گیاهان دارویی گیاه باریجه (Ferula gummosa) : گیاهی است که در سطح مراتع بصورت بذر پاشی کشت می شود . شرایط رویشگاهی این گیاه در مناطقی است که ارتفاع از سطح دریا از 2000 متر به بالا می باشد . در مناطقی که این گیاه به شکل پایه های وحشی وجود دارد به عنوان مراتع ییلاقی شناخته می شود . باریجه جزء گیاهان مونو کارپیک است . (گیاه مونو کارپیک گیاهی است که در کل دوره حیات ، فقط یکبار گل می دهد ) یک گیاه چند ساله بوده و طول دوره عمر آن 7 سال می باشد و بعد از به گل رفتن کاملا از بین می رود . گیاهی است که با توجه به شرایط رویشگاه ارتفاع 0.8 تا 3 متری دارد . دارای ساقه های ضخیم بوده و برگ هایی به طول 30 سانتیمتر به رنگ سبز و منقسم دارد . گل های آن زرد رنگ ، گل آذین چتر که شامل چترهای اصلی که دارای 6 تا 12 پایه و فاقد گریباند هستند و چترهای فرعی که پایه های بسیار کوچک دارند می باشد . میوه ، بیضی شکل و دراز بطوریکه در کناره ها باریک است وجود دارد . این گیاه دارویی جزء گیاهان شیرابه دار بوده و شیرابه این گیاه در بازار تحت عنون باریجه خرید و فروش می شود . شیرابه گیاه باریجه دارای طعم تلخ بوده و گس مانند است . به سهولت در داخل آب حل نمی شود ( حدود 25% آن می شود ) . با تجزیه شیمیایی که روی شیرابه این گیاه انجام شده ، دارای 5/9% اسانس ، 5/63% رزین و 27% صمغ می باشد . مرغوبیت باریجه از درصد خاکستری که در اثر سوختن به جای می ماند بدست می آید . معمولا درصد خاکستر نباید بیش از 10% باشد . بطورکلی در بازار ، باریجه را به شکل ممتاز ، درجه 1 ، درجه 2 و درجه 3 خرید و فروش می کنند . در نوع ممتاز آن حداکثر 10% خاکستر وجود دارد . در نوع درجه 1 ، 11 تا 25% ، درجه 2 ، 26 تا 50% و درجه 3 ، 36 تا 50% خاکستر وجود دارد . جهت خارج کردن اسانس از روش تقطیر با بخار آب استفاده می شود . از باریجه در روستاهای اطراف شهر شیراز جهت ضدعفونی کردن جوی های اطراف مزارع استفاده می شود. مصارف دیگر این گیاه شامل : رفع درد معده ، تقویت کننده ، ضد تشنج و ... و مصارف صنعتی آن در چسب سازی و برای چسباندن الماس های گران قیمت استفاده می شود . کاربرد صنعتی دیگر این گیاه در نساجی ، چاپ و ... می باشد . برداشت گیاه باریجه : با توجه به اینکه این گیاه یک گیاه مونوکارپیک است معمولا بهترین موقع برداشت در سن 5 سالگی گیاه می باشد. در هنگام برداشت باید به این نکته توجه شود که پایه هایی که در سال آخر زندگی هستند ، نباید تیغ زده شوند تا عمل تولید بذر انجام گیرد . بطورکلی دو نوع تیغ بر روی غده زده می شود . 1- مماسی 2- دال شکل . تیغ مماسی بیشتر در آباده شیراز زده می شود به این صورت که اطراف یقه گیاه را کنار می زنند و با یک چاقوی تیز ، سطح بیرونی غده را به ضخامت 2 میلی متر برش طولی می دهند . پس از گذشت 2 تا 3 روز ، شیرابه ای از غده بیرون می آید که در مرحله اول رنگ سفید داشته و با قرار گرفتن در معرض هوا ، رنگ قهوه ای به شکل عسل به خود می گیرد . این برداشت ، پس از تیغ زدن ، 4 تا 5 مرتبه انجام می گیرد . روش دال شکل که روش عرضی نیز نامیده می شود در نواحی فیروز کوه استفاده می شود . به این صورت که غده گیاه به شکل عرضی تیغ می خورد . در روش عرضی میزان تولید شیرابه بیشتر است . عیب روش عرضی اینست که در بیشتر موارد باعث خشک شدن و از بین رفتن گیاه می شود . روش دیگر روش نر بری است . این روش زمانی استفاده می شود که محور گل آذین گیاه ظاهر شده است و در فرهنگ عامه مردم ، پایه های نر نامیده می شوند . بر همین اساس قسمت گل آذین را قطع می کنند و قسمت بالایی را تیغ می زنند و شیرابه خارج شده را جمع آوری می کنند . پس از این عمل با فاصله مشخصی روی غده را تیغ می زنند . این عمل ادامه پیدا می کند تا تمامی قسمت های غده ، تیغ خورده می شود و شیرابه بطور کلی استخراج می شود . این روش شیرابه خوبی را تولید می کند ولی پایه گیاهی را بطور کلی نابود می کند . نکته : گیاه باریجه در مناطقی که تیغ زده می شود ، حداقل باید 2 سال استراحت داده شود . با برآورد انجام گرفته ، هر بوته 50 تا 150 گرم ، تولید محصول می کند . بهترین زمان کاشت گیاه آبان و آذر ماه است . دوره رویش این گیاه از نیمه دوم فروردین شروع شده و تا نیمه اول تیر ماه ادامه دارد . زمان بهره برداری ( تیغ زدن ) از اواخر تیرماه تا اواخر شهریور ماه می باشد . زمان گلدهی این گیاه با توجه به شرایط منطقه از 15 اردیبهشت تا اواخر تیرماه ادامه دارد . منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )