بیماری های
زیتون :
Olive Knot
:1.گره زیتون
● عامل
بیماری :
Pseudomonas
syringae p.v savastanoi
رده بندی
عامل بیماری : Bacteria
, Gracilicutes , Pseudomonadales , Pseudomonadaceae
در برخی
منابع عامل بیماری Pseudomonas savastanoi معرفی شده است.
بیماری ایجاد
شده توسط این باکتری در فرانسه به سل زیتون (Tuberculosis of olive )
معروف است و علاوه بر زیتون روی درختان زبان گنجشک(Ash)
نیز ایجاد بیماری می کند( شانکر درختان زبان گنجشک ) .
● علائم:
روی درختان
گالهایی قابل مشاهده اند که که تقریبا در تمامی بافتها و بخشهای گیاه از جمله
دمبرگها (Petiole)
و پهنک برگ(Lamina)
هم بوجود می آیند. آلودگی های اولیه باعث ایجاد فرورفتگی هایی می شوند که در اثر
متلاشی شدن سلول ها بوجود می آیند. سپس بعد از اینکه درخت در بهار شروع به رشد می
کند، تكثیر بافتهای اطراف این فرو رفتگی ها باعث بوجود آمدن گا ل یا گره در این
نقاط می گردند. گره ها در اثر هیپرپلازی بافتها در ساقه های جوان، نقاط رشد و
قسمتهای قطع شده بوجود می آیند.در واقع تكثیر زیاده از حد سلولهای میزبان در اثر
تولید ایندول استیك اسید (IAA) توسط سلولهای باكتری است. بعد از گذشت چند
ماه گره ها ظاهری اسفنجی و نامنظم پیدا می كنند و سپس سخت و قهوه ای می شوند. در
شاخه های كوچك ، گره ها به ۲سانتیمتر هم می رسند. این گره ها باعث برگ ریزی و از بین رفتن شاخه
های گل دهنده شده و منجر به كاهش محصول می شوند. در ضمن گره ها باعث كاهش اندازه
میوه ها و مقدار روغن و نیز از بین رفتن طعم میوه ها می گردند.از میان واریته های
كشت شده واریت
ه Manzanillo
از همه حساس تراست.
● اپیدمیولوژی
:
باكتر یها با آب باران در كل درخت پخش می
شوند( مقدار آلودگی با میزان بارندگی رابطه دارد) و فقط از راه زخم می توانند وارد
بافتهای درخت شوند. باكتری ها معمولا از جای افتادن برگها، تركهای ناشی از سرمازدگی،
ضربات، هرس، تگرگ و حتی بادهای شدید نفوذ می كنند. جای افتادن برگها بین ۱۰- ۷روز
پس از افتادن آنها حساس است. بنابراین بیشترین خطر متوجه درختانی است كه در طول
دوره بارندگی، منافذ زیادی برای ورود باكتری دارند.
● كنترل :
كنترل گره
زیتون شامل هرس تابستانه برای ازبین بردن اینوكولوم ( گره های روی درخت ) و حفاظت
از درخت با باكتری كشهای مسی ، قبل و در طول دوره بارندگی است. ( مس تنها ماده ای
است كه برای كنترل گره زیتون ثبت شده است ). تركیبات مسی از آلوده شدن منافذ درخت
جلوگیری می كنند ولی باعث ازبین بردن گره ها نمی شوند.
چون تولید
آلودگی ارتباطی با سن درخت ندارد، بنابراین مبارزه سالانه را از اولین پاییز بعد
از كاشت درخت شروع می كنیم. در ضمن باید توجه داشت كه درختان جوان به شدت به
یخبندان حساسند و یخبندان باعث بوجود آمدن تركهای زیادی در پوست آنها می شود كه
باكتری از طریق آنها می تواند آلودگی ایجاد كند. بنابراین استفاده از سموم مسی در
درختان جوان برای كاهش تكثیر اینوكولوم و جلوگیری از آلودگی های بعدی، بسیار مفید
خواهد بود.
باكتری های
گره زیتون توسط آب باران از
گره های موجود به منافذ منتقل می شوند. بنابراین باید قبل از شروع فصل بارندگی از
سموم مسی استفاده كرد. در ضمن این روش بهترین راه مبارزه با لكه طاووسی زیتون نیز
هست. آزمایشات نشان داده اند كه یكبار سمپاشی در سال علیه گره زیتون كافی نیست.
حداقل دوبار سمپاشی در سال، یكی در پاییز و دیگری در اوایل بهار، مورد نیاز است.
میزان حفاظت
تركیبات مسی از درخت، بسیار بستگی به مقدار اینوكولوم موجود در دوران آلودگی دارد.
بنابراین بهترین روش این است كه مقدار اینوكولوم را كاهش دهیم. سمپاشی سالیانه با
مس در به حداقل رساندن میزان اینوكولوم بسیار موثر است. بنابراین وقتی شرایط محیطی
برای شیوع آلودگی مناسب می شود ( مثلا بعد از یخبندان ) اپیدمی بوجود نخواهد آمد.
در حالتی كه اینوكولوم باكتری روی درختان زیاد است، میزان محافظت تركیبات مسی
حداقل است. پس لازم است هر سال سمپاشی را انجام دهیم.
اگر در
زمستان دما زیر ۲۰- درجه برود، پوست درخت آسیب دیده، ترك می خورد .این تركها نقاط
ایده آلی برای نفوذ باكتری اند و باید با سموم مسی پوشیده شوند. زمانی كه باكتری
در تركهای ناشی از سرمازدگی تكثیر شود، مقدار اینوكولوم به شدت افزایش پیدادخواهد
كرد و كنترل بسیار مشكل خواهد شد. پس بعد از یخبندان هم سمپاشی لازم است.
اینكه از چه
نوع سم مسی استفاده كنیم، چندان مهم نیست. Nordox ، Kocide
و مخلوط بردو
همگی تقریبا به یك میزان باعث كنترل گره زیتون می شوند. مهم استاندارد بودن سم و
مناسب بودن زمان سمپاشی است. در ضمن این موضوع برای مبارزه با لكه طاووسی زیتون هم
صدق می كند.
روش دوم
مبارزه هرس كردن است ولی باید توجه داشت كه هرس كردن وقتی بیشترین تاثیر را دارد
كه میزان اینوكولوم در باغ كم باشد. در باغهایی كه به شدت آلوده اند،هرس كردن
مناسب به منظور از بین بردن اینوكولوم امكان پذیر نیست. در این حالت تنها روش
ممكن، هرس شاخه های اصلی كل درخت یا بخشی از آن است ، به این منظور كه در فصل رشد
بعدی شاخه های جدیدی شروع به رشد كنند.
علی رغم آنچه
كه به نظر می رسد، پاییز بدترین زمان برای هرس درختان زیتون است.
نكات زیر را
قبل از هرس كردن در نظر داشته باشید :
_ حساسیت به
یخبندان (Freeze
Sensitivity) : كنوپی بوجود آمده در تابستان گذشته می تواند شاخه های نازك و
كوچك را از دمای بسیار پایین حفاظت كند. انجام هرس برای خلوت كردن كنوپی، این حفاظ
را از بین خواهد برد و درختان هرس شده طی یخبندان بعدی بسیار شدیدتر از درختان هرس
نشده آسیب خواهند دید و به شدت توسط گره زیتون آلوده خواهند شد كه كنترل آن بسیار
مشكل است.
_ مدیریت
اندازه درخت (Managing
Crop Size) : هرس روش بسیار مناسبی برای كنترل اندازه درخت است به ویژه وقتی
كه كم كردن حجم درخت مد نظر نیست. بنابراین بهترین كار این است كه تا بهار، تا
وقتی كه مقدار رشد جوانه انتهایی قابل اندازه گیری است، صبر كنید. سپس میزان شدت
هرس را انتخاب كنید.
_ گره زیتون
: همانطور كه گفته شد، هرس قبل یا در طول دوره بارندگی باعث ایجاد زخمهایی در درخت
می شود كه برای تولید آلودگی مناسبند. باران باكتری ها را در طول درخت جابجا می
كند و آلودگی گسترش می یابد.
پس بهتر است
هرس را در تابستان انجام دهیم. در ضمن وسایل هرس را باید بعد از هرس هر درخت ضد
عفونی كرد
بیماری های
قارچی :
پژمردگی
ورتیسیلیومی زیتون:Olive Verticillium Wilt
عامل بیماری
:
قارچ Verticillium
dahliae و گونه Verticillium
albo-atrum که در برخی نقاط فقط گونه اول گزارش شده است.
رده بندی
عامل:
قارچ
ورتیسیلیوم از قارچهای ناقص و از گروه Phialosporea است. در نوعی دیگر از رده بندی ورتیسیلیوم
در راسته Hyphales
از Deuteromycota
قرار می گیرد.
آلودگی و
گسترش:
پژمردگی
ورتیسیلیومی یكی از مهمترین بیماری های زیتون است. این بیماری زیتون های تجاری كشت
شده در باغها و همینطور زیتون هایی كه در فضای سبز به كار رفته اند، حمله می كند.
نماتد مولد غده، نماتد مولد زخم و سایر پوسیدگی های ریشه ای كه باعث آسیب رسیدن به
ریشه می گردند، ورود ورتیسیلیوم را به گیاه، در خاكهای آلوده، تسهیل می كنند.
● شرح بیماری
:
به عنوان یك
قارچ خاكزاد، ورتیسیلیوم ابتدا به سیستم ریشه های زیتون، زمانی كه دمای هوا پایین
است، حمله میكند. ( قارچ در دمای بالاتر از ۳۰درجه رشد نمی كند ). بعد از نفوذ به
ریشه ها، قارچ رشد كرده، ازمیان آوندها شروع به حركت می نماید و سرانجام به شاخه
ها و سرشاخه ها می رسد. دوره آلودگی از اواخر زمستان شروع شده و تا بهار طول می
كشد. با شروع اولین گرمای تابستانه، قارچ غیرفعال می شود ولی متاسفانه تا آن زمان
خسارت وارد شده است و درختان علائم بیماری را نشان می دهند. حضور قارچ در بافتهای
آوندی باعث كاهش و قطع شدن جریان
آب از ریشه به برگ می
گردد. علائم پژمردگی ورتیسیلیومی را می توان مستقیما به توكسین هایی كه توسط قارچ
تولید می شوند و مانع انتقال آب
از ریشه به ساقه می شوند، نسبت داد.
قارچ از فصلی
به فصل دیگر درون خاك و احتمالا ریشه های آلوده باقی می ماند. هر دو قارچ عامل
بیماری تولید كنیدی هایی می كنند كه عمر کوتاهی دارند. قارچ V. dahliae
تولید میكرواسكلروت هم میكند ولی V. albo-atrum میسلیومی با دیواره ضخیم و سیاهرنگ، شبیه به
میكرواسكلروت تولید میكند كه البته میكرواسكلروت نیست. مناسب ترین دما برای رشد گونه اول ۲۸- ۲۵درجه و برای گونه دوم ۲۵- ۲۰درجه است. قارچ
V.
dahliae در خاك به صورت میكرواسكلروت تا ۱۵سال هم باقی میماند. هر دوی
آنها می توانند به صورت میسلیوم در میزبان های پایا، اندام های تكثیری یا در
بقایای گیاهان زمستان گذرانی كنند.
● علائم:
شروع ظهور
علائم، در بهار، نزدیك زمان گلدهی است. برگهای تازه به سمت داخل پیچ میخورند و رنگ
سبز تیره و جلوه براق خود را از دست می دهند. رنگ آنها خاكستری كدر و قهوه ای می
شود. ریزش برگ و میوه های
كه بعد از ین صورت می گیرد، بستگی به شدت آلودگی، شدت وزش باد و استرس گرمایی
موجود دارد. دستجات گل روی شاخه های آلوده از بین می روند و چسبیده به درخت باقی
می مانند. رنگ پوست ممكن است تقریبا آبی رنگ شود. شاخه های تكی و مجزا، بخشهای
بزرگی از درخت یا كل تاج درخت ممكن است در طول یك فصل زراعی ازبین برود. با این
حال مرگ كل درخت به ندرت دیده شده است.
سیستم آوندی
گیاهانی كه آلوده به وریسیلیوم هستند، علامت مشخصی به صورت تغییر رنگ آوندها نشان
می دهند. آوندهای آبكش در طول ساقه و ریشه به زنگ قهوه ای یا سبز در می آیند. ولی
این علامت در درختان زیتون كمتر دیده شده است. برای مشاهده این علامت شاخه ای از
درخت را ببرید و پوست آن را بكنید تا بتوانید تغییر رنگ آوندها را مشاهده كنید.
ولی برای اینكه از وجود ورتیسیلیوم مطمئن شوید باید نمونه ها را در آزمایشگاه كشت
دهید.
با سرد شدن
دوباره هوا، قارچ بار دیگر فعال می شود و رشد وتكثیر را از سر می گیرد. شاخه ها هر
سال، در طول دوره های سرد، بارها مورد حمله قرار می گیرند.
كنترل:
هیچ راه
مبارزه ای برای درختان آلوده شده وجود ندارد. هرس سرشاخه های آلوده توصیه می شود
ولی نمی توان با این روش باعث عقب نشینی قارچ از درون شاخه ها شد. محل اصلی قارچ
درون ریشه ها است و از آنجا به سمت شاخه ها پیش روی می كند. استفاده از قارچكش ها
هم موثر نیست. حتی تركیبات سیستمیك هم اثر كمی در توقف قارچ ورتیسیلیوم دارند.
پیشگیری
بهترین روش مبارزه است ولی همیشه امكان پذیر نیست ببسیاری از گیاهانی كه به عنوان
خوراك دام به کار می روند،سبزیجات و گیاهان زینتی به ورتیسیلیوم حساسند. خاكها به
آسانی قبل از كشت به ورتیسیلیوم آلوده می شوند. عامل بیماری می تواند تا چندین سال
درون خاك زنده بماند و به محض كشت گیاه حساس، در صورت مناسب بودن شرایط آن را
آلوده كند. بنا براین بهتر است تا جایی كه ممكن است از كشت در زمین های آلوده، به
ویژه زمین هایی كه سبزیجات به مدت طولانی در آنها كشت می شده اند خودداری كنیم.
ضدعفونی خاك
با حرارت دادن خاكهای مرطوب به مدت نیم ساعت تا ۷۱درجه سانتیگراد باعث حذف
ورتیسیلیوم از خاك گلخانه ها شده است ولی این روش در باغها عملی نیست .
آفتاب دهی (Soil
Solarization)
روشی موثر
برای كاهش شیوع پژمردگی ورتیسیلیومی در بسیاری از باغها و زیتون های كشت شده در
فضای سبز می باشد. قبل از كشت در محلی كه به وجود بیماری در آن شك دارید، آن را
آبیاری كنید و عمیقا شخم بزنید . بعد از آن خاك را با یك پلاستیك شفاف به قطر
۴تا۶میلیمتر به مدت ۸- ۶هفته و یا اگر امكان دارد، بیش از این مدت، بپوشانید. لبه
های پلاستیك را با خاك محكم كنید و روی چند نقطه از پلاستیك خاك بریزید تا مانع از
حركت پلاستیك موقع وزش باد شود. محلی كه برای آفتاب دهی انتخاب می كنید باید كاملا
در معرض نور خورشید باشد تا اشعه های خورشید بتواند ۳۰ساتنیمتر اول خاك را گرم و
ضدعفونی كند.
آفتاب دهی با
موفقیت نسبی در باغهای زیتون مورد استفاده قرار گرفته است. قبل از استقرار پلاستیك
ها علفهای هرز پای درختان را ازبین ببرید، شاخه های آلوده را قطع كنید و خاك را
آبیاری كنید. پلاستیك ها باید با فاصله چندین سانتیمتر از محدوده سایه انداز درخت
روی خاك قرار داده شوند. اگرچه دمای خاك در طول دوره های آفتابی كنترل بسیار بالا
می رود، ولی درختان هیچ علائمی مبنی بر ناسازگاری نشان ندادند. طی آزمایشات انجام
شده مقدار ورتیسیلیوم خاك با این روش كاهش پیدا كرد و جمعیت میكروارگانیسم های
مفید خاك به طور معنی داری افزایش یافت. درخت بعد از آن به خوبی رشد كرد و دوباره
كمتر به ورتیسیلیوم آلوده شد. ولی متاسفانه آلودگی های قبلی درخت هنوز وجود
داشتند.
تدخین خاك (Soil
Fumigation) روش دیگری است كه می توان انجام داد و البته اگرچه می توان با
روش های تدخینی زمین را قبل از كشت ضدعفونی كرد ولی بهتر است از كشت در زمین آلوده
خودداری كنیم زیرا تدخین روشی پرهزینه است و به ندرت باعث كنترل ۱۰۰% می شود و
مصرف برخی از مواد تدخینی موثر مثل متیل بروماید، به خاطر آسیب هایی كه محیط زیست می زنند به تدریج منسوخ
شده. انتخاب دقیق زمین و استفاده از نهال های سالم می تواند جلوی بسیاری از روش
های پر هزینه را بگیرد.
مخلوط
كلروپیكرین/ متیل بروماید و سم متام سدیم بیشترین سموم استفاده شده علیه
ورتیسیلیوم برای تدخین خاك هستند.
نحوه استفاده
از متیل بروماید در بخش كنترل قارچ Armillaria آمده است.
راه دیگر
مبارزه استفاده از ارقام مقاوم است. واریته Ascalano
اگرچه یك واریته مقاوم نیست ولی متحمل محسوب می شود.
بسیاری از
گیاهان زراعی نظیر پنبه ( كه یك میزبان مطلوب است و اینوكولوم قارچ در مزارع پنبه
به سرعت افزایش می یابد ) ، خانواده كدوئیان، فلفل، پسته، هسته داران، گوجه فرنگی
و گیاهان زینتی مثل پیچ امین الدوله، یاس بنفش، ماگنولیا، درخت پر، درخت لاله و
درختانی مثل افرا، نارون، اقاقیا، زبان گنجشك، درخت عرعر، سنجد و انجیر به
ورتیسیلیوم حساسند.
از گیاهان
مقاوم می توان بسیاری از بازدانگان مثل سرو، ژنكیو، نراد، سروكوهی، نوئل، سرخدار،
تمام تك لپه ای ها مثل خرما، برخی از دولپه ای ها ( سیب، گلابی، به، زالزالك، شاه
بلوط، بلوط، مركبات، توت، گردو، چنار، تبریزی، نمدار، بید ) را نام برد.
اقدامات
زراعی مثل استفاده از كودها، مدیریت صحیح آبیاری و كنترل علفهای هرزكم و بیش در
کنترل پژمردگی ورتیسیلیومی موفق بوده اند. هدف اكثر آنها افزایش قدرت گیاه برای
جلوگیری از بروز علائم بیماری است. البته هیچكدام از آنها باعث معالجه بیماری و
حذف آن از درخت نمی شوند.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی AKE( بزرگترین وبلاگ کشاورزی ایران )