوژي ، تعيين اعتبارات کشاورزي، نحوه بررسي و انجام سرشماري هاي کشاورزي از مواردي هستند که بايستي در آنها از افراد ماهر و متخصص استفاده شود. گاهي فقدان مشوقين و دستمزدهاي پايين در ادارات دولتي باعث خروج نيروي مجرب و خبره از اين پخش مي شود (7)7- پارادايم نوين توسعهپارادايم متعارف توسعه روستايي بخشي از پارادايم مدرنيزاسيون بوده و تقريباً توجه خود را به طور يک بعدي بر رشد توليدات و گسترش اقتصاد مبتني بر بازار متمرکز ساخته است. در اين پارادايم معيارهاي اقتصادي تعيين کنده تصميم گيري ها بودند (4). در مقابل، پاراديم نوين با تئوري هاي عام توسعه غالب در دوره زماني 1950 تا 1980 فاصله گيري دارد. پارادايم قديم توسعه در اين جهت تلاش مي نمودند تا قانون مندي هايي را ارائه نمايند که تقريباً در تمام شرايط بدون توجه به زمان و مکان کاربرد داشته باشند. برعکس پاراديم نوين توسعه بر اين باور است که بايد براي هر زمان و مکان خاص تجربيات متنوعي از توسعه وجود داشته باشد و توصيه هاي آن مناسب يک شرايط خاص باشد (9).8- توسعه پايدارتوسعه پايدار جزيي جدانشدني در واژه شناسي توسعه شده است. رشد اقتصادي ضرورتاً به طور خودکار نه به بهبود زندگي از نظر دستيابي به عدالت اجتماعي مي انجامد و نه به حفاظت محيط يست. در واقع بسياري از منتقدان نشان داده اند که رشد اقتصادي سبب بهره کشي از مردم و محيط شده است. البته در بسياري از نقاط دنيا بهبود سطح زندگي همراه با رشد اقتصادي بوده است و براي دستيابي در ابتدا رشد اقتصادي لازم است. علاوه بر اين نتايج رشد اقتصادي چشمگير بوده است. برخي از اين نتايج عبارتند از : رهايي از بسياري بيماري ها، حفاظت از بسياري بلاياي طبيعي، از بين رفتن قحطي در بسياري از نقاط دنيا و رهاسازي بشر از انجام کارهاي شاق از راه جايگزيني ماشين به جاي نيروي انساني. بنابراين رشد اقتصادي مي تواند هم زمان هم مشکل و هم راه حل باشد. زماني که مفهومت توسعه پايدار مورد بررسي قرار مي گيرد اين تضاد آشکارتر مي شود (5).برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد، توسعه پايدار را پيشرفت کيفيت زندگي انسان ها با توجه به حفظ ظرفيت هاي سيستم تأمين کننده حيات کره زمين مي داند. يعني تامين نيازهاي نسل کنوني بدون آسيب رساندن به منابع کره زمين و بدون اين که جلوي تامين نيازهاي نسل آينده گرفته شود (3).9- جنبه هاي توسعه پايدارتوسعه پايدار داراي جنبه هاي مختلفي است که نگهداري ، جايگزيني و رشد منابع مادي فقط يکي از جنبه هاي مهم توسعه پايدار محسوب مي گردد. جنبه دوم اين که نه فقط منابع مادي، بلکه منابع انساني نيز بايد نگهداري شوند. جنبه سوم، که اين اواخر مورد توجه بسياري بوده است، حفظ آن عناصر از محيط زيست است که در تأمين رفاه انساني نقش دارند. تنها در صورتي که منابع زيست محيطي به خودي خود به عنوان نهاده تلقي مي شوند، مي توان محيط زيست را به مثابه نتيجه و هدف حفظ کرد، که اين امر مستلزم دو مساله جداگانه است: اول، خودداري از آلوده ساختن آب، هوا و خاک که حيات و فعاليت ما به آنها وابسته است و دوم، خودداري از پايان يافتن منابع تجديد شونده که براي توليد، اساسي هستند مگر در صورتي که جايگزين مناسبي در اختيار نباشد. جنبه چهارم، عبارت است از اين که نظام بايستي در برابر واقع غيرمترقبه و بحران ها قابليت تطابق داشته باشد. جنبه پنجم، خودداري از گرفتار ساختن نسل هاي آينده به قروض داخلي و خارجي است. جنبه ششم، پايداري مالي ، اداري و سياسي است. جلب رضايت کافي شهروندان براي اجراي هر خط مشي منوط به اعتبار و قابل قبول بودن آن است و سرانجام جنبه هفتم، قابليت توانمند ساختن اتباع کشورهاي در حال توسعه براي مديريت پروژه هاست، به نحوي که خروج کارشناسان خارجي، موفقيت پروژه ها را به مخاطره نيندازد (6).10- شرايط کشاورزي پايدارچالش اصلي براي کشاورزي پايدار در هر يک از اين منطاق کاملاً متفاوت است. در کشاورزي صنعتي اروپا و امريکاي شمالي چالش موردنظر عبارت است از کاهش اساسي نهاده ها و هزينه هاي متغير تا سودآوري در حد فعلي نگه داشته شود، مقداري کاهش در سطح عملکرد با توليد بيش از حد کنوني، که خسارت به محيط زيست را نيز کاهش مي دهد، قابل قبول خواهد بود. در زمين هاي متنوع و پيچيده چالش عبارت است از افزايش عملکرد در هکتار به نحوي که درعين حال خسارتي به منابع طبيعي وارد نشود (5). کشاورزي فقط زماني مي تواند پابرجا بماند که نهاده ها و گروه هاي محلي که به وسيله تحقيقات ترويج و نهاده هاي بيروني توسعه اي توانمندساز حمايت مي شوند. فناوري حفاظت کننده منابع را توسعه دهندو از آن استفاده کنند. براي توسعه کشاورزي پايدار محيط سياستگذاري گسترده نيز بايد توانمند کننده باشد. تحقق کشاورزي پايدار بدون مشارکت کامل و عمل جمعي خانوارهاي کشاورز ممکن نيست. اين موضوع دو دليل دارد، اول اين که هزينه هاي بيروني تخريب منابع اغلب از کشاورزان معمولي به کشاورزاني که از کشاورزي پايدار پيروي مي کنند، منتقل مي شود. دوم اينکه يک مزرعه پايدار واقع در چشم اندازهاي مزارعي که نهاده هاي زيا د مصرف مي کند و منابعشان تخريب مي شود. ممکن است کالايي زيست محيطي توليد کند که به دليل حمايت کشاورزان همسايه تحليل رفته و کم شود. بنابراين، يکي از شرايط لازم براي کشاورزي پايدار انگيزش تعداد زيادي از خانوارهاي کشاورز براي مديريت هماهنگ منابع است. اين امر مديريت آفات و دشمنان طبيعي آنها، مديريت مواد غذايي خاک، کنترل آلودگي سفره هاي ابي و جريانات آب سطحي ، مديريت هماهنگ دام، حفاظت خاک ومنابع آب و مديريت ذخاير بذر را شامل مي شود (2).11- نتيجه گيري کشاورزي کلاسيک نه تنها محيط زيست را ناديده گرفته است، بلکه درک کشاورزان را نيز در ارتباط با حفاظت منابع ناديده انگاشته است. در صورتي که کشاورزان نه تنها مجري نهايي هر نوع تصميمي در رابطه با منابع هستند، بلکه آنها خود مبتکر برخي از راهبردهاي حفاظت کننده منابع از قبيل کشت يا روش تناوب زراعي و با استفاده از حداقل نهاده ها مي باشند (1). الگوبرداري از کشورهاي صنعتي غرب، توسعه اي نامتوازن به همراه زوال منابع و امکانات ، افزايش جمعيت و استقراض و ناتواني در پرداخت، بدهي هايي را براي کشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه به ارمغان آورده است.در سال هاي اخير به علت مشکلاتي که در اثر مصرف بي رويه مواد شيميايي در کشاورزي و روش هاي رايج توليد مواد غذايي بروز کرده است، توجه بيشتري به نظام کشاورزي پايدار معطوف شده است. نظامي که سازمان خواربار جهاني شعار خود را در سال 1993 «کشاورزي پايداري و بهره برداري بهينه از منابع طبيعي» قرار داده است. کشاورزي پايدار، نوعي کشاورزي است که در جهت منافع انساني بوده، کارايي بيشتري در استفاده از منابع دارد و با محيط در توازن است (9). از جمله اهدافي که در کشاورزي پايدار دنبال مي گردد، مي توان به حفاظت منابع طبيعي يا بهبود آن، حفاظت محيط زيست، افزايش سود، حفظ انرژي، افزايش باروري، بهبود کيفيت غذا و بهبود ساختار اجتماعي- اقتصادي مزارع و جوامع روستايي اشاره کرد. بنابراين، موفقيت کشاورزي پايدار نه تنها بستگي به انگيزش ها ، مهارت ها و دانش کشاورزان دارد، بلکه به عملي که به دستگروه ها يا جوامع در کل صورت مي گيرد، نيز وابسته است. اين امر کار را با چالش بيشتري روبه رو مي کند. ترويج ساده اين پيام که توليد پايدار منفعت چشمگيري براي کل جچامعه در بر دارد، کافي نيست. علاوه بر اين، توجه بيشتري به عمل اجتماعي نهادها و گروه هاي مصرف کننده محلي نيز موردنياز است (3).فهرست منابع1- بکبرن،د. (1380) ، بنيان ها و تحول فعاليت ها در ترويج کشاورزي. مترجم : دکتر سيد جمال فرج الله حسيني، تهران، مرکز انتشارات علمي دانشگاه آزاد اسلامي.2- زهراوي. مهدي ، وحدتي، کورش (1382) اصلاح گياهان باغباني، ناشر ديباگران، تهران.3- قرباني ، جاويد، مجيد (1384) ، کتاب جامع زراعت ، اصلاح نباتات ، بيوتکنولوژيک: اصلاح نباتات ، ژنتيک ، نشر دانش پژوهان فرداي روشن.4- کوچکي . عوض، نصيري. مهدي ، (1371)، اکولوژي کشاورزي ، انتشارات جهاد دانشگاهي ، مشهد.5- کوچکي. عوض، نصيري، محمد، هاشمي، ابوالحسن (1374) ، کشاورزي پايدار، انتشارات جهاد دانشگاهي ، مشهد.6- کوچکي، عوض، حسيني، خزائي، (1375) ، نظامهاي کشاورزي پايدار، انتشارات جهاد دانشگاهي، مشهد.7- کوچکي، خلقاني، (1377) ، کشاورزي پايدار در مناطق معتدله، انتشارات دانشگاه فردوسي ، مشهد.8- کوچکي ، عليرضا و همکاران (1384)، اصول کشاورزي زيستي، انتشارات دانشگاه فردوسي ، مشهد.9- کوچکي عليرضا و همکاران ، (1384) ، تنوع زيستي کشاورزي، انتشارات دانشگاه فردوسي، مشهد.10- کوچکي. عليرضا، حسيني. محمد (1385) ، تغيير اقليم و توليدات زراعي در جهان ، انتشارات دانشگاه فردوسي، مشهد. اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار   اقدامات ضروری جهت دستیابی به توسعه کشاورزی مقاله توسعه پایدار